Vykładčyca johi pierajechała ŭ viosku i choča vysadzić dziasiatki tysiač reliktavych drevaŭ, kab jany stali jašče adnym simvałam krainy
Uljana Ašurka raniej pracavała na telebačańni, potym doŭhi čas była mižnarodnaj madellu, ale amal hod tamu pierajechała ŭ maleńkuju viosku ŭ Viciebskaj vobłaści, dzie razam sa svaim adnadumcam, siabram i susiedam, fatohrafam Alaksandram Žarnasiekam, zajmajecca spravaj svajho žyćcia — stvaraje pieršy ŭ Biełarusi łabirynt-pitomnik dla 10 tysiač hinkha.
Parazmaŭlali ź dziaŭčynaj, navošta joj heta ŭsio, a taksama pra modu na ekałohiju, žyćcio ŭ vioscy i samaje staroje dreva ŭ śviecie.
Daviedka: Hinkha — reliktavaja raślina, ličycca žyvym vykapniem, aktyŭna prarastała na ziamli jašče ŭ siaredzinie jurskaha pieryjadu. Paśla ledavika na płaniecie zachavałasia kala 50 samych staražytnych vidaŭ dreŭ, i azin ź ich jakraz — hinkha biłoba. Dreva raście pieravažna na Uschodzie — u Kitai i Japonii, ale siońnia nabyvaje papularnaść u inšych rehijonach: pa-pieršaje, hinkha vielmi ŭstojlivaje da luboha nadvorja, a pa-druhoje — vałodaje karysnymi ŭłaścivaściami.
— Ja była madellu, vandravała pa śviecie, dobra zarablała, ale spyniła aktyŭnuju dziejnaść u hetaj śfiery dziela taho, kab zajmacca bolš karysnymi rečami dla mianie asabista i dla inšych taksama. Užo bolš 7 hod moj asnoŭny vid dziejnaści — heta vykładańnie johi, johaterapija. Ja dapamahaju ludziam prajści toj šlach, jaki prajšła sama: ad chvoraha čałavieka, jaki drenna charčavaŭsia, šmat pracavaŭ, užyvaŭ ałkahol, vyratoŭvaŭsia lekami, nie caniŭ svajo zdaroŭje, byŭ apantany spakusami sučasnaha žyćcia, da čałavieka, jaki maje spakoj ŭnutry i moža samastojna dasiahnuć vydatnaha stanu zdaroŭja i vysokaj jakaści žyćcia.
Maje vučni pryjazdžajuć da mianie ŭ viosku, dzie ja pravodžu dla ich retryty (johičnaja praktyka askiezy i miedytacyi). I prytym, što ja nie prapahanduju im svoj ład žyćcia (usio ž kožnamu treba pryjści da čahości novaha asensavana), ludzi, jakija zhodnyja admovicca na niejki termin ad svaich drennych zvyčak, u vyniku našych zaniatkaŭ stanoviacca zdaraviejšymi i bolš kiemlivymi, pačynajuć zaŭvažać nie tolki siabie, ale i navakolny śviet, inšych istotaŭ i ich patreby, zadajuć sabie ekałahičnyja pytańni i šukajuć na ich adkazy.
U adnym filmie ja znajšła cikavaje apisańnie, jakoje, ja liču, dobra apisvaje i moj vid dziejnaści zaraz — architektar matyvacyj. Ja taksama mahła b siabie tak nazvać, bo svaim prykładam i ŭčynkami dapamahaju inšym ruchacca pa šlachu samaraźvićcia; pavialičvać empatyju, palapšać jakaść žyćcia i mieć dosyć enierhii na dobryja ŭčynki. Heta nie značyć, što ŭsie maje vučni kidajuć pracu i pierajazdžajuć u viosku, jak zrabiła ja. U kožnaha svoj vobraz ščaścia — dla kahości heta prosta pazbaŭleńnie ad niaspynnych bolaŭ u śpinie, i ŭ hetym, jak minimum, ja sapraŭdy mahu dapamahčy.
Toje, što ja pierajechała ŭ viosku dla mnohich znajomych i siabroŭ — šok. Jany pytajucca: i što tut rabić? Nasamreč, tut možna šmat čaho rabić.
Naprykład, pračnucca i pajści hulać u les. U horadzie mnie było škada kožnaha dniu, što nie byŭ pražyty na pryrodzie. Paśla prahułki siarod drevaŭ u adzinocie viartaješsia vielmi napoŭnienym. Les moža mnohamu navučyć: jaŭna prademanstravać, što čałaviek — vielmi słabaja istota: nam tak šmat nieabchodna, my žyviem poruč sa šmatlikaj kolkaściu pryładaŭ i niazdolnyja vyžyvać biez svaich mylicaŭ, jak inšyja žyvioły, u naturalnych umovach. Taki dośvied dapamahaje mnie niaspynna raźvivacca, stanavicca macniejšaj, bolš ustojlivaj da roznych umoŭ žyćcia, imknucca da supierzdolnaściaŭ. Jakraz u vioscy ja maju mahčymaść treniravacca, pracavać ź ciełam i rozumam i admovicca ad niepatrebnych rečaŭ, naviazanych hramadstvam madelaŭ pavodzin. Naprykład, pra toje, što žyć treba abaviazkova siarod ludziej, u socyumie. Kali ščyra, za 35 hadoŭ ja nie bačyła siarod svaich znajomych haradžan šmat vielmi ščaślivych i harmaničnych prykładaŭ.
U mianie ŭ vioscy šykoŭnyja ŭmovy, nasamreč: svoj sad, asobny dom dla mianie i čatyroch katoŭ i vola. Duš, prybiralnia, kuchnia, piečka — rekanstrukcyja staroj chaty nie zaniała šmat času, i ciapier u budynku jość ŭsio, što mnie nieabchodna.
Chutka źjavicca i druhi pavierch dla haściej. Saša, moj siabar, jaki paklikaŭ žyć na terytoryi jaho siadziby i prapanavaŭ mnie z katami zaniać asobny budynak, u budučyni choča asnaścić usie chaty (svaju, maju i haściavuju) soniečnymi panelami, pastavić u siadzibie viatrak i pierajści na ekałahičnuju enierhiju.
Užo adzinaccać hadoŭ ja žyvu biez majoj matuli. Na žal, jana nie ŭbačyła, jak i dzie ja siońnia. Jana taksama lubiła pryrodu i chacieła pravodzić bolš času na ziamli. Ja ŭpeŭnienaja, jana była b tut ščaślivaja razam sa mnoj. Kaniečnie, nie ŭsie svajaki razumiejuć moj vybar. Moj kancept žyćcia pravakuje kanflikt z punktam hledžańnia tych ludziej, kamu važna žyć u dabrabycie, kamforcie i mieć tyja mahčymaści, što dajuć horad i hramadstva. Ale ničoha nie pieraškadžaje mnie i maim svajakami abychodzić sprečnyja momanty pry sustrečach. Ja dosyć darosłaja i samastojnaja, kab budavać svaju ŭłasnuju budučyniu, jak razumieju. I što b rodnyja ni kazali, naviazać mnie inšaje ŭsprymańnie śvietu nie atrymajecca.
Časam tata, jak i mnohija inšyja baćki, zadaje mnie pytańnie pra ŭnukaŭ: kali ž jany ŭ jaho narešcie źjaviacca? Ja ščyra adkazvaju, što nikoli.
Tady jon zasmučajecca, kaniečnie, rasčaroŭvajecca, ale ž heta jaho emocyi, ja nie mahu ich źmianić, jak i zrabić jaho ščaślivym, prosta naradziŭšy dzicia. Bo ščaście — heta asabistaja adkaznaść i niaspynnaja praca peŭnaha čałavieka, a nie abaviazkovaje prystasavańnie da tych, chto pobač ź im (dziaciej, kachanych, siabroŭ, lubimcaŭ).
Ja nie nazyvaju siabie budystkaj, ale mnie blizkija pryncypy hetaj fiłasofii, jany padajucca mnie vielmi humannym, razumnymi i naturalnymi.
Vyvučajučy budyzm, ja daviedałasia, što staražytnyja manachi sadžali dreva hinkha na śviatych miescach, la manastyroŭ, bo ličyli, što jaho liściki simvalizujuć dva pačatki, iń i jan, źjaŭlajucca simvałam mudraści i tryvałaści. Kala šaści hadoŭ tamu ja taksama zacikaviłasia hetym drevam i vyrašyła jaho pasadzić.
Čym bolš ja daznavałasia pra ŭnikalnyja jakaści hinkha, tym bolš ŭśviedamlałasia i ŭ jahonaj ekałahičnaj kaštoŭnaści.
Heta dreva moža žyć tysiaču hod, i nijakija chvaroby i parazity, a taksama źmieny klimatu jamu nie strašnyja. Jano vielmi karysnaje dla ekasistemy: dziakujučy svajmu hustomu liściu, hinkha lepš inšych ačyščaje pavietra, a taksama daje charčavańnie i prytułak žyviołam. Hinkha pieražyli dynazaŭraŭ paśla ladniku, vyžyli na Chirasimie va ŭmovach radyjaktyŭnaha atručvańnia. I mnie zdajecca, heta vielmi karysna i važna — usim razam zachoŭvać redki vid, starejšy za dynazaŭraŭ.
Kamientaryj śpiecyjalista-navukoŭca pra hinkha ŭ Biełarusi
Spačatku ciaham hod piaci ja i Saša źbirali nasieńnie hinkha dla siabie i siabroŭ, pryvozili ich z kožnaj vandroŭki, zakazvali, dzie tolki mahli, i sadzili na svaim nadziele ziamli. Siońnia ŭ mianie rastuć drevy ź Japonii, Hiermanii, ZŠA, Kitaja, Ukrainy, Polščy. My ŭpeŭnilisia, što hetyja relikty vydatna adčuvajuć siabie ŭ našych klimatyčnych umovach, i vyrašyli, što patrebna vysadžvać ich jašče bolš. Usio ž navukoŭcy śćviardžajuć, što adzinkavyja ŭłasnyja pasadki lesu nie ŭratujuć ekałohiju.
Kab sapraŭdy dapamahać pryrodzie adnaŭlacca, čałaviek pavinien vysadžvać drevy sotniami tysiač. Jak heta robiać ŭ Butanie, dzie zabaroniena źniščać raślinny i žyviolny śviet, a dziaržaŭnyja śviaty adznačajucca nie salutami i paradami, a supolnaj pasadkaj dreŭ. I ja maru pra takuju tradycyju na majoj rodnaj ziamli.
Kali ŭ nas z Sašam źjaviłasia finansavaja mahčymaść nabyć bolš ziamli i nasieńnia, my vyrašyli, što stvorym u Biełarusi łabirynt-hadavalnik z hinkha. Kab nadać našaj spravie simbalizmu i zacikavić jak maha bolš ludziej, my chočam vysadžvacca drevy ŭ formie biaskoncaha, viečnaha vuzła, jaki adlustroŭvaje ŭzajemasuviaź ŭsich źjaŭ i istot ŭ Suśviecie. Taki les abaviazkova pavinien atrymacca.
Viasnoj my praraścili kala 5 tysiač nasieńnia. Praŭda, nie ŭsio ŭzyšło. Uzimku jano znachodziłasia ŭ ziamli na stratyfikacyi, pryzvyčajvałasia da chaładoŭ. Paśla nasieńnie lažała na soncy ŭ vilhaci, pakul nie prarasło, a ciapier bolš za try tysiačy sadžancaŭ znachodziacca ŭ zbanach u ciaplicy. Čakajuć viasny, kab pačać raści ŭ hadavalniku. Ŭ hetym hodzie my zrobim toje ž samaje jašče z 10000 nasieńnia hinkha. My nabyli novy ŭradžaj na padarunki našym sponsaram i na novyja sadžancy dla łabiryntu. Bačycie, pasadzić samim ceły les realna, prosta treba rabić, a nie maryć. Ja i Saša vielmi lubim drevy i tamu, akramia hinkha, my vyroščvajem jašče arechi i samyja roznyja chvajovyja. Chutka ŭsia naša siadziba budzie stajać u lesie.
Kab zrabić naš unikalny hadavalnik dla hinkha, dzie kožny zmoža nie nabyć, a ŭziać svajo kaliva i pasadzić na svajoj ziamli, patrabujecca šmat ruk i finansavych srodkaŭ: naniać sielskahaspadarčuju techniku, zakupić čarnaziom, kustoŭje, jakoje budzie vykonvać funkcyju žyvoj aharodžy, zrabić sistemu palivańnia dla cełaha hiektara.
My ŭdziačnyja za lubuju dapamohu i na prajekt sprabavali źbirać hrošy na Tałace, atrymałasia 935 rubloŭ z 4 tysiač. Zaraz my rychtujem novyja kraŭdfandynhavyja kampanii, jakija taksama dapamohuć raspaŭsiudzić nasieńnie hinkha.
Ale my hatovyja, što naš prajekt nie budzie takim papularnym, jak, naprykład, zbor srodkaŭ na knihu pa dyjetałohii albo vypracoŭka novaj kalekcyi adzieńnia. Na žal, my žyviom u čas spažyvańnia i prablemami ekałohii cikavicca mienšaść. Sadžać drevy — heta pachvalnaja sprava ŭ našym hramadstvie, ale realnaść takaja, što ludzi bolš vyrubajuć, čym sadžajuć. Tamu nam nieabchodna dapamoha ŭsich, chto lubić lasy, pryrodu i kłapacicca pra ekałohiju i našu płanietu. Da nas źviarnułasia niekalki arhanizacyj ź inšych krain (Kazachstanu, Rasii (Sočy), Kabardzina-Bałkaryi) z prapanovami stvaryć tam u budučyni filijały našaha hinkha-łabirynta. Ale pieršaje, što nam chočacca zrabić, heta pakłapacicca pra rodnuju ziamlu.
I kali my nie źbiarom dastatkovuju kolkaść hrošaj, my ŭsio adno sami vysadzim łabirynt z 10 tysiač drevaŭ. I hinkha budzie žyć tut i stanavicca narodnym drevam. Za svoj košt arhanizujem pitomnik, dzie kožny žadajučy biełarus zmoža ŭziać sabie nasieńnie ci sadžaniec i sam pasadzić najstarejšaje dreva na płaniecie. U nas užo chapaje paśladoŭnikaŭ.
Tak, adzin naš tavaryš pa našym prykładzie ŭ jakaści chobi vyroščvaŭ hinkha sotniami. A ciapier ź ich i inšych drevaŭ robić u Rasii zapaviednik. Ja liču, Biełaruś ničym nie horšaje miesca, kab mieć svoj reliktavy les.
Prajekt z łabiryntam asabista dla mianie — sproba choć krychu addać pazyku pryrodzie. Mahčymaść być karysnaj, a nie tolki prynosić škodu ŭ jakaści čałavieka. Tak ja mahu dapamahać žyvym istotam, jakija znojduć u drevach charčavańnie, dom, umovy dla budučyni. Heta hłabalna, ale realna.
Ciapier ja ździajśniaju svaju maru, zajmajusia spravaj svajho žyćcia. Kali ŭ mianie pytajucca, što padaryć mnie na niejkaje śviata, ja kažu: «Lepšym padarunkam budzie, kali vy pasadzicie ŭ siabie hinkha».
Ja sapraŭdy liču, što hinkha vydatny padarunak. Na Uschodzie jaho nasieńnie padnosili impierataram ŭ znak pažadańniaŭ doŭha i ščaśliva žyć. Pa takim prykładzie ja prezientavała dva maleńkija drevy siabram na viasielle. Liście hinkha krychu nahadvaje serca, i dla mianie ŭ hetym kruty simvalizm: niachaj kachańnie hetaj novaj siamji žyvie hetaksama doŭha, jak i dreva, tysiačy hod!
My ŭsio dla hetaha robim, kab naš prajekt staŭ papularnym ŭ Biełarusi, a hinkha, mahčyma, jašče adnym simvałam našaj krainy. Pahadziciesia, nam nie chapaje takich voś dobrych simvałaŭ: pra luboŭ, viečnaść i žyćciazdolnaść.
Kaniečnie, hinkha nie raście tak chutka, jak jabłynia: kab pačać płodanosić, drevu patrabujecca 30 hod. Ale mnie zdajecca, nieabaviazkova pastajanna dumać tolki pra siabie. Možna zakłaści fundamient doma, dzie budzieš žyć nie ty, ale tvaje dzieci i ŭnuki. Heta ž tak mocna kranaje! Kali dreva, jakoje pasadziŭ tvoj dzied, žyvie tysiačy hod i stanovicca drevam cełaha rodu, takim partałam času.
Da viedama: prajekt Sašy i Uljany maje patrebu ŭ vałanciorach, dapamahčy možna lubym čynam: naprykład, rabić SMM albo art. Dałučycca da kamandy prajekta, možna napisaŭšy stvaralnikam asabista. Usie kantakty vy znojdziecie na sajcie.
Kamientary