«Malu tych, chto viadzie spravu, dazvolić mamie prahułki». Jaŭhienija Čarniaŭskaja — pra miesiac chatniaha aryštu i los Tut.by
Miesiac tamu, 18 maja, zatrymali ŭdavu zasnavalnika Tut.by Juryja Zisiera Juliju Čarniaŭskuju. Tady ž zabłakavali sajt Tut.by i zatrymali mnohich supracoŭnikaŭ. «Svaboda Premium» pahutaryła ź Jaŭhienijaj Čarniaŭskaj pra ŭmovy chatniaha aryštu dla jaje maci, kulturołaha, piśmieńnicy, vykładčycy Julii Čarniaŭskaj i los Tut.by, zasnavanaha baćkam — Juryjem Zisieram.
«Ludzi ŭ SIZA majuć paŭtary hadziny prahułki ŭ dzień, mama takoj mahčymaści nia maje»
— Što vam viadoma pra stan zdaroŭja, nastroj maci pad chatnim aryštam? Jak časta vy možacie atrymlivać ad jaje infarmacyju praz advakata, što možacie joj pieradavać sami?
— Mama adčuvaje siabie ciarpima, starajecca šmat chadzić. Jana faktyčna invalid pavodle fizyčnaha stanu, u jaje prablemy sa śpinaj i nahami. Usio, što ciapier adbyvajecca, najpierš žachliva dla jaje zdaroŭja. Joj treba ruchacca, vychodzić, a takoj mahčymaści ŭ jaje ciapier niama. Mama moža chadzić tolki pa kvatery. Ja viedaju, što jana chodzić prosta tudy-siudy. Hetaha mała. Ludzi ŭ SIZA majuć paŭtary hadziny prahułki ŭ dzień, jana takoj mahčymaści nia maje.
Ale ŭ asnoŭnym jana adčuvaje siabie ništavata, nakolki heta mahčyma. Viedaju, što joj akazvali medyčnuju dapamohu, kali ŭ jaje byli kankretnyja prablemy, jakija treba vyrašyć. Nakolki časta ja ź joj maju znosiny? Nia časta. Heta vyhladaje takim čynam — ja raskazvaju advakatu, što dumaju, adčuvaju, što chaču mamie pieradać. Advakat heta joj pierakazvaje na słovach. Takim čynam arhanizavanyja maminy znosiny z vonkavym śvietam, što, ułasna, aznačaje poŭnuju izalacyju, bo, akramia advakata, jana pavodle zakonu nia maje prava mieć znosiny ź nivodnym čałaviekam. Heta ŭsio kantralujecca. U jaje niama telefona ź internetam, niama kamputara ź internetam… Ja mamu nia bačyła i nia čuła ŭžo miesiac.
«Dla jaje samaja žachlivaja častka aryštu — absalutnaja sacyjalnaja i emacyjnaja izalacyja»
— Praz chatni aryšt 10 hadoŭ tamu prajšli Iryna Chalip i Ŭładzimier Niaklajeŭ, i ŭvieś hety čas ź imi ŭ kvatery znachodzilisia supracoŭniki specsłužbaŭ. U Niaklajevych byli adnosna neŭtralnyja adnosiny ź imi, u Iryny Chalip — dastatkova napružanyja. Vyhladaje, što z maci niechta ŭvieś čas znachodzicca ŭ kvatery. Viedajučy jaje, možacie ŭjavić, jak jana na heta reahuje?
— Taty nia stała hod tamu. Maci žyvie adna. Joj niama z kim mieć znosiny, niama čałaviečaha ciapła pobač. Niejak «zakrytyja» fizyčnyja patreby — bytavyja rečy, pradukty, vynas śmiećcia. Ja nie mahu davać pra heta padrabiaznaści, jak i nie mahu raskazvać, chto ŭ jaje znachodzicca i jak znachodzicca. Heta tajamnica śledztva. Ale zychodziačy z taho, što raskazali Ŭładzimier Niaklajeŭ i Iryna Chalip, naŭrad ci ŭ mamy budzie adroźnivacca sytuacyja. Kali heta tak, to dla mamy heta vielmi niaprosta, bo joj treba vielmi šmat čałaviečaha ciapła i emocyj. Zvyčajna jana mieła mahčymaść kantaktavać ź ludźmi, danosić im ciapło i atrymlivać jaho.
Mnie padajecca, što dla jaje samaja žachlivaja častka hetaha aryštu — absalutnaja sacyjalnaja i emacyjnaja izalacyja. Ja nia dumaju, što kali b chto tam znachodziŭsia, to heta ludzi z doktarskimi stupieniami, ź jakimi možna było b šmat i padrabiazna razmaŭlać na cikavyja temy.
«Ja malu tych, chto viadzie spravu, kab mamie dazvolili prahułki»
—U Fejsbuku źjaviłasia staronka «Julija Čarniaŭskaja pad aryštam», u kamentarach da pastoŭ vielmi šmat ludziej chočuć padtrymać jaje. Ci jość mahčymaść pieradać joj słovy padtrymki tysiačaŭ ludziej?
— Ad pieršaha dnia zadavalisia pytańni, što možna prysłać, pryvieźci, dzie jana žyvie, ci možna joj pamachać pad voknami, ci možna dasyłać kvietki, paštoŭki, pieradačy i piražki. Hetaha ŭsiaho rabić nielha. I kali b ludzi heta rabili ci zrabili, heta pastaviła b pad pahrozu jaje chatni aryšt i pahoršyła jaje ŭmovy. Tamu ničoha nielha, akramia słovaŭ padtrymki, jakija ludzi mohuć pisać. Ničoha joj pieradavać nielha.
Ja była b šalona rada i malu tych, chto viadzie spravu, kab mamie dazvolili prahułki. Tam, dzie jana ciapier žyvie, jość całkam zakrytaja pryvatnaja terytoryja, dzie možna prosta hulać, i tam nia budzie nivodnaha čałavieka. Hetaje absalutna zakrytaje miesca nie ŭjaŭlaje nijakaj niebiaśpieki dla našaj dziaržavy. Ja b najpierš nastojvała na hetym i na pravie na karespandencyju, heta b palehčyła sytuacyju.
— Jak pieražyvaje heta ŭsio vaša babula? Ci jość u jaje choć jakaja mahčymaść kantaktu z dačkoj?
— Babula ni razu nia bačyła mamy, hetaksama jak i ja. Ni razu nia čuła mamy praz telefon, hetaksama jak i ja. Mnie padajecca, što heta tak prosta — dać piać chvilin im pahavaryć. Ja liču heta absalutna biesčałaviečnym. Babuli 83 hady, i nieabchodnaja ŭmova vyžyvańnia ich abiedźviuch, kab jany mahli stelefanavacca i pahavaryć. Ale nie, takoha nie adbyvajecca. Tolki praz advakata babula pieradaje słovy padtrymki.
Mnie i babuli zastajecca zdahadvacca, jak maci tam pravodzić dni. Viedaju, što jana maluje, što jana pastupova raspakoŭvaje karobki, bo jana pierajechała litaralna za niekalki dzion da ŭsiaho hetaha. Viedaju, što jana čytaje i starajecca pierakładać teksty z anhielskaj movy. Heta novaje dla jaje chobi. Ničoha joj pieradavać nielha. Ja prasiła słoŭnik pieradać — nielha. Ja navat bukiet kvietak nie mahu joj dasłać.
— Sabačka ź joj, ale ž sabačku vyhulvać treba…
— Hetaje pytańnie niejkim čynam vyrašyłasia, ale heta nia mama sabačku vyhulvaje. Sabačka mocna ratuje, nia złazić z maminych noh, ablizvaje z noh da hałavy.
«Ja imknusia dziejničać tak, jak by dziejničaŭ tata»
— Nacisk na Tut.by, sproby adabrać, pierafarmatavać hety prajekt byli nieadnojčy ŭ minułym. Što vam baćka kazaŭ, raiŭ, pra što papiaredžvaŭ, viedajučy, što hety cisk nia spynicca? Jaki byŭ jahony hałoŭny zapaviet nakont Tut.by?
— Nie było nijakich pryhožych słovaŭ i pieradśmiarotnych pažadańniaŭ. Tata byŭ absalutnym aptymistam, vieryŭ u toje, što ŭsio budzie dobra, što zdarovy sens pieramoža. Jon vialiki adept usiaho, što źviazana sa zdarovym sensam i racyjanalnaściu. Jon nia moh sabie ŭjavić takoha raźvićcia padziejaŭ.
Časam ja dumaju, što vielmi škada, što jon nie pabačyŭ 200 tysiač ludziej na vulicach Miensku, nie pabačyŭ socień ludziej pad ofisam, jakija kryčać «Žyvie Tut.by». U toj ža čas ja ščaślivaja, što jon nie pabačyŭ taho, što ciapier adbyvajecca z Tut.by, jak nachabna, miarzotna, biespadstaŭna, na nadumanych padstavach razvalvajuć toje, što jon budavaŭ dvaccać hadoŭ. Ja imknusia dziejničać tak, jak by dziejničaŭ jon.
Ja dumaju, što jon nie chacieŭ, kab mama była ŭ niebiaśpiecy, i tamu jahonuju dolu ŭ Tut.by atrymała ŭ spadčynu ja. Adpaviedna, heta značyć, što pry ciapierašnim režymie ja nikoli nia traplu ŭ Biełaruś.
Mama nia maje da Tut.by uvohule nijakich adnosinaŭ, tamu heta absalutnaje varjactva, što jana pad aryštam. Jana nikoli nie ŭpłyvała na redakcyjnuju palityku… Tata zaŭsiody kazaŭ, što redakcyja sama viedaje, što rabić, i kali ja budu zahadvać, što rabić i jak aśviatlać naviny, u hety dzień redakcyja raźvierniecca i sydzie.
Padobna, što dziaržava tak i nie zrazumieła, što ničym nie zapraŭlaŭ ani Jury Zisier, ani Julija Čarniaŭskaja, ani ja. Usio vyznačali navinavyja nahody, i kali b dziaržava sprabavała zrabić hetyja nahody bolš aptymistyčnymi, radasnymi, demakratyčnymi i ekanamična paśpiachovymi, to i naviny na Tut.by źmianilisia b. Dla ich, vyhladaje, było praściej zakryć. Dumaju, što tata nie ŭjaŭlaŭ, što mohuć pasadzić 15 čałaviek, zakryć nahłucha, aryštavać rachunki i nia dać ludziam vypłacić zarobki, pakinuŭšy ich z pražytkovym minimumam… I to my dahetul jaho nia vypłacili.
«Heta była nastojlivaja ahresiŭnaja ideja — zakryć Tut.by»
— Vy ŭładalnica asnoŭnych aktyvaŭ Tut.by. Ci sprabujuć z vami niehałosna vyjści na suviaź, pačać niejkija pieramovy, peŭny torh?
— Kali heta ŭsio adbyłosia, u mianie była dumka, što na mianie pačnuć cisnuć i šantažavać maminym zdaroŭjem i zdaroŭjem ludziej, jakija siadziać. Była vialikaja kolkaść kanśpiralahičnych idejaŭ, ale padobna, što ideja va ŭładaŭ była prostaja — vyklučyć usio nafih. Kaniečnie, u nas byli bekapy. Ludzi pytalisia, čamu my nie zapuścim Tut.by. My nie zapuścim, bo pavinny być pierakananyja, što nichto ad hetaha nie pacierpić bolš, čym užo paciarpieŭ.
Z adnaho boku, my chočam havaryć praŭdu i budziem havaryć praŭdu, z druhoha boku, my chočam, kab bolš nivodzin čałaviek nie adpraviŭsia na dopyt praz našy dziejańni. Heta była nastojlivaja ahresiŭnaja ideja — zakryć Tut.by, hłotki ŭsim zatknuć, adrezać, pierarezać, kab zatknulisia ŭsie. I tamu, napeŭna, tak šmat ludziej pasadzili. Ź ich, akramia niekalkich čałaviek, navat uskosna nichto nia moh być źviazany ź biahučym abvinavačvańniem. Čamu žurnalisty siadziać? Čamu mama siadzić? Čamu dyrektar Hoster.by siadzić? Čamu SIEO startapa RocketData, maja najlepšaja siabroŭka, siadzić? Jak heta źviazana z padatkami, ad jakich Tut.by moh by «ŭchilacca»?
— Źjaŭlajecca infarmacyja, što ŭłady sprabujuć zrabić novy Tut.by. Niekatoryja žurnalisty, jakim prapanoŭvali tam pasady, raskazvali pra takija sproby. Što vy dumajecie pra realistyčnaść i paśpiachovaść takoha prajektu ŭładaŭ?
— Zrazumieła, što ŭłada moža namalavać naš lahatyp, zapuścić sajt pad damenam (ja nia viedaju, jak heta technična pracuje). My ž razumiejem, što ludzi pačytajuć dva dni i zrazumiejuć paradak dnia. Druhim BT ciapier nie zaachvocić užo nivodnuju babulu ŭ vioscy. Navat kali jany heta zrobiać, ściah im u ruki i baraban na šyju. Ja nia baču ich zdolnymi rabić naviny chacia b napałovu abjektyŭnymi i prafesijnymi, jak my.
— Ci jość u vas pierapiska, suviaź sa źniavolenymi supracoŭnikami partału? Što samaje hałoŭnaje vy b chacieli im danieści?
— Heta vielmi sumna i baluča, ale, na žal, dla traciny tych, chto ciapier za kratami, aryšt nia byŭ niečakanaściu. Astatnija, nijak nie datyčnyja da sytuacyi, u žachu i šoku, napeŭna. Dumaju, što ŭ Biełarusi luby čałaviek patencyjna hatovy za niešta «prysieści» — za koler škarpetak, ci prosta vyjšaŭšy ŭ kramu pa chleb, ci pracujučy ŭ ŚMI. Takaja realnaść…
«Na žal, Tut.by stanovicca častkaj suchoj represiŭnaj statystyki»
— Jakaja dapamoha patrebnaja vam?
— Mnie vielmi važna, kab ludzi, jakija chočuć padtrymać Tut.by, rabili roliki, zapisy, plakaty ŭ našu padtrymku, nakolki heta budzie biaśpiečna dla ich. Tak było pieršy tydzień, potym krychu zhasła, i, na žal, Tut.by stanovicca častkaj suchoj represiŭnaj statystyki. Nam by vielmi dapamahała, kab ludzi źviartali ŭvahu suśvietnaj supolnaści na toje, što adbyvajecca, kab heta byli nia tolki słovy ad nas, kab ludzi havaryli, što dla ich značyć Tut.by. Heta i našym supracoŭnikam vielmi dapamahaje.
U nas jość 8 platformaŭ, na jakich jość 10 sacyjalnych sietak — dva kanały ŭ Telehram (adzin ź ich niadaŭna staŭ druhim pavodle kolkaści padpisčykaŭ i pieršym pavodle achopu ŭ krainie), «Adnaklaśniki», ciktok, vajber, instahram, jutub. My zaklikajem padpisvacca. Kali buduć pieramieny ŭ krainie, vy zmožacie daviedvacca pra heta pieršymi.
— Kali i pry jakich umovach moža być adnoŭlenaja bolš-mienš paŭnavartasnaja praca Tut.by?
— U poŭnym pamiery hetaha nie adbudziecca. Tut.by — vializarnaja arhanizacyja z 260 čałaviek, jakich nichto nikoli nia zmoža zabiaśpiečyć, kali nia budzie ŭ raniejšym pamiery hrošaj reklamadaŭcaŭ. Naša kampanija pracavała 20 hadoŭ, napracoŭvała sabie imia. Kali my adkryjemsia nanava, to heta budzie abmiežavany farmat, tolki navinavy, najchutčej. Praz heta davodzicca raźvitvacca z bolšaj častkaj kamandy. Ale my vierym, što heta nienadoŭha.
Prapahandysty zajavili pra razhrom sietki salidarnaści i aryšt jaje ŭdzielnikaŭ8
Kamientary