tłumačyć u svaim błogu znany linhvist Jury Paciupa j publikuje karotki słoŭničak terminaŭ havareńnia.
Semantyka bazavaha dziejasłova havaryć padzialajecca na try archietypy: 1) 'vyražacca vusna, z dapamohaju słoŭ'; 2) 'śćviardžać niejkuju dumku, pieradavać źviestki' i 3) 'stykacca ź inšymi asobami praz pasiarednictva słoŭ'. Najlepšym pratatypam da pieršaje hrupy moža słužyć samo słova havaryć, da druhoj — słova kazać, a da teciaje — hutaryć.
Pieršaje słova iśnić syntahmatyčny aspekt movy, druhoje — lahičny, ci semantyčny, treciaje — prahmatyčny. Praściej kažučy, havaryć možna «jak», kazać, «što», a hutaryć «z kim», praŭda, u realnaści — usio kudy składaniej, funkcyi niekatorych (ale nia ŭsich) słoŭ mohuć sumiaščacca. Da taho ž na try pieraličanyja archietypy nakładvajecca šerah synonimaŭ, jakija pieradajuć inšyja sensy, pierš‑napierš emacyjnyja j stylovyja.
Sučasnyja biełarusy — najčaściej błytajuć pieršyja dva pratatypy, dyk zaciemlu adumysna: «havaryć» moža j čałaviek i papuhaj, a «kazać» — tolki čałaviek. Trapna pra hetuju roźnicu vykazaŭsia našaniŭski paet M. Aroł: Jon havoryć tolki jazykom, a duša jaho nie ŭnikaje ŭ toje, što jon havoryć.
Terminy havareńnia j adnakaraniovaja leksyka
bazar m. rynak m.; (jarmarka) kirmaš m.; (toržiŝie) torh m.; 2. pierien. razh. torh m. ; ptičij ~ ptušyny torh; 3. (razhovor) pierien. žarh. hamana; o čiom ~? pra što hamonim?
bazariť žarh. hamanić
biesiedovať niezak. hutaryć; obł. moh. hamanić
bołtať I niezak. 1. (triasti) kałbacić; (miešať) boŭtać; 2. (motať) matlać; (machať) machać; (pomachivať) cielapać; 3. biezł. (kačať) hojdać
bołtať II niezak. razh. 1. (hovoriť nievniatno) bałbatać; obł. vit. baruździć; (bystro) łapatać; 2. (rassuždať o pustiakach) bałakać; prost. bazykać; (triepaťsia) plavuzhać; prost. łahonić; ~ vzdor čaŭpści łuchtu; obł. hrodn. trelić; ~ biez umołku bałbatać nie ścichajučy (jazyk nie chavajučy); ~ jazykom 1. (zria, biez umołku) małoć (miancić, časać) jazykom; 2. (nie k miestu) lapać jazykom
hovarivať niezak. mnohokr. ust. rakać; havaryć; kazać (raz-poraz, aby čas) v proš. vr. s čast. byvała; biezł. rakacca; tohda ~li tady byvała kazali; tady rakałasia
hovoriť niezak. 1. (čto) kazać; (nieodnokratno) havaryć; vysok. mović; 2. (kak, o čiom) havaryć; obł. moh. hamanić; 2. (s kiem) havaryć, hutaryć
hovoriťsia strad. havorycca; kak ~ jak toj kazaŭ
dohovor m. 1. damova ž.; zaklučať ~ układać damovu; 2. (prociess) niezak. damaŭlańnie (-sia) s.; zak. damovieńnie (-sia) s.
dokazatielnyj davodny; (osnovatielnyj) słušny
dokazatielstvo s. dovad m.; v ~ na dovad
dokazujemyj davodlivy
dokazyvať niezak. davodzić; ~ svoju pravotu davodzić svaju praŭdu
dołdoniť niezak. prost. tryndolić; (upriamo tvierdiť) pravić
zabołtať II (načať bołtať) razh. zabałbatać
zabołtaťsia II (uvlečsia) razh. zabałakacca; zabazykacca
zahovor m. 1. (zaklinanije) zamova ž.; 2. (shovor) zmova ž.; 3. (prociess) niezak. zamaŭlańnie s.; zmaŭlańnie (-sia) s.; zak. zamovieńnie s.; zmovieńnie (-sia) s.
zahnuť 1. (podviernuť) zahnuć; mnoh. pazahinać; 2. (poviernuť v storonu) razh. zachilić; zaviarnuć; ~ za uhoł zaviarnuć za roh; 3. pierien. prost. (skazať riezkoje) reknuć; (nieobyčnoje) zharadzić; (nieumiestnoje) lapnuć
zahovoriť zak. 1. (podať hołos) akazacca; (načať hovoriť) zahavaryć; ~ s čiełoviekom akazacca da čałavieka, zahavaryć z čałaviekam (da čałavieka); 2. (utomiť razhovorami) razh. zahavaryć; 3. (zakołdovať) zamović, zaklaści; ~ zuby zabić baki
zahovorŝik m. zmoŭca m.
zakaz m. 1. zakaz m.; 2. ust. (zapriet) zakaz; zabarona ž.; 3. (prociess) niezak. zakazvańnie s.; zabaraniańnie s., zabarońvańnie s.; zak. zakazańnie s.; zabaranieńnie s.; kak po ~u jak na zakaz
zakazŝik m. zakazca m., zakaźnik m.
złosłovije s. kiepstva s.; (spletni) abhavory mn.; škoła ~ia škoła jazyčlivych
złosłoviť niezak. jazyčyć (pra kaho-što); (jaźviť) kpić (z kaho-čaho); (spletničať) abhavorvać (kaho-što)
złojazyčnyj jazyčlivy; obł. vit. spahudlivy; (jaźvitielnyj) kplivy
kalakať niezak. razh. bałakać, dudukać; prost. handziuryć; obł. vit.-moh. ziukać
krasnobaj m. prieniebr. hutarysty m.; havarec m., havarun m.
krasnobajstvo s. prieniebr. hutarystyka ž.
krasnoriečivyj 1. (odarionnyj krasnoriečijem) krasamoŭny; 2. (vyrazitielnyj) pierien. vymoŭny
krasnoriečije s. 1. (dar) krasamoŭnaść ž.; vymoŭnaść ž.; 2. (ritorika) vymova ž., krasamoŭstva s.
mnohoriečivyj knižn. mnohamoŭny, šmatmoŭny
mnohosłovije s. 1. padrabiaznaść ž., raściahnutaść ž.; 2. hutarystyka ž.; mnohamoŭnaść ž.
mnohosłovnyj 1. (podrobnyj) padrabiazny, raściahnuty; 2. (o čiełoviekie) hutarlivy; (mnohoriečivyj) mnahamoŭny
mołviť zak. nar.-poet. rekci; obł. vit. huknuć
mołva ž. razh. (viesť) pahałoska ž., pohałas m.; havara ž.; (słuch) homan m., pahudka ž.; (tołki) husły mn.
obiet m. vysok. abrok m.; pripodn. zarok m.; dať ~ skłaści abrok
obŝaťsia 1. (biesiedovať, razhovarivať) mierkavacca; 2. (družiť) tavaryšavać; (jakšaťsia) razh. znacca, bratacca; 3. (vzaimodiejstvovať) stykacca, mieć styčnaść, mieć łučnaść, kantaktavać
obŝienije s. 1. (biesieda, razhovor) pamierkavańnie s.; 2. (družba) tavaryšavańnie; 3. (vzaimodiejstvije) styčnaść ž.; (śviaź) łučnaść ž.; 4. (prociess) mierkavańnie (-sia) s.; tavaryšavańnie s., bratańnie (-sia) s.; stykańnie (-sia) s., kantaktavańnie s.
obŝitielnyj svojlivy; (kompaniejskij) tavaryski, kampaniejski, hramadziejski; (razhovorčivyj) havarki
ohovarivať niezak. 1. (klevietať) iłžyć, abmaŭlać (kaho); iłhać, nahavorvać (na kaho); 2. (usłovlivaťsia) abumaŭlać, stavić varunki; ust. varavać; 3. (prieduprieždať) spaścierahać
ohovor m. 1. abełha ž.; abmova ž.; prost. brachnia ž.; 2. (prociess) niezak. iłžeńnie s., abmaŭlańnie s., brachańnie s.; zak. abmovieńnie s., abbrachańnie s.
ohovoriť zak. 1. (oklevietať) abyłhać, abmović; prost. abbrachać; 2. (usłoviťsia) abumović, pastavić varunki; ust. abvaravać; 3. (priedupriediť) spaścierahčy
ohovorka ž. 1. (zamiečanije) spaściaroha ž.; 2. (ošibka) abmoŭka ž. 3. (prociess) niezak. spaścierahańnie s.; abmaŭlańnie (-sia) s.; zak. spaścieražeńnie s.; abmovieńnie (-sia) s.
ohovorŝik m. abłyžnik m.; kniž. abmoŭca m.; prost. brachun m.
pieriesudy mn. razh. husły mn.; abhavory mn.
piknuť niezak. razh. reknuć, piknuć; obł. vit.-moh. ziuknuć
poviestvovať niezak. kniž. apaviadać; (rasskazyvať) raskazvać
pohovarivať niezak. dziejkać; (hovoriť) kazać; havaryć
ponosiť I niezak. beścić, vyčvarać; (poročiť) hańbić; (ruhať) łajać
ponošienije s. 1. beščańnie s., vyčvarańnie s.; hańbavańnie s.; łajańnie s.; 2. ust. hańba; łajba; (ruhań) łajanka
priedskazyvať niezak. varažyć
prohovoriť zak. 1. (proiźniesti) pramović; razh. prakazać; skazać; ~ skvoź zuby skazać praz zuby; 2. (niekotoroje vriemia) prahavaryć
pustosłov m. razh. havarec m.; prastareka m., hutarysty m.
pustosłovije s. razh. havarnia (pustaja) ž.; prost. plavuzhańnie s., halaščańnie s.; tałabasy mn.
pustosłoviť niezak. razh. prastarekavać; razvadzicca; prost. halaščyć; plavuzhać
razbołtať II zak. (razhłasiť) razh. razbazykać
razhłaholstvovať niezak. razh. prastarekavać; chvatit ~ hodzie prastarekavać
razhovarivať niezak. havaryć, hutaryć; knižn. razmaŭlać; obł. vit. hukać; obł. vit.-moh., prost. ziukać
rasskazyvať niezak. raskazvać; knižn. (poviestvovať) apaviadać; (skazyvať) maŭlać
rastabarivať niezak. prost. plavuzhać, rassusolvać; razvadzicca
sbołtnuť zak. odnokr. razh. lapnuć; prost. brachanuć
skazať zak. skazać; niečieho ~! niama što kazać; po pravdie ~ praŭdu kažučy; šutka ~ nia žart; tak ~ kazaŭ toj
skazanuť niezak. obich.‑razh. reknuć; buchnuć
skazyvať niezak. nar.‑paet. maŭlać; (bajać) bajać
smoroziť zak. obich.‑razh. schłyzić
sovieŝanije s. sojmik m.; ofic. narada ž.; ust., razh. vieča s.
sovieŝaťsia niezak. sajmikavacca, viečavacca; (sovietovaťsia) radzicca, raicca
sudačiť niezak. razh. 1. (bołtať) prastarekavać, bałakać; prost. bahabościć, plavuzhać; 2. (obsuždať) tałkavać; 3. (spletničať) platkaryć (pra kaho-što); abhavorvać (kaho-što)
sudiť niezak. 1. (koho‑čto) sudzić; 2. (poricať) razh. abhavorvać; (poročiť) hudzić, hanić; 3. (o kom‑čiom) mierkavać; ust. rakavać; (rassuždať) razvažać; ~ da riadiť razh. mierkavacca, tałkavać; 4. (komu-čiemu) kniž. sudzić, kanavać; biezł. ~ždieno nakanavana
tałdyčiť niezak. razh. (mnoho hovoriť) dakazvać; prost. (bołtať) tryndolić; (vdałblivať) tałkavać; (upriamo tvierdiť) v 1 ł. nie upotr. pravić; obł. hrodn. piryndzić; obł. smoł. klaŭšyć
taratoriť razh. tarkatać; sakatać, łapatać
tary-bary prost. tałabasy
uvieŝievať niezak. vysok. naŭpaminać (kaho); urajvać (kamu)
chulitiel m. knižn. abmoŭca m.; bluźnierca m.
chuliť niezak. knižn. (osuždať) hanić; (chajať) hudzić; ust. bluźnić
jaźvitielnyj źjedlivy; kuślivy; (naśmiešlivyj) kplivy
jaźviť niezak. 1. ust. (pričiniať bol) ćvialić, ranić; vospominanija ~iat dušu uspaminy ćvielać (raniać) dušu; 2. pierien. (zadievať) ujadać, havaryć źjedliva; (jechidničať) kpić
jazyk m. 1. (orhan) jazyk m.; ~ podviešien lohak (viortak) na jazyk; 2. (rieč) mova ž.
