Spravazdačnyja źjezdy najbujniejšych apazycyjnych partyjaŭ Biełarusi (AHP i BNF) u hetym i minułym hodzie, a jašče raniej — padziei 2006 h. i stvareńnie ruchu «Za Svabodu», znoŭ pastavili ŭ centar uvahi pytańnie pra kanflikt pakaleńniaŭ unutry biełaruskaj apazycyi. Kanflikt hety, na dumku niekatorych analitykaŭ, vyjaŭlajecca ŭ imknieńni bolš maładoha pakaleńnia ŭ składzie palityčnych partyjaŭ upłyvać na partyjnyja rašeńni i pradstaŭlać svaje intaresy ŭ kiraŭničych orhanach partyjaŭ, što natykajecca na supraćstajańnie starejšaj, bolš kanservatyŭnaj, hieneracyi palitykaŭ.
Dla taho, kab dakazać isnavańnie kanfliktu pakaleńniaŭ u biełaruskaj apazycyi, nieabchodna spačatku daviedacca, ci jość vyrazny razryŭ pamiž pakaleńniami ŭ apazycyi. U hetych metach było praviedziena nievialikaje daśledavańnie ŭzrostavaha składu najbolš bujnych i ŭpłyvovych apazycyjnych partyjaŭ — Biełaruskaha Narodnaha Frontu, Abjadnanaj hramadzianskaj partyi i Partyi kamunistaŭ biełaruskaj. Voś niekatoryja vyniki hetaha daśledavańnia.
Siaredni ŭzrost kiraŭnictva palityčnych partyjaŭ
Siaredni ŭzrost kiraŭnictva (staršynia, namieśniki, kiraŭniki abłasnych struktur):
PBNF — 40,7, AHP ‑‑ 50,3, PKB — 56,8
Siaredni ŭzrost siabraŭ kiraŭničaha orhanu (Sojm, Palitrada, abo CK):
PBNF — 44,7, AHP — 50,4, PKB ‑‑ 54
* * *
Dyjahrama 1. Uzrostavyja hrupy ŭ Partyi BNF
 |
Dyjahrama 2. Uzrostavyja hrupy ŭ AHP
 |
Dyjahrama 3. Uzrostavyja hrupy ŭ PKB
 |
* * *
Jak pakazvajuć padadzienyja źviestki, siaredni ŭzrost partyjnaj elity dastatkova salidny, i jon pavialičvajecca pry pierachodzie ad pravaha kraju palityčnaha spektra da levaha (u hetuju schiemu dobra ŭpisvajecca i partyja BSDP(H), siaredni ŭzrost kiraŭnictva jakoj składaje 53,3 hady). Apošniaje moža śviedčyć jak pra niepapularnaść siarod moładzi levaj idealohii, hetak i pra bolšuju ŭnutrypartyjnuju demakratyju pravacentrysckich partyjaŭ.
Va ŭsich razhladanych partyjach dastatkova niaznačnuju prasłojku składajuć siabry partyjaŭ viekam ad 35 da 45 hod. Heta moža być śviedčańniem adsutnaści pierajemnaści ŭ partyjnaj tradycyi praz vymyvańnie vielmi važnaj uzrostavaj katehoryi, jakaja składajecca z najbolš samastojnych, prafesijnych i metanakiravanych ludziej, na piku svaich tvorčych mahčymaściaŭ. Z tych abo inšych pryčynaŭ partyjnaja moładź, prajšoŭšy «kurs» sacyjalizacyi ŭnutry partyi i dasiahnuŭšy peŭnych pasadaŭ, pakidaje palityčnuju dziejnaść dla taho, kab realizavacca ŭ inšych sferach žyćcia. Takaja sytuacyja nazirajecca praktyčna va ŭsich apazycyjnych palityčnych partyjach Biełarusi.
Takim čynam, možna kanstatavać najaŭnaść razryvu pakaleńniaŭ unutry biełaruskaj apazycyi. Asabliva hety tezis spraviadlivy dla Partyi kamunistaŭ biełaruskaj, dzie bolš za 80% palityčnaj elity składajuć ludzi starejšyja za 45 hod. Pryčyny razryvu pakaleńniaŭ mohuć być samyja roznyja: adsutnaść bačnych perspektyvaŭ prychodu da ŭłady ŭ krainie, niemahčymaść realizavać siabie ŭnutry partyi (u tym liku i dziela kanfliktu pakaleńniaŭ), źmiena žyćciovych pryjarytetaŭ, bojaź represijaŭ, adsutnaść efektyŭnaj moładzievaj palityki na bolš rańnim etapie raźvićcia partyi, što, u svaju čarhu, pryviało da źnižeńnia kolkaści siabroŭ partyi siaredniaha vieku i inš.
Razam z tym, razryŭ pakaleńniaŭ nie zaŭždy pavinien pryvodzić da kanfliktu pakaleńniaŭ. Chutčej, da jaho moža pryvieści takaja kanfihuracyja ŭnutry partyi, kali starejšaje i maładziejšaje pakaleńni majuć suvymierny kolkasny skład i ŭpłyŭ unutry partyi i pry hetym partyjnaja moładź maje niepraparcyjnaje pradstaŭnictva ŭ kiraŭničych orhanach palityčnaj partyi. Kanflikt moža naziracca taksama pry najaŭnaści surjoznych supiarečnaściaŭ u prahramach raźvićcia partyi, pradstaŭlenych roznymi pakaleńniami ŭnutry partyi. U vypadku razhladanych partyjaŭ my takoj kanfihuracyi nie nazirajem.
Maładoje pakaleńnie pradstaŭlena ŭ kiraŭničych orhanach apazycyjnych partyjaŭ bolš‑mienš praparcyjna (što, adnak, nie daje poŭnaha ŭjaŭleńnia pra stupień jaho ŭpłyvu na pryniaćcie klučavych rašeńniaŭ — heta pradmiet dla bolš šyrokaha i detalovaha daśledavańnia), nie isnuje kardynalnaha razychodžańnia ŭ bačańni partyjnaj stratehii i raźvićcia krainy. Da taho ž, maładziejšaje pakaleńnie partyjnaj elity prajšło sacyjalizacyju ŭnutry ŭłasnaje partyi, što nie daje padstavaŭ čakać ad jaho kardynalna inakšych sposabaŭ viadzieńnia palityčnaj baraćby i realizacyi partyjnych zadačaŭ.
Tuju niezadavolenaść partyjnym kiraŭnictvam, jakaja była artykulavanaja, u pryvatnaści, pad čas apošnich spravazdačna‑vybarčych źjezdaŭ Partyi BNF i AHP, varta, chutčej za ŭsio, adnieści nie da prajavaŭ kanfliktu pakaleńniaŭ unutry hetych partyjaŭ, a da baraćby raznastajnych unutrypartyjnych hrupovak i asob pry ahulnaj niezadavolenaści partyjnymi liderami, jakija nie źmianialisia ŭžo na praciahu mnohich hadoŭ.
Sapraŭdny ž kanflikt pakaleńniaŭ vyjaviŭsia pad čas padziejaŭ viasny 2006 h., i ŭ pryvatnaści padčas «Płoščy», kali pad upłyvam elektaralnaj mabilizacyi i žorstkich dziejańniaŭ ułady adnosna mirnych demanstrantaŭ pačali ŭtvaracca hrupy supracivu, jakija vielmi žorstka dystancyjavali siabie ad tradycyjnaj partyjnaj apazycyi, jakaja, na ich dumku, adkaznaja za šmatlikija pravały i parazy i nia zdolnaja da sapraŭdnaha supracivu. Pradstaŭniki hetaj novaj chvali supracivu akurat i ŭjaŭlali ź siabie zusim novuju hieneracyju niesystemnaj apazycyi, jakaja nie pahadžałasia sa stratehijaj apazycyjnych partyjaŭ, z pryncypami ich dziejnaści, nie była nośbitam «partyjnaj kultury» i mieła adroznaje bačańnie sytuacyi . Hetaje pakaleńnie ŭjaŭlała vidavočnuju pahrozu dla tradycyjnaj partyjnaj apazycyi, i tamu hety vielizarny patencyjał moładzievaj aktyŭnaści nia byŭ nijakim čynam vykarystany apazycyjnymi partyjami i, paźniej, syšoŭ na ništo. Ale ŭ vypadku realizacyi inšaj stratehii, zhodna ź jakoj arhanizacyjnaja matryca «starych» partyjaŭ nakłałasia b na chvalu niesystemnaha i spantannaha moładzievaha supracivu, demakratyčnyja siły mahli b atrymać našmat bolš mahutny i aktyŭny ruch, čym paźniej utvorany Ruch «Za Svabodu».
Takim čynam, vyniki daśledavańnia dazvalajuć zrabić vysnovu pra najaŭnaść razryvu pakaleńniaŭ u biełaruskaj systemnaj apazycyi, jaki na siońniašni dzień, adnak, nie pryvodzić da kanfliktu pakaleńniaŭ.
* Zahałovak ad Redakcyi. Aŭtarski zahałovak: «Źmiena pakaleńniaŭ u biełaruskaj apazycyi: ci jość kanflikt?»
