«Trapiŭšy ŭ histaryčnuju miasarubku, my nie stali faršam». Najstarejšamu niezaležnamu ahienctvu navin «BiełaPAN» — 30 hadoŭ
19 listapada najstarejšamu ŭ Biełarusi niezaležnamu ahienctvu «BiełaPAN» spaŭniajecca 30 hadoŭ. Jaho zasnavalnikam i šmathadovym kiraŭnikom byŭ Aleś Lipaj, jaki pamior u 2018 hodzie. Paśla Lipaja kampanijaj kiravaŭ Dźmitryj Navažyłaŭ, zatym — Iryna Leŭšyna. Ciapier Dźmitryj i Iryna, a taksama były namieśnik Alesia Lipaja Andrej Alaksandraŭ — u turmie, a KDB pryznaŭ infarmacyjnaje ahienctva «ekstremisckim farmavańniem», piša «Radyjo Svaboda».
Dyrektarku BiełaPAN Irynu Leŭšynu i byłoha kiraŭnika kampanii Dźmitryja Navažyłava abvinavacili ŭ «stvareńni ekstremisckaha farmavańnia».
Čytajem listy, jakija piša z turmy dyrektarka BiełaPAN Iryna Leŭšyna, i ŭspaminajem historyju najstarejšaha niezaležnaha infarmacyjnaha ahienctva.
Na vydańnie padpisvalisia dypłamaty, biełaruskija i mižnarodnyja arhanizacyi
U 90-ch za karotki termin ahienctva zavajavała reputacyju niezaležnaj, dakładnaj i aperatyŭnaj krynicy infarmacyi. Naviny «BiełaPAN» publikavali viadučyja dziaržaŭnyja i niedziaržaŭnyja vydańni, cytavali nacyjanalnyja i suśvietnyja radyjostancyi i telekampanii. Na naviny i analityku «BiełaPAN» padpisvalisia mižnarodnyja arhanizacyi, dypłamatyčnyja pradstaŭnictvy, bankaŭskija i finansavyja instytuty, pradpryjemstvy i kampanii mnohich krain śvietu.
Iryna Leŭšyna pracuje ŭ «BiełaPAN» z zasnavańnia.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Kancepcyja majho ciapierašniaha žyćcia takaja: z kožnym dniom ja nabližajusia da svabody. Usio astatniaje druhasnaje i, pa vialikamu rachunku, nie maje značeńnia. Tamu ja vielmi spakojna ŭspryniała svaju «pradlonku» (padaŭžeńnie ŭtrymańnia pad vartaj. — RS). Dumaju, jana budzie nie apošniaj, nu i ładna. …Ja praciahvaju pracavać pa prafesii, bo sutnaść našaj pracy — paznavać žyćcio va ŭsich jaho prajavach. A tut nu vielmi cikava!».
Štodzień sto navin na stužcy
Spačatku ŭ ahienctvie pracavali try čałavieki. U «lepšyja časy» — 50 supracoŭnikaŭ. Štodzień na stužcy BiełaPAN vychodziła pa sto navin na ruskaj, biełaruskaj i anhlijskaj movach.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Šmat hadoŭ tamu Aleś Lipaj skazaŭ: «BiełaPAN» budzie zaŭsiody, navat kali nam daviadziecca pajści ŭ padpolle». Ci moh jon padumać, z prablemami jakoha maštabu pryjdziecca sutyknucca jaho stvareńniu? Naŭrad… Nie sumniavajusia ŭ adnym: jon byŭ by nami zadavoleny. Trapiŭšy ŭ histaryčnuju miasarubku, my nie dazvolili pieratvaryć siabie ŭ farš: my nie tolki vyžyli, ale i praciahvajem pracavać. Našy čytačy nam nie zdradzili — tamu što ludziam patrebnaja praŭda. Zaŭsiody».
Pieršymi pačali vykarystoŭvać novyja instrumienty miedyja
«BiełaPAN» pieršym pačaŭ rabić infahrafiku, zatym — aŭdyjosłajdšoŭ, videanaviny, pravodzić onłajn-kanferencyi.
Z 2000 hoda kampanija zapuściła prajekt «Vybary ŭ Biełarusi», u jakim padziei ŭsich vybarčych kampanij i refierendumaŭ aśviatlalisia ŭ režymie realnaha času.
U skład «BiełaPAN» ŭvachodziła sacyjalahičnaja słužba «Lusterka», jakaja pravodziła daśledavańni, na padstavie jakich rychtavalisia surjoznyja analityčnyja materyjały.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «U nas jość televizar. Sutnaść taho, što adbyvajecca, mnie viadomaja. Ale čas ciapier taki, što stracić pracu ŭ śfiery žurnalistyki — heta taki svojeasablivy znak jakaści, jak i znachodžańnie ŭ turmie. Usio pierakručana z noh na hałavu. Niekali my budziem heta ŭzhadvać, i ja ŭpeŭnienaja, što ŭsio kiepskaje zabudziecca, a voś dobryja ludzi, hodnyja pavodziny i čałaviečnaść zapomniacca da kanca žyćcia».
U 2002 hodzie źjaviłasia pieršaja ŭ krainie poŭnamaštabnaja internet-hazieta «Biełaruskija naviny». Staronka Naviny.by stała nieŭzabavie adnym z samych prykmietnych hramadska-palityčnych resursaŭ krainy.
U apošnija šeść hod mnohija inavacyi i novyja prajekty pieršaha niezaležnaha infarmacyjnaha ahienctva byli źviazanyja ź imiem Andreja Alaksandrava, jaki zajmaŭ pasadu namieśnika hiendyrektara «BiełaPAN» z 2015 pa 2018 hod, a paśla supracoŭničaŭ z kampanijaj u jakaści kansultanta. Režym Łukašenki vinavacić prafiesijnaha miedyjamieniedžara ŭ finansavańni pratestaŭ, «zdradzie dziaržavie» i «stvareńni ekstremisckaha farmavańnia», jamu pahražaje da 15 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
«Sprava BiełTA», śmierć Lipaja, aryšt Leŭšynaj
Składanym u historyi ahienctva staŭ 2018 hod: u červieni hienieralnaha dyrektara Alesia Lipaja abvinavacili va ŭchileńni ad vypłaty padatkaŭ u asabliva bujnym pamiery, u jaho prajšoŭ pieratrus. Śledčyja raspačali kryminalnuju spravu.
Na toj momant Lipaj mieŭ ankałahičnaje zachvorvańnie.
7 žniŭnia 2018 hoda prajšoŭ pieratrus u ofisie «BiełaPAN» i zatrymali niekalki supracoŭnikaŭ, u tym liku hałoŭnuju redaktarku Irynu Leŭšynu i žurnalistku Tacianu Karaviankovu. Ich abvinavacili ŭ niesankcyjanavanym dostupie da infarmacyi dziaržaŭnaha ahienctva BiełTA.
23 žniŭnia zasnavalnik i hienieralny dyrektar Aleś Lipaj pamior — padziei hetych miesiacaŭ paskoryli ciačeńnie ciažkaj chvaroby, jon pieražyvaŭ za svaich supracoŭnikaŭ i, niahledziačy na drennaje samaadčuvańnie, da kanca svaich dzion padtrymlivaŭ i ich, i kampaniju.
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy: «Ciažki sieryjał, kaniečnie, zaciahnuŭsia, ale, uličvajučy ŭsiu ciažkaść situacyi, było b naiŭna dumać, što jon chutka skončycca. Usio idzie samym naturalnym čynam, ja dakładna heta viedaju. Nie viedaju tolki, adkul u mianie hetaja ŭpeŭnienaść — mabyć, intuicyja».
Ciažki hod: pieratrusy, aryšty, źniavoleńnie
U studzieni 2021-ha ŭ redakcyi prajšoŭ pieratrus, kanfiskavali techniku i dakumienty.
18 žniŭnia 2021 hoda padčas čarhovaha pieratrusu ŭ redakcyi i ŭ žurnalistaŭ zabrali techniku, niekalkich supracoŭnikaŭ zatrymali, u tym liku hałoŭnuju redaktarku Irynu Leŭšynu, byłoha dyrektara Dźmitryja Navažyłava i buchhałtarku Kaciarynu Bajevu (jakuju paśla vypuścili).
Na siońniašni dzień praca redakcyi paralizavanaja, sajty belapan.by i naviny.by, jakija i raniej byli zabłakavanyja, nie abnaŭlajucca. Hałoŭny redaktar i dyrektar Iryna Leŭšyna da hetaha času znachodzicca ŭ śledčym izalatary.
U listapadzie 2021-ha KDB pryznaŭ «hrupu hramadzian ź liku supracoŭnikaŭ «BiełaPAN»» «ekstremisckim farmavańniem».
«My žyviom sapraŭdy ŭ histaryčnyja časy»
Iryna Leŭšyna ŭ listach z turmy:
«Ja časam navat dumaju — nie darma ŭsio heta na nas zvaliłasia. Ciapier my dakładna viedajem, čaho my vartyja, što možam i ŭ imia čaho jano nam dadziena. Słušna kažuć: «Što b ni adbyvałasia, staŭ pytańnie nie «Čamu heta zdaryłasia sa mnoj?» a «Dla čaho?». I ŭvohule, chto skazaŭ, što žyćcio musić być lohkim? Roznym jano musić być, roznym. Zaraz mianie paniasie pra histaryčnyja časy, u jakija my žyviom, ale ja sapraŭdy tak liču.
Ty nie ŭjaŭlaješ, kolki tut cikavaha materyjału, jakija historyi! Usprymaju hety adrezak svajho žyćcia jak praciah pracy, «žurnalist źmianiaje prafiesiju».
Bajpoł nazvaŭ imiony mahčymych zabojcaŭ Andreja Zielcara. I zajaviŭ, što siłavika «Nirvanu» zastreliŭ svoj ža6
Kamientary