Siarhiej Bašłykievič vyjechaŭ paŭtara hoda tamu. «30 studzienia 2022 hoda», — z dakładnaściu nazyvaje jon datu. «Vosieńniu 2021-ha ja ŭžo šmat času pravioŭ nie ŭ Biełarusi, ale potym viarnuŭsia, kab zakryć spravy», — raskazvaje jon.
«Pupavina nie adrezanaja»
— Jašče da 2020-ha mieŭ žadańnie pažyć niejki čas u inšaj krainie, — kaža inžynier i śpiavak. — Kožny hod naviedvaŭ novyja krainy, zbolšaha Aziju, i było davoli cikava pasprabavać kudyści pierajechać, a ŭsio astatniaje da hetaha naturalna padšturchnuła. U ekanamičnym płanie stanaviłasia ciažej, chaciełasia karjernych krokaŭ, značnaja častka siabroŭ źjechała. Dy i ahułam u krainie stanoviłasia, miakka kažučy, niaviesieła — nie mnie na staronkach «Našaj Nivy» raspaviadać ludziam pra kantekst.
«NN»: Biaśpieka nie była siarod pryčyn pierajezdu?
SB: Pieražyvaŭ i praz heta, bo bačyŭ, što navokał adbyvajecca, kolki znajomych i siabroŭ nie paśpieli źjechać. Ale sam ja presinhu nie adčuvaŭ. Vyjazdžaŭ z krainy akurat pierad vajnoj, u studzieni 2022-ha my adyhrali z «Lejbonikam» kancert u TNT Rock Club. Razumieŭ, što pierajazdžaju na doŭhi čas, budu ŭ zamiežžy pracavać i žyć, ale mierkavaŭ, što dla mianie budzie mahčyma pryjazdžać nazad raz na paŭhoda, u Biełarusi budzie rabicca bolš biaśpiečna dla mianie i maich siabroŭ.
Praz usio toje, što adbyłosia dalej i adbyvajecca ciapier u krainie, vyhladaje, što zaraz, moža, i nie samy spryjalny čas, kab adviedać radzimu. Heta praz šmat jakija instahramnyja pasty, praź intervju, jakija ja jašče raniej nadavaŭ roznym siońnia «ekstremisckim farmavańniam», praz «Artystaŭ Pieramohi», «Hodna» i inšyja kulturnickija prajekty, jakija taksama stali ekstremisckimi. Usio heta padšturchoŭvaje da dumki, što moža lepš nie sprabavać [jechać u Biełaruś].
«NN»: Emihracyja — što heta za šlach dla vas?
SB: Dla mianie heta arhaničnaja reč,
nie adčuvaju siabie emihrantam, čałaviekam asobnaj katehoryi. Tak, ja źjechaŭ ź Biełarusi, źmianiŭ miesca, dzie žyvu, i, što bolš važna, kulturny i estetyčny kantekst. Chacia infarmacyjnaja prastora vakoł mianie ŭsio roŭna zastajecca biełaruskaj — čytaju biełaruskija naviny i knihi, sustrakajusia ź biełaruskimi siabrami.
U mianie niama adčuvańnia, što ja źjechaŭ niekudy ŭ inšy śviet. Chutčej u mianie šmat źmianiłasia ŭ pracoŭnym płanie, bahata novaha, ale nie ŭsprymaju siabie jak adarvanaha ad Biełarusi.
Raniej, kali razhladaŭ pytańnie pierajezdu, mierkavaŭ, što, moža, było b i cikava źjechać u Kanadu abo ZŠA, ale heta byŭ by sapraŭdy adarvany i maksimalna mihrancki dośvied: vielmi daloka, inšaja časavaja zona, šmat źmienaŭ.
Tut ja nie adčuvaju siabie ŭ emihranckim hieta, rehularna sustrakajusia ź siabrami ŭ Varšavie ci Vilni. Pra dyjasparu Polščy ŭvohule nielha kazać, što heta dyjaspara jak niejkaja abmiežavanaja kolkaść adnych i tych ža ludziej, nasamreč heta šmat u čym Biełaruś na vyjeździe.
Z tymi ludźmi, ź jakimi ja sutykaŭsia ŭ Minsku na niejkich tusičach i kancertach, ja sustrakajusia ŭ Varšavie, dy jašče i z novymi. Farmalna ja emihrant, ale toj, chto prytulajecca da Biełarusi, pupavina nie adrezanaja.
«Nie chacieŭ by rastvarycca i stać prosta jašče adnym čałaviekam, jaki pryjechaŭ adniekul»
«NN»: Kasmapalityzm vam ułaścivy? Maju na ŭvazie zdolnaść być čałaviekam śvietu, u kožnaj krainie adčuvać siabie jak na radzimie.
SB: U niejkaj stupieni — tak. Moža, heta datyčyć nie kožnaj krainy, roznyja kulturnyja asablivaści mianie pa-roznamu vabiać. Pry hetym ja nie chacieŭ by rastvarycca i stać prosta jašče adnym čałaviekam, jaki pryjechaŭ adniekul.
Paśla pierajezdu jašče bolš zrazumieŭ: toje, što robić mianie mnoj — heta šmat u čym biełaruskaść, biełaruskaja kultura. Muzyka vyjšła dla mianie na novuju stupień važnaści, bo heta sapraŭdy taja reč, praź jakuju ja mahu siabie danieści śvietu. Amsterdam — vielmi internacyjalny asiarodak, dzie ŭsim amal što pa barabanie, chto ty i adkul, i ŭ takim asiarodku muzyka robić mianie mnoj, dapamahaje ŭśviedamlać samakaštoŭnaść.
Ja šmat dzie budu adčuvać siabie kamfortna, i mnie było b cikava pasprabavać pažyć u roznych krainach, kab atrymać bolš roznaha dośviedu. Ale mnie nie chaciełasia b rabicca praz heta mienš biełarusam i hublać suviaź ź Biełaruśsiu.
«NN»: Šmat chto z emihrantaŭ kaža, što za miažoj tolki pačaŭ adkryvać svaju biełaruskaść. Heta vam zrazumieła?
SB: Dumaju, ja nie adkryŭ u sabie bolš za toje, čym było raniej, chutčej zadumvajusia pra toje, kab ničoha nie zhubić. Ale maju bahata siabroŭ i znajomych, jakija na fonie pierajezdu i padziej 2020 hoda pačali šukać u sabie i navokał niejkuju suviaź z Radzimaj. Dla 2020-ha było charakternaje hetaje nacyjanalnaje abudžeńnie ŭnutry Biełarusi, ludzi stali chadzić na dvaravyja kancerty i zaŭvažać: akazvajecca, jość u nas muzykanty, pra jakich my nie viedali, i jany jašče i pa-biełarusku śpiavajuć! To-bok pa-biełarusku — heta nie tolki machrovaja estrada i telebaromietr, na hetaj movie možna i niejkija žyvyja pieśni śpiavać. U ludziej abudziłasia patreba ŭ biełaruskaści.
Paśla [masavaj] emihracyi i pačatku vajny źjaviłasia jašče bolšaja chvala rostu biełaruskaj identyčnaści. Baču, što šmat dla kaho, i dla mianie taksama, istotna: kali ty ŭžo pierajechaŭ, treba, kab ciabie nie ličyli pa zmoŭčańni ruskim, tamu što ty razmaŭlaješ pa-rusku ci tvaja mova z toj ža ŭschodniesłavianskaj padhrupy. Ludzi sprabujuć u publičnaj prastory razmaŭlać pa-biełarusku, kab było vidno, što jany — biełarusy. Jak nastupstva hetaha žadańnia źjaŭlajecca i ciaha da kultury. Kali chočaš hutaryć pa-biełarusku, musiš spažyvać biełaruski kantent, bo jak ty biez hetaha prakačaješ movu?
«NN»: Jak vas źmianiła emihracyja?
SB: Napeŭna, jana źmianiła mianie ŭ płanie pracoŭnych zvyčak i staŭleńnia da pracy (Siarhiej pracuje inžynieram. — «NN»). Niderłandski asiarodak — heta vielmi pra work-life balance, dla ich heta častka pracoŭnaj kultury. U maim žyćci taki bałans raniej mienš prysutničaŭ, i jon mnie dazvalaje zaraz lepš zrazumieć kaštoŭnaść peŭnych pazapracoŭnych rečaŭ.
Ja ni pa čym biełaruskim nie sumuju, nie adčuvaju, što prajšło dastatkova času dla hetaha. Biezumoŭna, apošnija paŭtara hoda dla mianie šmat u čym stali vyprabavańniem, uśviedamlaju, što dobra vyras u roznych kirunkach. Kažučy pra muzyku, adčuvaju, što navučyŭsia trochu lepš rabić peŭnyja muzyčnyja štuki, navat mahu sam całkam sabrać pieśniu, zapisaŭšy ŭsie instrumienty sam jak minimum dla dema-viersii.
«Dom tam, dzie školny dziońnik z nalepkaj «Linkin Parku»
«NN»: Čamu pierajechali mienavita ŭ Amsterdam?
SB: Praź niekalki asabistych momantaŭ, ale ŭ pieršuju čarhu praz pracu. U Amsterdamie jość niekalki bujnych jeŭrapiejskich kampanij, dzie cikava papracavać, dy jašče heta internacyjanalny horad, dzie składana adčuć siabie čužyncam. Šmat u čym heta horad ekspataŭ, tut davoli zručna i lohka žyć.
«NN»: Jon maje svoj vajb?
SB: Biezumoŭna — jon estetyčny, žvavy, vielmi jaho lublu. Da pierajezdu byŭ tut 12 hod tamu ŭ niejkim termajadziernym aŭtobusnym tury: načnym pierajezdam pryjechali ŭ Amsterdam z Bierlina, try hadziny tam pachadzili, źjeli bulbu fry i zajšli ŭ rajon čyrvonych lichtaroŭ, a paśla abieda ŭžo pajechali ŭ Brusel.
Paśla taho času nie byŭ u Amsterdamie, tamu pierajazdžaŭ siudy z peŭnaj zaściarohaj. Ale mnie padabajecca miascovaja estetyka. U pieršyja dni chadziŭ pa vulicach i razhladaŭ damy, zaziraŭ u vokny. I da hetaj pary tak rablu.
«NN»: Kali vy pierajazdžali, heta było jak pa adčuvańniach — na hod, dva, nazaŭsiody?
SB: Adčuvaŭ, što pierajazdžaju jak minimum na niekalki hod — i z pracoŭnych pierśpiektyvaŭ, i z punktu hledžańnia viartańnia ŭ Biełaruś. Ale kali pačałasia vajna, ja ŭśviadomiŭ, što źjechaŭ sapraŭdy na doŭhi pieryjad, adnak dakładna nie nazaŭždy.
Mnie chaciełasia b u stałaści viartacca ŭ Biełaruś, prosta kab pabyć tam, kab hetaja suviaź zastavałasia. U maim albomie jość pieśnia pra ślimaka, za jakim zastajecca śled. Taki ž śled zastajecca i za mnoj, i ja pa hetym śledzie jašče nazad prypaŭzu.
«NN»: Što dla vas stvaraje adčuvańnie doma?
SB: Kot — dzie kot, tam i dom. Z adnaho boku, dom tam, dzie mnie kamfortna i biaśpiečna, i ŭ hetym płanie možna kazać pra Amsterdam. Ale ŭ maim albomie jość inšaje vyznačeńnie: «Dom — nie pra ściahi, nie pra tuju čarku-skvarku. Dom tam, dzie školny dziońnik z nalepkaj «Linkin Parku». I moj dziońnik z nalepkaj Linkin Parku lažyć u Ašmianach.
«NN»: Jak zavuć vašaha kata?
SB: Imbryk, a niadaŭna źjaviłasia jašče i kotačka Recha. Žadaŭ znajści druhuju kotku, bo niekali ŭ mianie była jašče adna ŭ dadatak da Imbryka, Chmarka.
Padčas pandemii my stali pravodzić čas na lasnoj fazendzie pad Vałožynam, Chmarka syšła ŭ les i nie viarnułasia. Pa ŭsich susiednich vioskach kleiŭ abjavy ź jaje fatahrafijaj, mnie ŭ vajbier try miesiacy słali zdymki katoŭ — maŭlaŭ, nie vaš, ale vaźmicie!
U Amsterdamie taksama zachaciełasia znajści druhoha kata, kab Imbryku było viesialej. Vyśvietliłasia, što tut składana ŭziać kata z prytułku, bo ich tam mała: ludzi padčas pandemii razabrali ŭsich žyviołak, bo adčuli patrebu, kab niechta byŭ kala ich. Ciapier, kab znajści sabie tut kotku, treba bolš vysiłkaŭ i času. Chaciełasia mienavita abisinskuju kotačku, i vyjaviłasia, što praściej pryvieźci charošuju kotačku ź Biełarusi.
«Maja biełaruskaść usio roŭna ŭ Ašmianach»
«NN»: Vy kazali, što nie viedali, ci varta praciahvać śpiavać za miažoj. Što heta było — nierazumieńnie siabie ci kantekstu?
SB: Nibyta adčuvańnie niepatrebnaści. Vieru, što maja muzyka — vielmi łakalny pradukt, patrebny tolki Biełarusi i biełarusam, biez razumieńnia sensaŭ i kantekstu maja muzyka budzie prosta kroplaj u akijanie muzyki bieź indyvidualnaści. Dla zamiežnikaŭ, napeŭna, heta ŭsio było b niezrazumieła. Mnie chaciełasia vystupać, ale nie dumaŭ, što takija kancerty buduć mnie prynosić zadavalnieńnie.
A viasnoj 2022-ha pryjechaŭ u Varšavu zabirać Imbryka. Viečaram u subotu adpisaŭ siabram, što prylataju, i varšaŭski siabar prapanuje mnie: «Davaj kancert zrobim, chto pryjdzie toj pryjdzie!» U noč z suboty na niadzielu my zrabili afišu, hitaru ŭ Varšavie ja pazyčyŭ u Alesia Dzianisava z Dzieciuki, i nazaŭtra ŭ Moładzievym chabie zładzili akustyčny kancert, na jaki pryjšło šmat ludziej. Adčuŭ, što vyjšła niejak vielmi žyva, radasna i pryjemna i što mnie heta sapraŭdy patrebna.
«NN»: Budujecie Biełaruś vakoł siabie?
SB: Nie viedaju.
Adčuvaju, što krynica majoj Biełarusi — u dziacinstvie, i ŭsio, što imknusia zrabić praz svajo žyćcio — nie zhubić pareštki taho, što ŭ mianie jość.
Bo ja zabyvajusia pra heta, pra tyja rečy, jakija ŭ dziacinstvie byli dla mianie naturalnymi. Sučasny asiarodak šmat u čym robić mianie biełarusam — maje siabry, mastackaja tusoŭka navokał. Ale maja biełaruskaść usio roŭna ŭ Ašmianach, Sidlaroŭščynie, Baradoŭščynie.
«NN»: Jakaja jana — Biełaruś vašaha dziacinstva?
SB: Jana dla mianie była naturalnaja. Usio toje, što rabiła majo dziacinstva biełaruskim, prosta isnavała, nie musiŭ prykładać dla hetaha vysiłki: razmovy, pajezdki na viosku, pachody ŭ žaki. Prosta žyŭ u hetym svaim biełaruskim suśviecie i nie ŭjaŭlaŭ, što moža być pa-inšamu.
Nie chaču, kab było adčuvańnie, byccam tady byŭ adzin suśviet, a zaraz — inšy. Čas — chvala, jakaja nie pieraryvajecca, i toj pieryjad pieraciakaje ŭ toje, što jość zaraz. Ja spažyvu ciapierašni dośvied i ŭzbahaču jaho, i pry hetym mnie chaciełasia b nie zabycca na toje, jak usio było tady.
Nie idealizuju svajo dziacinstva, jano ŭ mianie było dosyć zvyčajnaje.
Naradziŭsia i žyŭ u Ašmianach, nievialikim horadzie, škoła ŭ mianie była biełaruskaja — šmat u kaho tak było, asabliva ŭ tyja časy. Kožnaje leta mianie adpraŭlali na viosku, dzie treba było šmat pracavać, i čym ty starejšy, tym bolš. Kožny tydzień chadziŭ u kaścioł na katechezu, paru razoŭ navat źjeździŭ na bulbu ad škoły, jašče zastaŭ hety saviecki rytuał.
Bolš za toje, mianie ŭ škole navat pryniali ŭ pijaniery (vitańnie Ksienii Dziahielka!).
«Pakul jość prastora niešta rabić i heta nie dva kvadratnyja mietry ŭ kamiery, niešta budzie»
«NN»: U vašym albomie jość pieśnia «Satjahracha». Heta pra biełaruski šlach?
SB: U pieśni jość na heta adkaz. Dla mianie heta adna z samych kpliva-balučych pieśniaŭ alboma pry ŭsioj pazityŭnaści:
Jak nie budzie ŭ kramie čarła,
Tady budziem pić alifu.
Voś takaja satjahracha
Biełaruskaha raźlivu.
Heta šlach pra pakuty, ciarpieńnie. Sama pieśnia źjaviłasia ź pieśni Andrusia Takindanha z hurtu «Recha», i sam Andruś u joj udzielničaje. Ale nie dumaju, što ŭ hetym jość niešta biełaruskaje, uvieś śviet žyvie satjahrachaj.
«NN»: Patłumačcie.
SB: Usie ciarpiać, prosta ŭzrovień prablem va ŭsich vielmi rozny. U nas prablema, što bahata ludziej siadzić ni za što, va Ukrainie bahata ludziej pamiraje. U Hruzii ci jeŭrapiejskich krainach inšyja prablemy. Kožnamu jość u čym adčuć svaju satjahrachu, prosta jana prajaŭlajecca na roznych uzroŭniach piramidy Masłou.
«NN»: Ci pravilna adčuvaju, što vam hety šlach nie blizki?
SB: Heta šlach, jaki ja prymaju.
Pieśnia pra satjahrachu ledź nie samaja piesimistyčnaja z alboma pry ŭsioj jaje mažornaści:
Chto siadziać, usie dasiedziać,
Čas ciače jak taja rtuć.
Nie dasiedziać tolki tyja,
Što užo nie dažyvuć.Nie mahu skazać, što ja piesimist, ale adčuvaju ŭ siabie biełaruskuju rysu «spadziavacca na lepšaje i rychtavacca da horšaha».
Hetaj pieśniaj, napeŭna, ja i rychtujusia da čahości horšaha i niaradasnaha, ale heta chutčej kanstatacyja emocyj i pieražyvańniaŭ.
«NN»: Štości ciapier vam daje nadzieju?
SB: My žyvyja, ludzi navokał žyvyja i absalutnaja bolšaść na voli. Niešta budzie. Chočacca vieryć, što ŭsio tak ci inakš budzie dobra, hledziačy što ličyć dobrym, i kultura ŭ Biełarusi budzie patrochu ačuńvać. Niahledziačy na toje, što šmat ludziej vyjechała, buduć źjaŭlacca novyja tvorcy, niešta budzie stvaracca.
«NN»: Naprykancy 2022 hoda vy zapisali pieśniu-zvarot, dzie kazali pra toje, što vam šmat za što balić. Za što vam balić zaraz?
SB: U pieršuju čarhu za maich biełaruskich siabroŭ i charošych znajomych, jakija prysieli, za tych, chto taksama vymušana źjechaŭ i kamu heta našmat uskładniła žyćcio. Taksama za maich ukrainskich siabroŭ, bo ja šmat jeździŭ va Ukrainu. Heta i pra ahulnuju niespraviadlivaść i kryŭdu ŭ šmat jakich prajaŭleńniach, ale zbolšaha pra ludziej, jakija ciapier hublajuć čas ci ŭvohule hety čas užo nijak nie praviaduć.
Pakul ja žyvy, inšyja žyvyja, pakul jość prastora niešta rabić i heta nie dva kvadratnyja mietry ŭ kamiery, niešta budzie. Za ludziej, jakich pazbavili hetaj prastory, jakija zamiest dvuch kvadratnych mietraŭ kamiery majuć mietr na dva mahiły, niaścierpna baluča. Usio astatniaje pieražyviem.
Kali chočacie padtrymać praz kraŭdfandynh vypusk novaha alboma Leibonik, heta možna zrabić pa spasyłcy. A kali chočacie padtrymać «Našu Nivu», heta možna zrabić na Patreonie.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary