Knihaj, jakuju nastojliva treba adrekamiendavać Hańnie Kanapackaj i Alenie Anisim u jakaści nastolnaj (akramia samavidavočnaha Makijavieli), źjaŭlajecca letašni zbornik «Apazicyja BNF u Viarchoŭnym Saviecie CHII sklikańnia». Jon byŭ vydadzieny ŭ Smalensku i zabiaśpiečany intryhoŭnaj vokładkaj (i nie vielmi intryhoŭnym padzahałoŭkam «Dakumienty, fakty, kamientary»).
11 kastryčnika startavaŭ šosty siezon biełaruskaj Pałaty pradstaŭnikoŭ. Prachodžańnie ŭ nižniuju pałatu parłamienta dźviuch demakratyčnych kandydatak užo mieła šerah važnych nastupstvaŭ. Hramadskaść abmiarkoŭvaje i robić prahnozy. Pierad biełaruskaj palitałohijaj pavarot Avalnaj zały na 2 hradusy razhortvaje kavałak novaha haryzontu.
Adnym ź pieršych moh by atrymać vyhadu ad situacyi Alaksandr Kurjanovič. Hety daśledčyk davoli daŭno vyvučaje biełaruskija 90-ja. Sam vybar abjekta daśledavańnia varty pašany, bo stan vyvučeńnia hetaha pieryjadu historyi Biełarusi apisvajecca, jak i piatnaccać hadoŭ, zahałoŭkam knižki «Chronika niesostojavšiehosia vriemieni».
Kurjanovič prapanavaŭ šerah istotnych publikacyj u samych roznych farmatach. Heta navukovyja artykuły, manahrafija. U 2014—2016 hadach jon rehularna drukavaŭ svaje teksty na nn.by. Pracy daśledčyka vyłučajucca pazityvisckaj hruntoŭnaściu, adsutnaściu adciahnienych razvažańniaŭ i padkreślenaj akademičnaj niejtralnaściu. Akramia taho, jany padkuplajuć užo tym, što jany abjomnyja. Heta redkaść u naš tvitarny čas.
Na 800 staronkach Kurjanovič kampanuje dakumientalnyja krynicy, bijahrafičnyja daviedki i svaje kamientary.
Z knihi paŭstaje bahaty na adcieńni malunak pieršaha z dvuch sklikańniaŭ Viarchoŭnych Savietaŭ časoŭ niezaležnaści. Kniha Kurjanoviča dazvalaje skarektavać adnabakovaść knih Navumčyka abo, z druhoha boku, sieryjałaŭ ANT.
Da čaho moža pryvieści taki ŭpłyŭ, možna pabačyć u niadaŭniaj publikacyi Andrušy Łazutkina. Jon spraviadliva zaŭvažyŭ, što vybrańnie Anisim i Kanapckaj — pieradusim vyklik, pakolki zakanadaŭčaja praca (asabliva što da ekanomiki) — ciažkaja rabota. I dalej — sakramientalnaje: «Nu, pusť, po krajniej mierie v OHP, poprobujut razrabotať choť odin zakonoprojekt i vniesti jeho. Eto vsie-taki niemnožko słožnieje, čiem triebovať hierb s koniem, fłah i biełorusskuju movu, čiem užie 20 let złoupotrieblajet bolšaja časť oppozicii».
Hierb z kaniom — heta jaŭnaja spasyłka na rytoryku BNF, a aryfmietyka (20 hadoŭ) ukazvaje na čas, kali BNF zhubiŭ pradstaŭnictva ŭ Viarchoŭnym Saviecie (farmalna, jak adznačaje Kurjanovič, Apazicyja BNF spyniła isnavańnie 9 studzienia 1996 hoda — kali, zhodna z kanstytucyjnymi normami, skončylisia paŭnamoctvy deputackaha korpusu CHII sklikańnia).
Pasaž Łazutkina pakazalny ŭ svajoj manipulatyŭnaści. Akurat apazicyja BNF prapanavała dziasiatki prajektaŭ zakonaŭ ekanamičnaj i sacyjalnaj tematyki, ad ziamli da adukacyi.
Taja samaja małaabaznanaść na miažy z manipulacyjaj hučyć, kali kampaniju 2016 hoda atestujuć jak samuju demakratyčnuju. Abo kali prezidenckija debaty 2015 hoda nazavuć pieršym takim dośviedam u historyi Biełarusi. Adziny hołas suprać Biełaviežskich pahadnieńniaŭ možna ŭklučać u chrestamatyi — pa palitałohii, kultury pamiaci i markietynhu. Heta byŭ hołas Valeryja Cichini, ale praź niejki čas hety hołas pačnuć prypisvać Alaksandru Łukašenku.
Kniha Kurjanoviča nie źmienić masavych histaryčnych ujaŭleńniaŭ — heta zadača sistemy adukacyi. Ale zbornik maje svaju kaštoŭnaść dla čytača navukovych rabot i dla budučyni.
Pa-pieršaje, jon napomnić, što i biełaruskaja apazicyja mieła svoj čas (adpaviedna, maje i svaju historyju). Kurjanovič achvotna prasočvaje parłamienckija pavodziny ciapierašniaha kiraŭnika dziaržavy — jon u 1990—1992 hadach nie saromieŭsia rabić revieransy ŭ bok «Paźniakovaj chieŭry».
U zborniku šmat pra «hierb z kaniom». Pobač z hetym tam šmat i ab pryvatnaj ułasnaści na ziamlu, ekanamičnaj reformie, karupcyi i zakanatvorčaści. Jon dakumientalna razburaje łžyvaje apaviadańnie, što ŭtvaryłasia vakoł BNF.
Ale heta nie hałoŭnaje (nu, dla BNF, moža, i hałoŭnaje).
Hałoŭnaje — pa-druhoje. Hałoŭnaje ŭžo pramilhnuła ŭ intervju Anisim na radyjo «Svaboda». Cyhankoŭ pravioŭ spakuślivuju paralel — ciapierašni parłamient i VS CHII sklikańnia; Anisim biez sumnieńnia ź joj pahadziłasia. «Vielmi dobra vy pryhadali hety prykład. Dośvied pracy Viarchoŭnaha Savietu 12-ha sklikańnia šmat čamu nas navučyŭ. Ja svaju pracu ŭ parłamiencie razumieju tak: dla taho kab ciabie pačuli i ŭspryniali, treba vielmi surjozna rychtavacca. Bo ad taho, ź jakoj intanacyjaj, nastrojem, enierhijaj budzieš pramaŭlać — ad hetaha zaležyć i vynik», — kaža vybranaja deputatka.
Historyja ničamu nie vučyć, a palitałohija? Atrymlivać uroki možna z rečaisnaści, dadzienaj tabie ŭ pačućciach, a možna z prafiesijnaha analizu.
Zbornik Kurjanoviča — kniha, pa jakoj varta vučycca. U hetym sensie heta zvyčajny padručnik. Časam trochi nudny, piedantyčny, pierapoŭnieny ličbami, proźviščami i refierencyjami. A časam zabaŭny. Jak zvali čałavieka, jaki ŭpieršyniu ŭ Viarchoŭnym Saviecie BSSR hałasavaŭ suprać — jašče ŭ CHI sklikańni? Intervju ŭ jakoj rajonnaj haziecie było raskošna azahłaŭlenaje «Jaki jon, parłamient pa-biełarusku?» I ŭ kaho brali hetaje intervju? Chto takija niefarmały? Kaho Paźniak źjedliva nazyvaŭ «demakratami na 90%»? Kali i pry jakich akaličnaściach Lidzija Jarmošyna stała supracoŭnicaj CVK?
Z hetaha ŭsiaho składajecca svojeasablivy rymiejk kupałaŭskaha «Raskidanaha hniazda». Z błytanym postmadernisckim siužetam i vialikaj kolkaściu adsyłak da suśvietnaj historyi. 1990—1996 — jak Staraja respublika, sa ścipłym sienataram, jaki robić na dźviuch rabotach. Vy ž nie dumali, što ŭ centry ŭvahi na praciahu knihi znachodzicca apazicyja BNF? Heta čysta jak u tryłohii Łukasa: u centry ŭvahi — dźvie raboty i niespadziavany pavarot siužeta, pra jaki ŭsim zahadzia viadoma.
Zasłuha Kurjanoviča — u hruntoŭnych kamientarach i pracajomistym adbory dakumientaŭ.
Mnohija svaje prapanovy pieršy kiraŭnik biełaruskaj dziaržavy Stanisłaŭ Šuškievič skančaŭ pytańniem «Zhoda?», jakoje Kurjanovič atestuje jak «znakamitaje šuškievickaje». U hetuju «zhodu», u firmovaje biełaruskaje «i vašym i našym», pieraŭtvarajecca i paślasłoŭje samoha aŭtara. Dziakuj tabie, BNF, kaža Kurjanovič, i paśpiešna dadaje: dziakuj i vam, kamunisty.
* * *
Pieravydajučy knihu «Apazicyi BNF u Viarchoŭnym Saviecie CHII sklikańnia», možna budzie napisać u anatacyi praŭdziva: «Dla vučonych, studentaŭ, deputataŭ Pałaty pradstaŭnikoŭ i ŭsich, chto cikavicca historyjaj baćkaŭščyny».
