Chto płacić za mižnarodnyja vizity Cichanoŭskaj i ci ŭsiudy za joj chodziać biełaruskija śpiecsłužby?
Za dva hady Śviatłana Cichanoŭskaja źjeździła ŭ mižnarodnyja pajezdki kala 90 razoŭ. Jana sustrakałasia z dziasiatkami prezidentaŭ, premjeraŭ, karalami i inšymi topavymi palitykami. Adnak mała chto viedaje, što chavajecca za publičnym bokam hetych vizitaŭ. Jak pracuje dypłamatyčny pratakoł, čamu jaho paraŭnoŭvajuć z Talibanam i jakija jany — lidary dziaržavaŭ, z jakimi viała pieramovy Śviatłana? Pra heta i nie tolki «Lusterku» raskazaŭ dypłamatyčny daradca Cichanoŭskaj Dzianis Kučynski.
Dzianis Kučynski, 28 hadoŭ, rodam ź Lidy. Skončyŭ EHU pa śpiecyjalnaści «Kulturnaja spadčyna i turyzm», a taksama mahistraturu Kaŭnaskaha ŭniviersiteta Vitaŭta Vialikaha pa śpiecyjalnaści «Dypłamatyja».
Vučyŭsia razam sa śpikierkaj litoŭskaha Siejma Viktoryjaj Čmilite-Nelsan i mieniedžierkaj pa stratehičnaj kamunikacyi Ofisa Cichanoŭskaj Anastasijaj Kaściuhovaj. Paśla zakančeńnia ŭniviersiteta zajmaŭsia palityčnaj i kulturnaj dziejnaściu: razam z Alesiem Smalenčukom, Paŭłam Biełavusam i Frankam Viačorkam dapamahaŭ arhanizoŭvać pierapachavańnie Kastusia Kalinoŭskaha ŭ 2019 hodzie, pracavaŭ nad prajektam pa manitorynhu vybaraŭ, a taksama kansultantam u IT-kampanijach. Akramia biełaruskaj i ruskaj movaŭ viedaje anhlijskuju, ispanskuju, italjanskuju, litoŭskuju i polskuju. Dałučyŭsia da kamandy Śviatłany Cichanoŭskaj vosieńniu 2020 hoda.
«Pomniu, u adnoj krainie było zabaroniena kuplać ježu dla Śviatłany ŭ kramie»
— Padčas vizitu ŭ Łatviju Śviatłana kazała, što joj, naprykład, nielha pić z adkrytych butelek ci ŭžo nalitaj šklanki, a taksama nielha zachodzić za jaje śpinu i być pamiž joju i achoŭnikam. Jakija jašče jość zabarony ad achovy?
— Jość, naprykład, častka pratakoła — vychady z mašyny. Pavodle praviłaŭ Śviatłana zaŭsiody vychodzić z mašyny pieršaja.
Taksama rassadka. Miesca Śviatłany — zaŭsiody pravaje zzadu. Takoje patrabavańnie achovy i pratakoła, bo hetaje miesca ličycca samym biaśpiečnym. Ale byŭ cikavy vypadak niadaŭna ŭ Finlandyi. Achova nam niečakana skazała: usio, ciapier vykarystoŭvajem inšy aŭtamabil. Prosiać častku delehacyi pajści naleva. Tut mnie telefanuje Franak, kaža: «A dzie ja jedu, ja jedu ŭ niejkaj mašynie nieviadoma kudy, a vy dzie?» Paralelna zvonić Śviatłana: «Dzianis, a dzie Franak?» U vyniku akazałasia, što Franak hraŭ rolu Cichanoŭskaj — jaho pasadzili ŭ mašynu Śviatłany. Voś takaja miera biaśpieki.
U achovy jość i patrabavańni da hatela. Kab byli pakoi pobač, kab vychady byli nadziejnyja.
Taksama pa praviłach Śviatłana nie pavinna prymać u ruki padarunki i kvietki. Ale my robim tak, kab chutka ŭ jaje zabrać i pieradać. Ludzi navat pisali ŭ instahram Cichanoŭskaj: «A chto ŭ vas tam zabiraje kvietki pastajanna?» Dyk voś, heta ja.
Bolš rekamiendacyj ad achovy niama. Pamiataju, u adnoj krainie było zabaroniena kuplać ježu dla Śviatłany ŭ kramie. Navat kali my chadzili ŭ restaracyju, spačatku tudy pryjazdžała miascovaja achova, kab pravieryć, jak i z čaho hatujucca stravy, pradehustavać.
— Achoŭniki nosiać zbroju? Davodziłasia vykarystoŭvać choć raz?
— Tak, nosiać. Fakty vykarystańnia zbroi mnie nie viadomyja. Ale adnojčy, u pieršy miesiac vajny, padčas adnoj sustrečy z dyjasparaj miascovaja achova prapanavała nadzieć broniekamizelku. Cichanoŭskaj hetaja ideja nie vielmi spadabałasia. U vyniku sustrakałasia bieź jaje.
— Było takoje, što za vami sačyli biełaruskija śpiecsłužby? Jak vy heta zaŭvažali?
— Jość hety vypadak z Hrecyjaj, źviazany z Pratasievičam. Jaho ŭsie viedajuć. Zdajecca, padčas niejkaha vizitu kazali, što byli padazreńni, što niechta sočyć. Ale ahułam, kali nam nie treba viedać pra takija spravy, my i nie budziem viedać. Achova pracuje pa svaich pratakołach. U nas litoŭskija achoŭniki, jany vielmi prafiesijnyja. Tut ža važny i rozum, a nie tolki muskuły.
Što cikava, vielmi časta bok, jaki prymaje, daje Śviatłanie žančyn-achoŭnic.
— Ci šmat achoŭnikaŭ u Śviatłany? Naprykład, moža być 10 čałaviek?
— Pa-roznamu. Kožnaja kraina vyznačaje svoj uzrovień biaśpieki, časam šmat, a časam nie.
— Ty kazaŭ, što ŭsie adstupleńni ad pratakoła achova ŭsprymaje napružana. To-bok, hladzi, atrymlivajecca, kali Łukašenka pryjechaŭ u Biškiek, zajaviŭ, što «Miersiedes», jaki jamu padali, nie zavioŭsia, i raptam pajšoŭ pieššu, to heta ŭsio było zapłanavana?
— Takoje moža być padčas sustreč. Jość premjer-ministr, jaki nie vielmi lubić pratakoł. Heta premjer-minstr Luksiemburha Ksaŭje Bietel. My kali da jaho ŭ ofis upieršyniu pryjšli, jon kaža: «Ja nie lublu pratakoł, ja lublu ŭsio rabić spantanna». I, naprykład, pierad tym jak pačać sustreču, jon skazaŭ Śviatłanie: «Chadziemcie, ja vam pakažu svoj kabiniet». Chadziŭ, pakazvaŭ kabiniet, fota svajho muža (Bietel staŭ adnym ź pieršych siarod lidaraŭ ES, chto zaklučyŭ adnapoły šlub. — Zaŭv. red.). Potym jon taki: «A davajcie prosta projdziemsia pa horadzie, prahulajemsia».
— Achova, napeŭna, uziałasia za hałavu?
— Achova skazała «OK». Zabarona była b tolki ŭ vypadku vialikaj ryzyki. I jany pajšli na špacyr pa Luksiemburhu. Jon byŭ druhim čałaviekam, chto ŭspomniŭ žart pra Taliban (hučyć tak: «Viedajecie, čym pratakoł adroźnivajecca ad Talibana? Z Talibanam možna damovicca»). Tamu adstupleńni mohuć być, i ŭsie padrychtavanyja da takich scenaroŭ. Ale achova i pratakoł zaŭždy za toje, kab usio było pa płanie, kab nie stvarać dadatkovych prablem.
Starajemsia ŭkłaścisia ŭ sumu da 2,5 tys. jeŭra, a kali vizit na dzień, to vychodzić mienš za tysiaču»
— Na čym vy zvyčajna lotajecie? Ci jość niejkija patrabavańni? Naprykład, lotać tolki ŭ biznes-kłasie.
— My zaŭsiody lotajem ekanom-kłasam, za redkimi vyklučeńniami. Kali Śviatłanu zaprašajuć, byvaje, z taho boku robiać krok vietlivaści i kažuć, što zapłaciać za hatel i rejsy, maŭlaŭ, vy hościa našaj krainy. I tady jany vybirajuć. Časam kuplajuć biznes-kłas. Ja pamiataju dva takija vypadki. Pieršy — kali my lacieli ŭ Niderłandy. Śviatłana prychodzić i kaža: «Čamu biznes-kłas? Što takoje, što ty narabiŭ?» Jana nie lubić łakšery. I druhi — kali ŭ ZŠA lacieli. Byŭ doŭhi pieralot, i adrazu treba było pracavać, tamu my ŭziali ekanom-premium. Tam krychu bolš miesca.
— Chto zvyčajna apłačvaje bilety, hateli, charčavańnie?
— Pa-roznamu. Častku apłačvaje Ofis, častku — bok, jaki zaprašaje. Kali heta kanfierencyja, to tam arhanizatary ŭsio biaruć na siabie. Časta byvaje tak, što jany kažuć: vy hościa našaj krainy — i biaruć apłatu na siabie.
Asnoŭnyja vydatki zvyčajna — heta žytło, pieraloty i ježa. Tamu što transpart na miescy ŭ bolšaści vypadkaŭ daje bok, jaki zaprašaje.
— Kolki zvyčajna čałaviek u delehacyi?
— Adzin plus dva i časam fatohraf. Kali heta pracoŭny vizit, to heta vizit Śviatłany Cichanoŭskaj. Usie astatnija ludzi tam, kab prosta dapamahčy. Kab jaje padrychtavać, kab byli ŭsie dakumienty na miescy. U Franka z saboj zaŭždy torba, u jakoj jon vozić partatyŭny pryntar. Torba Franka — heta asobnaja historyja. Tudy ŭłazić usio: kaścium, usie dakumienty, pryntar. Ja liču, što tam možna znajści Kryž Jeŭfrasińni Połackaj, Hraal i sens žyćcia (śmiajecca). A kali surjozna, to časam vielmi treba niešta pamianiać i pierarabić. Ja pomniu hety śpič u Jeŭraparłamiencie. Užo hatovy, užo ŭsio tam zroblena — my jedziem i z mašyny dapracoŭvajem apošnija štrychi.
Zvyčajna na sustrečach razmaŭlajuć dva čałavieki (časam mohuć davać słova inšym). Astatnija patrebnyja, kab niešta padkazać, profilnaje štości ci niešta dakładnaje, i potym pracavać pa implemientacyi damoŭlenaściaŭ.
— Kolki zvyčajna doŭžycca padrychtoŭka da pajezdki?
— Pa-narmalnamu, kab idealna zrabić vizit, patrebny miesiac. Kali ty prosta zajmaješsia tolki hetym vizitam. Tady chapaje času, kab pravieści poŭnuju pracu i navat pabyć «šerpam». Heta dypłamatyčny žarhon. Kali čałavieka ad kiraŭnika dziaržavy ci ŭrada adpraŭlajuć u krainu, kab pravieści papiarednija pieramovy, damovy, kab užo, kali delehacyja pryjechała, było ŭsio hatova i zroblena. Kab na sustrečach užo abmiarkoŭvalisia finalnyja detali. Darečy, jak praviła, «šerpy» pracujuć na vialikich samitach.
— Kolki kaštuje adzin vizit u siarednim?
— Zaležyć ad krainy, kolkaści dzion, składanaści maršrutu. My starajemsia ŭkłaścisia ŭ sumu da 2,5 tys. jeŭra. Kali vizit na adzin dzień, to i mienš za tysiaču jeŭra.
— Franak Viačorka zaklikaŭ biełarusaŭ finansava padtrymlivać Ofis i Kabiniet, bo vy, maŭlaŭ, časta jedziecie i prosicie štości apłacić. Jak heta vyhladaje z punktu hledžańnia pratakoła i dypłamatyi?
— Ja z hetym sutykajusia štodzień. Ty arhnizoŭvaješ vizit, pytaješ pra ŭmovy. Časam naŭprost kažuć, što hatovyja apłacić vydatki. Tut skazać «dziakuj, nie treba» — heta abrazić inšy bok. Možna prosta spytać. Jość śpiecyjalnaja dypłamatyčnaja mova, jak heta zrabić nienaviaźliva. Daviedvaješsia pra niekatoryja pratakolnyja rečy i ŭdakładniaješ, ci jość śpiecyjalnyja źnižki ci damovy ŭ vašaha MZS ź niejkim hatelem. Jany razumiejuć i kažuć, naprykład, što jość takaja i takaja źnižka, a časam — što ŭsio apłaciać. Voś my byli, naprykład, u Finlandyi. Arhanizatary apłacili hatel. Takaja ž situacyja i ź pieralotam. Ale my starajemsia zrabić usio tak, kab heta było maksimalna tanna.
Ja zhodny z Frankam u tym sensie, što pa-pravilnamu, kab być niezaležnymi, treba, kab było finansavańnie ad biełarusaŭ.
— Jakija padarunki vy dorycie i jakija dorać vam? Što pra heta kaža pratakoł?
— Pa-pravilnamu pra ŭsie padarunki treba damovicca zahadzia. Pracoŭnyja vizity zvyčajna ich nie praduhledžvajuć. Ale dla nas vielmi važna daryć padarunki, źviazanyja z našaj krainaj. My dorym ściahi, knihi pra Biełaruś, znački roznyja — to-bok našy simvały i našu kulturu. Cichanoŭskaja, kali ŭručaje ściahi, zaŭždy kaža: «Voś, trymajcie, tamu što chutka treba budzie mianiać».
Taksama važny momant — jak uručać padarunki. Kali žorstki pratakoł, to časta kažuć «protocol to protocol». Heta značyć, ich pieradajuć ci praz pratakolnuju słužbu, ci praz daradcaŭ. Ale my prosim, kab heta było «hand to hand», to bok naŭprost.
Z padarunkami źviazanaja historyja z premjer-ministram Finlandyi Sannaj Maryn. Kavidny čas, abmiežavańni, u pamiaškańni mahło znachodzicca nie bolš za 6 čałaviek. U mituśni my zabyli ŭručyć padarunak — knihu ab pryrodzie Biełarusi (padarunak byŭ simvaličny, bo Finlandyju, jak i Biełaruś, nazyvajuć krajem azioraŭ, i ŭ hetym my padobnyja). A heta było važna zrabić, tamu što Sanna Maryn uručyła Śviatłanie padarunak. Pavodle praviłaŭ, kali tabie dorać niešta, to i ty musiš padaryć u adkaz. U vyniku ja parušyŭ pratakoł, vyjšaŭ z mašyny, padyšoŭ da Sanny Maryn i kažu: «Spadarynia premjer-ministr, my zabyli vam uručyć padarunak, ale jon vielmi važny. Heta simvaličnaja i prostaja reč, jakaja pakaža, jak my padobnyja».
— Za parušeńnie pratakoła niama niejkich sankcyj ci štrafaŭ?
— Nie-nie. Usie razumiejuć, što byvajuć adstupleńni ad praviłaŭ.
— Jakija padarunki dorać Śviatłanie?
— Naprykład, u Štatach Pełosi (śpikier Pałaty pradstaŭnikoŭ ZŠA Nensi Pełosi. — Zaŭv. red.) padaryła pryhožuju talerku z freskaj, jakaja znachodzicca ŭ Kapitolii. Entani Blinkien (dziaržsakratar ZŠA. — Zaŭv. red.) padaryŭ takuju taleračku sa svaim podpisam asabistym. Sanna Maryn padaryła błakitnaha šklanoha hołuba. Miedali roznyja, knihi taksama dorać. Časta — šakaład ci cukierki.
— Ci piačeńki, jak Džo Bajden. Darečy, što vy ź imi zrabili?
— Źjeli (śmiajecca). Piečyva, darečy, padaryŭ Cichanoŭskaj i premjer-ministr Kanady Džaścin Trudo. Jano ŭ mianie zastałosia dahetul. A Śviatłana padaryła jamu ściah.
— Jość niejkaja stol pa sumie? Ci možna padaryć «Tesłu» albo «Majbach»?
— Nie, nielha (śmiajecca). Padarunki nie musiać być darahimi.
«U Śviatłany jość stylist, jakomu ja dasyłaju prahramu»
— Ci jość u Cichanoŭskaj rajdar, jak u zorak?
— Jana prosić zaŭždy, kab była vada ŭ pakoi. I ahułam kab była vada. A taksama hadzinu ŭ hateli paśla prylotu. Z pobytavych momantaŭ Śviatłana časta prosić na viačeru kupić kiefir i banan, kab nie vychodzić nikudy i nie napružvać achovu biez patreby.
Ahułam jana patrabavalnaja da dakumientaŭ i prahramy. Kali niešta ŭ prahramie ssuniecca na 10 chvilin u toj ci inšy bok i hetaha nie budzie ŭ jaje prahramie, to Cichanoŭskaja heta adrazu zaŭvažyć i adznačyć.
Zvyčajna ž farmirujucca try prahramy. Pratakolnaja, svaja prahrama dla kiroŭcaŭ (tam uvohule pasiekundna) i prahrama Cichanoŭskaj. Jość bijahrafii i niejkija inšyja momanty.
Plus samaje hałoŭnaje patrabavańnie ŭ Cichanoŭskaj nakont intervju — dakładna viedać, ci budzie videa, aŭdyjo, žyvy efir. Bolšaść maich kasiakoŭ, za jakija ja atrymlivaju, — heta kali niešta pamianiałasia, a ja nie dadaŭ. Ci, naprykład, kali ja skazaŭ, što budzie aŭdyjaintervju. Jana prychodzić — a tam 5 kamier. I ŭsio, ja viedaju hety pozirk (śmiajecca).
U nas taksama jość svaja tradycyja. Pamiž pieralotami ci ŭ volnuju chvilinku, kab rassłabicca trochi, my hulajem u słovy (treba adhadać nazoŭnik pa sinonimie). Kali jość niejkaja paŭza ci treba razhruzicca, to my pačynajem hetuju hulniu. Jana lubimaja ŭ Cichanoŭskaj.
— Ci abaviazkova na takich sustrečach prytrymlivacca dres-kodu? Možna pryjści, umoŭna, u džynsach i krasoŭkach?
— Nie. Hetaja častka pratakoła praduhledžvaje, što musić być dres-kod. Ale paśla pačatku vajny va Ukrainie šmat źmianiłasia. Kali Zialenski pryjazdžaje na sustrečy ci da jaho jeduć, to dres-kod padstrojvajuć.
U astatnich ža vypadkach jość peŭnyja normy. Zvyčajna jany zaležać ad charaktaru zaprašeńnia, miascovych zvyčajaŭ i času sutak. Kaścium ci spadnica z błuzkaj abo švedram albo prostaja sukienka ci štany (nie džynsy). Vyłučajecca ŭ hetym sensie premjer-ministr Ałbanii Edzi Rama. U jaho zaŭždy halštuki roznakalarovyja, a časam i biez halštukaŭ. Jon moža i ŭ šortach u ofis pryjści.
Adzinaje, nakont čaho turbujecca ŭ hetym sensie Śviatłana, — kab nie być u adnym i tym ža z čałaviekam, ź jakim sustrakajecca. U Śviatłany jość stylist, jakomu ja dasyłaju prahramu. Jana hladzić sustrečy, hladzić, u što apranajucca hetyja ludzi, kab nie paŭtarycca. Žančynam, ja liču, składaniej vybrać, što nadzieć, znajści dobry i niedarahi kaścium. Cichanoŭskaja ž u Prada nie chodzić.
— A dzie jana zvyčajna apranajecca? Heta mas-markiet?
— Z taho, što ja viedaju, — i Zara, i Massimo Dutti, mahčyma, Hugo Boss.
Mužčynam u hetym sensie trochi praściej, bo harnitury ŭsio ž padobna vyhladajuć — jak praviła, sinija i šeryja. Čornyja kaściumy pa pratakole nie nadziavajuć na sustrečy.
— Čamu? Čorny — heta koler žałoby?
— Jaho vykarystoŭvajuć zvyčajna dla inšych vypadkaŭ. Jość, naprykład, čornyja smokinhi, taksama jość śpiecyjalny dres-kod, jaki byŭ u Osła na nobieleŭskim bankiecie.
Kali vy zaŭvažali, na sustrečach ni ŭ koha niama całkam čornaha harnitura. Pucin, darečy, parušaje hetaje praviła. Dumaju, jon choča pakazać, što asablivy.
— Ci jość niejkaja mova adzieńnia padčas vizitaŭ? Jak, naprykład, fijaletavyja halštuki ŭ Łukašenki i Pucina.
— Ahułam tak, ale heta niaprosta. Hienij u hetym sensie — niabožčyca eks-dziažsakratar ZŠA Madlen Ołbrajt (darečy, jana vielmi ciopła staviłasia da Cichanoŭskaj, vielmi padobna było na adnosiny babuli i ŭnučki). Ołbrajt karystałasia broškami. Tak, brošku ŭ vyhladzie žuka Ołbrajt nadzieła na aficyjnuju sustreču z rasijskimi pradstaŭnikami, kali ŭ zale pasiedžańniaŭ amierykanskija śpiecsłužby znajšli «žučka». Kali Ołbrajt chacieła dać zrazumieć svajo admoŭnaje staŭleńnie, to pryšpilvała asu. Nakont Pucina i Łukašenki — nie viedaju. Mahčyma, im abodvum fijaletava na volu naroda.
«Łjubyja čałaviečyja emocyi, usio, što naturalna — heta narmalna»
— Što robicie, kali ŭsio idzie nie pa płanie?
— Kali ŭsio idzie nie pa płanie, Śviatłana zaŭždy ździŭlajecca: «Jak ty možaš zachoŭvać spakoj?» Voś Finlandyja niadaŭna. Śniežań, samaloty kiepska lotajuć. U nas vylet u 10.00, prylot u 11.50, a ŭ 13.15 sustreča z Sannaj Maryn. Vielmi važnaja sustreča. Zdavałasia b, jość čas, kab prylacieć i paśpieć — hadzina. Ale na dźvie hadziny spaźniajecca rejs. Tut ty ničoha nie možaš zrabić — nadvorje. Ja ŭžo na suviazi z daradcam Maryn, pratakołam, my šukajem varyjanty. Ja viedaju, što Maryn treba vylatać u Brusiel. Šukajem, što i jak pasunuć. U vyniku Śviatłana i Sanna Maryn sustrelisia, choć my spaźnilisia na dźvie hadziny.
— Voś ty kažaš, što niekatoryja sustrečy doŭžacca ŭsiaho 30 chvilin. Chiba možna damovicca pra niešta na takim uzroŭni?
— Kłasna, kali vialikija sustrečy, kali jość čas. Ale tut ja zhodny z Čerčylem, jaki kazaŭ, što niama takoha kanfliktu, jaki nielha było b vyrašyć za 20 chvilin. Ja bačyŭ, jak Cichanoŭskaja damaŭlałasia i za 5 chvilin. U Brusieli na samicie Uschodniaha partniorstva my trapili ŭ pratakolnaje piekła. Tamu što treba było za 3 hadziny zrabić šeść sustreč z šaściu premjer-ministrami — Finlandyi, Słavakii, Słavienii, Aŭstryi, Bielhii, Luksiemburha. A ŭ kožnaha svoj čas, kožny moža tolki voś u hetyja chviliny, i miesca ŭ kožnaha taksama svajo: chtości moža ŭ hateli, chtości — tolki ŭ svaim pradstaŭnictvie. A sustrecca z kožnym važna. I jak heta ŭsio arhanizavać u Brusieli, dzie taki składany ruch? Ale ŭdałosia, tam 10 chvilin, tam — 15, tut — 5.
Dypłamatyčnyja adnosiny časta hruntujucca nie tolki na tvaim umieńni pierakanać, skazać, što važna, ale i na asabistych adnosinach. Voś ministr zamiežnych spraŭ, naprykład, Estonii ci prezident Polščy Duda. Treba jašče pahladzieć, ci sustrakaŭsia Duda z kimści čaściej, čym ź Cichanoŭskaj, za apošnija dva hady. Nu moža, tolki ź Zialenskim. Jon sa Śviatłanaj bačyŭsia 8 razoŭ i mieŭ 2 zvanki. Heta pakazvaje simpatyju da naroda i ŭ tym liku da Śviatłany Cichanoŭskaj asabista.
Tamu na takich sustrečach časam byvaje dobra i prosta parazmaŭlać. U śniežni była cikavaja situacyja ŭ Šviecyi z premjer-ministram Ulfam Krystersanam. Śviatłana ź im sustrakałasia niekalki razoŭ da hetaha, kali jon jašče nie byŭ premjeram. I voś pieršaje, što jana kaža na sustrečy (a vielmi važna pačać pravilna): «Spadar premjer, pieršaje, što chacieła b spytać. Ja jechała na sustreču i dumała, jak vas nazyvać: Ulf ci spadar premjer-ministr?» I ŭsio, jon adrazu ŭśmichajecca i kaža: «Lepiej Ulf, bo heta majo imia». I ŭsio, heta raźniavolvaje abstanoŭku. Asabistyja stasunki — jany važnyja.
— Što ni ŭ jakim razie nielha rabić padčas vizitaŭ? Ci jość niejki niehałosny śpis praviłaŭ? Moža, nielha płakać?
— Nie, lubyja čałaviečyja emocyi, usio, što naturalna — heta narmalna. Ale nielha ŭsio, što moža być pračytana jak niepavaha ci demarš. Naprykład, ustać i demanstratyŭna syści z sustrečy — heta čyrvonaja linija. Albo kali ŭ ciabie sustreča na 30 chvilin, skazać paśla 10, što ty sychodziš. Darečy, było ŭ nas takoje. Kastryčnik 2020 hoda, Śviatłana sustrakałasia z Ołafam Šolcam (kancler Hiermanii. — Zaŭv. red.). Mianie tady nie było, a jana nie viedała, jak skončyć razmovu. I skončyła raniej.
— I što ŭ vyniku? Jak heta ŭspryniaŭ Šolc?
— Dakładna nie viedaju, dumaju, trochi moh ździvicca. Ale padumaŭ, napeŭna, što niešta zdaryłasia z raskładam, što vymahaje takoj źmieny.
— Vielmi časta padčas sustreč prezidenty i premjery naviedvajuć roznyja pomniki ci muziei. Nie zusim zrazumieła, navošta heta.
— Heta nazyvajecca publičnaja dypłamatyja. Tut jość dva vielmi važnyja aśpiekty. Pieršy: my ŭsiudy šukajem niešta biełaruskaje. Heta vielmi važna. Voś, naprykład, u mianie halštuk z Šahałam. Na jaho źviernuć uvahu, a ja padkreślu, što hety mastak naradziŭsia ŭ Viciebsku. Jon nie z Rasii, a ź Biełarusi.
Albo voś sustrakałasia Śviatłana Cichanoŭskaja z eks-prezidentam Čyli Rykarda Łahasam. Siadziać, razmaŭlajuć, i zhadali Ihnata Damiejku, pra toje, što jon hieroj i Čyli, i Biełarusi. «Praŭda? Ź Biełarusi?» — ździviŭsia jon. Kraina na inšym kancy śvietu, a tak zbližaje hety fakt. Tamu ty možaš ahučvać pazicyi, pierakonvać, ale raskažaš adzin taki fakt — i jość suviaź. Ci voś kali siadzieli z kolišnim premjeram Hrecyi Andreasam Papandreu. Jon kaža: «A vy viedajecie, što ŭ mianie pradzied byŭ udzielnikam paŭstańnia Kastusia Kalinoŭskaha?» Takija rečy zbližajuć.
Druhaja ž častka — heta historyja krainy, u jakuju ty pryjazdžaješ. Kali Śviatłana naviedvaje, naprykład, miescy studenckich paŭstańniaŭ u Hrecyi ci miescy, dzie zabivali ludziej u Rumynii ŭ pačatku revalucyi, jana pakazvaje, što dbaje pra ich kulturu taksama, što my razumiejem ich bol i majem empatyju da ich historyi.
Taksama my zvyčajna rychtujem dla Śviatłany dakumient chedłajnieraŭ. Tudy my ŭklučajem idei i mietafary, jakija jana moža vykarystać padčas intervju ŭ toj ci inšaj krainie. Naprykład, kali my byli ŭ Ispanii, jana havaryła ŭ hutarkach z žurnalistami: «Vy možacie ŭjavić, što Rafael Nadal ci Kryšcijanu Ranałdu vyjšli na vulicu vykazać svajo mierkavańnie, a ich zatrymali?» Jany: «Nie, viadoma». A voś u nas Leŭčanka, pahladzicie.
«Bajden pačaŭ zvanok sa słovaŭ: «Pryvitańnie! Heta Džo Bajden»
— Samy cikavy z punktu hledžańnia pratakoła vizit?
— Jość roznyja ŭzroŭni cikavaści. Kali ciabie prymajuć na vysokim uzroŭni, to zaŭždy cikava pracavać. Supracoŭniki słužby pratakoła mnie šmat cikavaha raskazvajuć. Naprykład, pra Trudo. Jaho ž baćka taksama byŭ premjer-ministram, u jahony honar aeraport nazvany. Ja pytaju ŭ kanadskich kaleh: «Dyk jon ciapier žyvie ŭ rezidencyi, dzie jašče dziciem žyŭ?» A mnie kažuć: «Nie, rezidencyja z 2015 hoda na restaŭracyi. A jon jakraz u hety čas pryjšoŭ na pasadu». Z Trudo tady ŭvohule była vielmi cikavaja sustreča, adrazu było bačna, što čałaviek viedaje situacyju i detali. Jon skazaŭ: «Ja viedaju, što biełarusy nie padtrymlivajuć vajnu. Vam u 2020-m trochi nie chapiła dla pieramohi». U Śviatłany pytaŭ: «Jak tam Siarhiej?»
U ZŠA taksama było cikava. Heta inšy typ pratakoła. Jak zajazdžać u Bieły dom, jak tudy zachodzić. Kali, naprykład, chtości nie na tym miescy ŭ mašynie siadzić, nie tak, jak było zajaŭlena, mašynu nie prapuściać. Tam uzrovień biaśpieki vielmi vysoki.
Plus vizity, dzie adbyvałasia niešta niezvyčajnaje. Naprykład, zvanok Bajdena. Fizična nie atrymałasia sustrecca praz raskład. Ale jahonaja pamočnica nabrała Franka. I ŭ vyniku jany sa Śviatłanaj sazvanilisia, kali Bajden byŭ u samalocie. Cikava, što jon pačaŭ zvanok sa słovaŭ: «Pryvitańnie! Heta Džo Bajden». Śviatłana spačatku adkazała: «Dobry dzień, Džo Bajden». Potym pierajšła na «mistar prezident», i dalej była razmova.
Zaŭsiody zapaminajucca sustrečy, źviazanyja ź biełarusami. Naprykład, z Alesiem Bialackim. Heta była adna ź pieršych ich sustreč sa Śviatłanaj. My byli ŭ Ženievie na fiestyvali pa pravach čałavieka i žyli ŭ adnym hateli. Paśla vystupaŭ pryjšli ŭ numar da mianie ci Franka, adkarkavali butelku vina, što kupili ŭ supiermarkiecie. Śviatłana ŭ jaho spytała: «Ci ŭsio ja pravilna rablu? Ci hetaja mižnarodnaja dziejnaść dapamahaje?» Jon kaža: «Śviatłana, vy — adzinaje śviatło ŭ hetaj ciemry. Pracujcie dalej, heta dapamahaje pryciahvać uvahu». My parazmaŭlali, i jon u kancy kaža: «Nu, mnie zaŭtra ŭžo ŭ Biełaruś». I Śviatłana kaža: «A vy nie baiciesia?» Jon: «Nie. Ja viedaju, što tam i jak». Paśla jon jašče raz źjeździŭ na kanfierencyju ŭ Vilniu. A potym jaho zatrymali.
Da sustrečy z Čyrvonym Kryžam u Šviejcaryi my paprasili dałučycca Sašu Filipienku. Jon ža napisaŭ knihu pra Čyrvony Kryž 1940-ch hadoŭ. A my prasili, kab arhanizacyja nie supracoŭničała z režymam, dapamahała palitviaźniam i hetak dalej. Saša pačaŭ raskazvać, što robicca ŭ CIP na Akreścina. Pradstaŭniki Čyrvonaha Kryža siadzieli i ździŭlena słuchali. Jany ad Sašy byli prosta ŭ šoku. I heta časam vielmi karysna, kali jość inšy hołas, časam mienš dypłamatyčny, vastrejšy.
— Ci byli ŭ vas kurjoznyja historyi?
— Byli. Isłandyja. Pierad sustrečaj z premjer-ministram Katryn Jakabsdoŭcir u momant, kali vitalisia z delehacyjaj, kiraŭnica kamunikacyjnaj kamandy Naścia Rahatko nie zaŭvažyła važnaści momantu, i kali padyšła jaje čarha, praciahvała niešta pisać u pracoŭny čacik. Premjer zaŭvažyła, ale ŭsio zrazumieła (sama kolišniaja žurnalistka), razam paśmiajalisia, kažam: «Nu, usio łahična, kamunikacyjnaja kamanda nie spyniaje svajoj pracy nikoli».
Francyja. Sustreča z eks-ministram zamiežnych spravaŭ Žan-Ivam Lo Dryjanam. Vielmi pryhožy pałac, anturaž, u pakoi staić łožak adnaho z francuzskich manarchaŭ. Maksimalny cyrymanijał. Najvažniejšaja sustreča (adbyvałasia ŭ pieršy dzień vajny). Pačynajecca sustreča, nalivaju sabie kavy ź imbryka — i paŭlitra na stoł. Nichto nibyta nie zaŭvažyŭ, idzie sustreča dalej, a ja lichamankava, ale cichieńka, usimi papierkami, što maju, jak zapraŭski santechnik, sprabuju likvidavać praciok.
— Kolki vizitaŭ było za hetyja hady? Jak ličycie, ci apraŭdanyja jany?
— Usiaho było 86 ci 88. Viedaješ, ja, kali išoŭ na intervju, dumaŭ, ci treba było tak šmat. Ludzi mohuć nie razumieć. Ale mnie pryjšło ŭ hałavu voś jakoje paraŭnańnie z futbołam. U 2020 hodzie biełarusy jak kamanda trapili ŭ płej-of čempijanatu śvietu pa baraćbie demakratyi suprać dyktatury. Usie pačali sačyć za nami: jość šaniec na pieramohu. My tady zabivali šmat hałoŭ — byli pratesty, pracavała Cichanoŭskaja, było bolš niezaležnych miedyja. Paśla režym pačaŭ adyhryvacca. Jon zrazumieŭ peŭnyja našy taktyki i prymianiŭ svaju — zatrymlivać, sadžać, zakryvać. Jany pačali zabivać hały. I ciapier taksama pieryjad, kali nam zabivajuć hały. Naprykład, toje, što z našaj terytoryi laciać rakiety — heta dubl u našyja varoty. I my ŭ apošnija miesiacy sprabavali adyhracca. Štości atrymałasia, štości — nie. Heta narmalna. Jak u futbole. Toje, što biełarusam dajuć vizy, što nie źmiašali z ruskimi, što biełarusy — asobny narod, heta ŭdałosia. Biez hetaha nas mahli z ČS vyklučyć. I kali spynicca, to nibyta matč skončany, 90-ja chvilina, usio. U vas byŭ dobry pieršy tajm, vy dobra adbiehali, pazabivali pryhožyja hały, ale vylatajecie. A my sprabujem utrymacca, pieravieści hulniu u oviertajm i pry nahodzie pieramahčy.
Ale prablema ciapier u tym, što supiernik, ź jakim my hulajem, nie vykonvaje praviły. Jamu pofihu afsajdy, jon traŭmuje našych hulcoŭ, a kahości ŭvohule pasadziŭ, chtości rasčaravaŭsia i machnuŭ rukoj. Naša kamanda źmienšyłasia. A niemahčyma pieramahčy, kali ŭ ciabie z 11 hulcoŭ tolki piać. I tut biełarusam važna razumieć, što my ŭsio ž taki kamanda. Treba rabić tak, kab nas było 11. Niachaj nie kožny budzie vykładvacca na 100%, ale kab usie byli ŭ kamandzie, nie sychodzić, hulać da kanca. A kali ty vyrašyŭ paviesić butsy na ćvik, to budź chacia b zaŭziataram — tym, chto padtrymlivaje i vystupaje za pieramieny. Mnie padajecca, kali nas budzie 11, to šaniec na pieramohu jość.
Braty-bliźniaty pryjšli pracavać u milicyju. Adzin ź ich pierapłyŭ raku i ŭciok ź Biełarusi, kab nie zajmacca palityčnymi spravami. Pahutaryli ź im1212
Kamientary