«Kazać, što my ŭsie pamrom, — dakładna niapravilna». Ekśpiert pra mahčymyja nastupstvy jadziernaj vajny
Paśla taho jak ukrainskaja armija adkinuła rasijan ad Kijeva i Charkava, u Maskvie zahavaryli pra atamny ŭdar. «Naša Niva» spytałasia ŭ chimika, jakija mohuć być nastupstvy takoha ŭdaru i jak minimizavać škodu dla zdaroŭja, kali słovy rasijskich prapahandystaŭ piarojduć u dziejańnie.
Dzie ni chavajsia — u epicentry šancaŭ vyžyć niama
Havoračy pra jadziernuju zbroju, chimik, ekśpiert pa radyjacyjnaj, chimičnaj i bijałahičnaj biaśpiecy Ciarhiej Biesarab padzialaje jaje na taktyčnuju (ad socień ton da niekalkich kiłaton) i stratehičnuju (mahutniejšuju za niekalki kiłaton).
Pad pieršaj razumiejucca artyleryjskija snarady małoj mahutnaści, kštałtu amierykanskaj Davy Crockett M388. Takimi snaradami možna strelić sa zvyčajnaj harmaty. Jany laciać jak zvyčajny snarad z dalokaściu da 50—70 kiłamietraŭ. Epicentr vybuchu — kala 1—3 kiłamietraŭ.
«U tych, chto budzie znachodzicca ŭ epicentry, šancaŭ vyžyć niama, dzie b jany ni chavalisia. Praź vielizarnuju tempieraturu, dziasiatki i sotni tysiač hradusaŭ, usio vakoł pierapłaŭlajecca ŭ škło. Ciaham dnia zahinie jašče 20—30% čałaviek, jakija znachodzilisia blizka ad epicentra», — tłumačyć maštab ekśpiert.
Čym dalej ad epicentra, tym bolš šancaŭ vyžyć u ludziej. Užyvańnie snaradaŭ małoj mahutnaści nie pryniasie amal nijakaj imhniennaj škody tym, chto znachodzicca za niekalki dziasiatkaŭ kiłamietraŭ ad vybuchu. Adzinaje, što tam pahražaje, — radyjeaktyŭnaje zabrudžvańnie.
Zony dziejańnia ad jadziernaj zbroi možna padzialić takim čynam:
— epicentr (usie faktary adrazu, plus vielizarnyja tempieratury i cisk);
— vybuchovaja chvala;
— śvietłavoje vypramieńvańnie — infračyrvonaje, ultrafijaletavaje;
— pranikajučaja radyjacyja vializarnaj intensiŭnaści;
— radyjacyjnaje zabrudžvańnie, jak paśla vybuchu na AES — radyjeaktyŭnyja pył i apadki.
«Dla tych, chto nie znachodzicca ŭ epicentry i blizu jaho, nastupstvy buduć takimi samymi, jak ad avaryi na atamnaj stancyi. Hałoŭnaje adroźnieńnie tut tolki ŭ tym, što kolkaść škodnych vykidaŭ budzie značna mienšaj u paraŭnańni z vykidami pry vybuchu na ČAES.
Ad udaraŭ stratehičnaj zbrojaj (rakietami) razbureńniaŭ budzie značna bolš. Takija rakiety ź jadziernymi bojehałoŭkami možna puskać jak sa zvyčajnych ZRU, tak i z padłodak. Ich mahutnaść u siarednim składaje 100—150 kiłaton. Maštaby razbureńniaŭ i nastupstvy mocna zaležać ad hetych pakazčykaŭ», — adznačaje ekśpiert.
Adzin streł — i Minska niama
Siarhiej Biesarab zrabiŭ mapy z raźlikami taho, da jakich nastupstvaŭ mohuć pryvieści ŭdary rakietami mahutnaściu 300 kiłaton pa bujnych haradach Biełarusi i Rasii.
«Taki ŭdar pa centry Minska — heta śmierć dla ŭsiaho horada. U centralnaj častcy ludzi zahinuć adrazu, usie astatnija ŭ miežach MKAD — ciaham adnaho-dvuch dzion.
Havoračy pra nastupstvy dla tych, chto znachodzicca za 100 i bolej kiłamietraŭ ad punktu jadziernaha ŭdaru, to ŭzrovień radyjeaktyŭnaha zabrudžvańnia, jak i ŭ vypadku z avaryjaj na AES, budzie zaležać ad kirunku vietru i miesca vypadzieńnia apadkaŭ. Pradkazać, jaki mienavita rehijon, što znachodzicca pobač ź miescam vybuchu, pacierpić bolš, niemahčyma».
Reśpiratar, jod i daždžavik
Na vypadak užyćcia jadziernaj zbroi Ciarhiej Biesarab raić usim prytrymlivacca prostych pravił zaściarohi.
«Aerazoli ad vybuchu (najbolš latučy — jod-131) u asnoŭnym traplajuć u arhanizm čałavieka praz orhany dychańnia, tamu ŭsim treba mieć kamplekty aerazolnych reśpirataraŭ kłasu FFP3.
Adrazu paśla źjaŭleńnia infarmacyi pra jadzierny vybuch u našaj krainie ci adnoj z susiednich treba zrabić jodnuju prafiłaktyku: pryniać iadzid kaliju ci inšy preparat sa stabilnym jodam. Heta nie dazvolić radyjeaktyŭnamu jodu patrapić u ščytapadobnuju załozu čałavieka i apramianić jaje radyjacyjaj. Pryčym zrabić heta treba jak maha chutčej, nie čakajučy, pakul viecier raźniasie škodnyja aerazoli.
Taksama ŭ takoj situacyi treba namahacca ŭžyvać u ježu tolki tyja pradukty, jakija byli hiermietyčna zapakavanyja i vyrablenyja da momantu jadziernaj ataki. Toje samaje tyčycca i napojaŭ», — raić ekśpiert.
Aproč hetaha, treba trymać usie vokny i dźviery maksimalna ščylna začynienymi i maksimalna skaracić čas znachodžańnia na adkrytym pavietry. U vypadkach kali vam treba vychodzić z budynka, ekśpiert raić apranać kaściumy chimabarony, a pry ich adsutnaści — polietylenavyja nakidki (daždžaviki), jakija možna lohka pamyć ci prosta ŭtylizavać.
Jadziernuju vajnu pavinien spynić zdarovy sens
Razvažać pra mahčymaść užyvańnia jadziernaj zbroi ŭ hetaj vajnie biessensoŭna, ale, na dumku chimika, jość dva faktary, jakija śviedčać pra toje, što scenar poŭnamaštabnaj jadziernaj vajny małaimavierny.
«Pa-pieršaje, musić pieramahčy zdarovy sens, bo ŭžyvańnie jadziernaj zbroi — heta poŭnaje varjactva. I navat kali Rasija naniasie taki ŭdar, to naŭrad ci niechta navažycca ŭžyć jadziernuju zbroju ŭ adkaz, tamu havaryć pra toje, što budzie jadziernaja vajna ŭ suśvietnych maštabach i my ŭsie pamrom — dakładna nielha.
Bo ŭ vypadku masiŭnych abstrełaŭ jadziernaj zbrojaj śviet pryjdzie da taho, što nadydzie hetak zvanaja jadziernaja zima. Pramiani sonca nie zmohuć prabivacca skroź pył i dym, jaki ŭtvorycca ŭ vyniku pažaraŭ. Jadziernaja zima vykliča strašenny nieŭradžaj. Miljony ludziej pamruć mienavita ad hoładu», — razvažaje ekśpiert.
Druhi faktar, jaki moža mocna paŭpłyvać na chod padziej, — heta bajazdolnaść rasijskaj armii.
«Kab jadziernaja zbroja zastavałasia ŭ pracoŭnym stanie, jaje treba rehularna absłuhoŭvać. Bo adbyvajecca dehradacyja płutoniju, z časam jon pieraŭtvarajecca ŭ amierycyj, paśla čaho pačatak jadravaj reakcyi dzialeńnia niemahčymy z-za niemahčymaści dasiahnieńnia krytyčnaj masy zaradu. Heta «amierycyjevaje atručvańnie płutoniju». Praz hetyja pracesy bojehałoŭki na vialikich snaradach treba mianiać kožnyja 10—15 hadoŭ, a na małych bojeprypasach — raz na 5 hadoŭ.
Nakolki mnie viadoma ad rasijskich kaleh, prynamsi ŭ mirnyja časy hetaha nie rabili. Tamu ŭźnikaje vialikaje pytańnie, ci sapraŭdy rasijskaja jadziernaja zbroja znachodzicca ŭ bojehatovym stanie», — kaža navukoviec.
Sychodziačy z hetaha, my možam sutyknucca ź situacyjaj, kali Rasija sapraŭdy zapuścić takuju rakietu, ale jana nie vybuchnie. Heta taksama naniasie peŭnuju škodu, bo tak ci inakš atrymlivajecca «brudnaja bomba», nakštałt «Rudoha lesu» kala ČAES, jaki zabrudžany płutonijem z reaktara. Ale maštab zabrudžvańnia budzie značna mienšy, čym u vypadku, kali b bomba spracavała i adbyŭsia jadzierny vybuch.
Supraćpavietranaja abarona nie dapamoža
«U toj ža čas dakładna viadoma, što amierykancy trymajuć svaju zbroju ŭ bajazdolnym stanie. U ich mienš sakretnaści ŭ hetych pytańniach. Jany robiać spravazdačy z nahody zamieny bojehałovak i ich utylizacyi. Ale zdarovy sens nie dazvolić im ich vykarystoŭvać», — ličyć navukoviec.
Pry hetym, nijakaja sistema SPA nie abaronić ad takoha kštałtu ŭdaraŭ. Pa słovach ekśpierta, prynamsi stratehičnaja jadziernaja zbroja maje tak zvany režym «nie začapi». U vypadku kali rakieta SPA trapić u takuju rakietu, jadzierny vybuch usio adno adbudziecca.
«Pry padryvie jadziernaj bomby ŭ pavietry na vyšyni 1—2 km maštaby razbureńniaŭ i raspaŭsiud škodnych rečyvaŭ budzie macniejšym za vybuch na ziamli, tamu źbivać takija rakiety ŭ bolšaści vypadkaŭ škodna. Kali tolki nie źbić jaje niedzie nad pustyniaj ci ŭ adkrytym mory».
Kamientary