Praz Almanskija bałoty budujuć darohu. Ekołahi: Našto??? FOTY
Da vieraśnia 2018 hodu praz Almanskija bałoty projdzie novaja daroha. Jaje košt — 1 miljon dalaraŭ. 14 kilametraŭ hruntovaj darohi prakładajuć praz naturalnaje bałota. Karespandent «Svabody» Anton Trafimovič pabačyŭ, jak ekskavatary raskopvajuć landšaftny zakaźnik.
Bałoty naležali vajskoŭcam, tamu tut nie było melijaracyi
Almanskija bałoty — adzin z najbujniejšych u Eŭropie kompleksaŭ nieparušanych bałot. Siońnia heta respublikanski landšaftny zakaźnik, jaki zajmaje 900 kvadratnych kilametraŭ. 40 km z poŭnačy na poŭdzień i 35 km z uschodu na zachad. Tut moh by źmiaścicca ceły Klecki ci Karmianski rajon.
Unikalnaść Almanaŭ — u ichnim pamiery. Pra heta na miescy budoŭli raspaviadaje Andrej Abramčuk, kiraŭnik lasnoj pracoŭnaj hrupy hramadzkaj arhanizacyi «Achova ptušak Baćkaŭščyny».
«Kali nia brać Eŭrapiejskuju častku Rasiei, — heta samy bujny bałotny masiŭ u Eŭropie», — kaža Abramčuk.
Na Paleśsi šmat bałotaŭ, ale Almanskija adroźnivajucca ad usich astatnich, bo jany nie paciarpieli ad melijaracyi. U savieckija časy tut byŭ palihon. Terytoryja naležała vajskoŭcam, a tamu tut nie kapali melijaracyjnych kanałaŭ.
«Maštabnych źmienaŭ dla ekasystemy ad vyprabavańniaŭ nie adbyvajecca. Varonka ad snarada dla 94 tysiačaŭ hiektaraŭ — ništo. Bałota chutka zaciahvaje hetyja rany. Darohi praz bałota — našmat horšyja rečy. Jany parušajuć hidralahičny režym», — kaža Abramčuk.
Raniej tut była lasnaja daroha. Ale novuju budujuć pa niekranutym bałocie
U žniŭni 2017 hodu Paleski lashas (jon maje siadzibu ŭ Davyd-Haradku) pačaŭ budavać 24-kilametrovuju lesahaspadarčuju darohu ad vioski Bukča na poŭnač zakaźnika. Ušyrki daroha maje 5 metraŭ. Adnak buldozery raŭniajuć budaŭničuju placoŭku bolš jak na 20 metraŭ. Jak patłumačyŭ Svabodzie Vasil Pietraviec, hałoŭny laśničy Paleskaha lashasu, — heta častka technalohii. Praz peŭny čas nad bałotam budzie ŭzvyšacca tolki 5-metrovaja hruntoŭka.
Darohu budujuć dziela dźviuch rečaŭ. Pa-pieršaje, kab technika mahła prajechać da miesca pažaru. Pa-druhoje, kab hruzaviki mahli vyvozić dreva ź lasoŭ, dzie idzie vysiečka.
«Lashas nia vielmi bahaty, Pa zakančeńni budaŭnictva daroh my zmožam narmalna pa-haspadarsku rasparadžacca lesam», — skazaŭ Vasil Pietraviec.
Hałoŭnaja pretenzija «Achovy ptušak Baćkaŭščyny» — 14 z 24 kilametraŭ darohi prakładajuć pa bałocie, pa nierušy. Raniej tut prachodziła lasnaja daroha. Jana išła pa lasach, astravach i dziunach. Ale novaja daroha tolki napačatku idzie pa staroj lasnoj. Na momant, kali Svaboda była na miescy, było pabudavana 2,3 kilametry praz naturalnaje bałota.
«Toje, što pa bałocie prajšło, heta nia naš kapryz, — skazaŭ Pietraviec. — Ja davaŭ tolki techničnaje zadańnie — šyrynia darohi, prapusknaja zdolnaść».
Lashas: Daroha pryniasie karyść
Čamu vyrašana prakłaści darohu mienavita praz bałota, nieviadoma. Vasil Pietraviec skiroŭvaje da prajektantaŭ — Bieraściedarprajekt. Ale ŭ kožnym razie prajekt prajšoŭ ekalahičnuju ekspertyzu.
«Škody navakolnamu asiarodździu heta dakładna nie pryniasie. Pryniasie peŭnuju karyść. Hetaja daroha budzie naturalny barjeram. Kali budzie hareć bałota, jana prypynić ahoń», — kaža Pietraviec.
Ale ŭ «Achovie ptušak Baćkaŭščyny» nia zhodnyja z takoj dumkaj. Pa słovach Abramčuka, novaja daroha — heta damba, jakaja parušaje hidralahičny režym terytoryi. Adna častka bałota budzie nazapašvać vadu i pieratvaracca ŭ vadajom, druhaja — asušacca.
«Naturalnamu bałotu pažary nie niasuć surjoznaj pahrozy, — kaža Andrej Abramčuk. — Bolš cierpiać pierasušanyja terytoryi. I nieviadoma, ci hetaja daroha budzie dapamahać tušyć pažar, ci budzie spryjać asušeńniu».
Uzdoŭž darohi lažać truby, jakija budaŭniki vykarystajuć dla pieratokaŭ — kab vada mahła traplać z adnoj častki bałota ŭ druhuju.
«Jość sposaby źmiakčyć upłyŭ na ekasystemu, — kaža Abramčuk. — Ale kali taki praspekt pa naturalnym bałocie kładuć, tut adnaznačna idzie havorka pra surjozny ŭpłyŭ».
Dyrektar zakaźnika: My jašče nie byli na budoŭli
Dyrektar zakaźnika «Almanskija bałoty» Pavał Miranovič nia moža adkazać, ci nie parušyć daroha naturalny stan bałota. Usie pytańni jon pieranakiroŭvaje ŭ stolinskuju inspekcyju achovy pryrody i navakolnaha asiarodździa.
«My ŭsiaho tolki kirujem zakaźnikam. Ja dumaju, uzhadnieńnie našaje i nie patrebnaje. Heta našmat vyšej uzhadniajecca», — skazaŭ jon praz telefon Svabodzie.
Bolš za toje, kiraŭnictva zakaźnika jašče nie było na budoŭli, choć na terytoryi ŭžo aruduje technika.
«My jašče tam dakładna nie byli, — skazaŭ Miranovič. — Ja nia dumaju, što hetaj darohaj budzie niechta nanosić škodu (bałotu. — RS). Jana tolki skiravanaja na toje, kab bałota zachavać na bližejšyja našyja pakaleńni».
«Daroha nie abhruntavanaja ni ekanamična, ni ekalahična»
Pa słovach Vasila Pietraŭca, užo da kanca leta daroha budzie całkam pabudavanaja.
«Budaŭniki zaraz aktyŭna šturmujuć, — kaža jon. — Potym budzie budavacca daroha na Karocičy. Hrošy vydzialaje dziaržava, Minlashas. Ale hrošy, skazali, jość, i buduć budavać».
U svaju čarhu, «Achova ptušak Baćkaŭščyny» prapanuje prypynić budoŭlu ŭžo zaraz i pierahledzieć budaŭničy prajekt i jahonuju ekalahičnuju ekspertyzu. Zapyt nakiravany ŭ Hieneralnuju prakuraturu.
«Metazhodnaść prachodžańnia darohi praz naturalnyja ŭčastki nia moža być abhruntavanaja ni ekanamična, ni ekalahična. Alternatyŭnyja varyjanty prachodžańnia darohi taksama jość, bo histaryčna daroha išła inšym maršrutam, pieravažna pa astravach», — havorycca ŭ zvarocie.
Pa słovach Viktara Fienčuka z «Achovy ptušak Baćkaŭščyny», pa novaj darozie buduć jeździć nia tolki lesavozy. Pa zručnaj darozie tudy budzie bolš jeździć miascovych žycharoŭ.
«Kali pavialičyć dostup ludziej u bałoty, vyraście kolkaść pažaraŭ», — kaža Fiančuk.
Zamiest darohi možna było b pabudavać sotni kilametraŭ ekaściežak
Košt novaj darohi — kala 2 miljonaŭ rubloŭ. Hrošy vydzialaje Ministerstva lasnoj haspadarki. U toj ža čas u ahromnistym zakaźniku jość tolki adna ekalahičnaja ściežka — draŭlany naścił praciahłaściu ŭ 1,3 kilametra.
«Na adzin kilametar takoj darohi možna pabudavać niekalki socień ekalahičnych ściežak, — kaža Andrej Abramčuk. — Kali z tołkam arhanizavać ekalahičny turyzm, dyk prybytku ad ekaściežki našmat bolš, čym ad vyvazu lesu».
Ale kab ekalahičny turyzm prynosiŭ hrošy, pa słovach Abramčuka, pavinna być dziaržaŭnaja prahrama, jakaja b vychoŭvała ŭ dziaciej pašanu da pryrody.
«U Polščy dziaciej ź dziciačaha sadku voziać u nacyjanalnyja parki. Tamu ŭ ich 1,5—2 miljona čałaviek na hod naviedvajuć adzin nacpark. A ŭ nas u škołach vučyli, što bałota — heta drenna. I takoje razumieńnie sfarmavałasia ŭ cełaha pakaleńnia».
«Dla mianie Almanskija bałoty bolš kaštoŭnyja, čym Biełavieskaja pušča»
Da minułaha tydnia nichto nie vystupaŭ suprać budaŭnictva. U tym liku miascovyja ludzi. Prynamsi ŭ lashasie kažuć, što žychary susiednich viosak jakraz zacikaŭlenyja, kab źjaviłasia novaja daroha. Tak im praściej budzie trapić na bałota, dzie źbirajuć jahady i hryby.
U razmovie sa Svabodaj miascovyja, naadvarot, skardzilisia na novuju darohu. Na ich dumku, ciapier na bałota budzie pryjaždžać bolš ludziej, kab źbirać žuraviny. U sezon na ich zbory niekatoryja tut zarablajuć da niekalkich tysiač dalaraŭ.
Ale na vulicu z pratestam nichto nie vychodzić.
«U Polščy tut užo stajali b namioty. I pakul jurysty b raźbiralisia, ci možna, jany prosta blakavali b budoŭlu», — kaža Andrej Abramčuk.
Almanskija bałoty siońnia majuć vysoki mižnarodny status. Jany achoŭvajucca Ramsarskaj kanvencyjaj jak vodna-bałotnaje ŭhodździe. Ale nacyjanalny status zakaźnika nie pieraškadžaje vieści tut haspadarčuju dziejnaść. Choć stvaryć nacyjanalny park tut planavali jašče ŭ 1920—1930-ja hady, kali hety rehijon naležaŭ Polščy.
«Kali b u Almanskich bałotaŭ byŭ status zapaviednika, tut ničoha nielha było b rabić», — kaža Andrej Abramčuk.
Ciapier abmiarkoŭvajecca ideja, kab uklučyć usio Prypiackaje Paleśsie ŭ Śpis usiaśvietnaj spadčyny JUNESKO. Pa słovach Viktara Fienčuka, užo ŭ nastupnym hodzie pačniecca padrychtoŭka naminacyi, kab unieści Prypiackaje Paleśsie, u tym liku i Almanskija bałoty, u Śpis abjektaŭ usiaśvietnaj spadčyny.
«Almany hetaha vartyja, heta adnaznačna, — kaža Abramčuk. — Dla mianie Almany našmat bolš kaštoŭnyja, čym Biełavieskaja pušča. Bo lasoŭ u nas 40%, a bałotaŭ — tolki 4%».
Kamientary