Make Palessie sexy again. Biełaruskaja ajcišnica z Novaj Ziełandyi raskazvaje pra havorku i zvyčai svajoj rodnaj vioski
«Na Paleśsi ludzi razmaŭlajuć na vielmi śpiecyfičnaj movie. Jana adroźnivajecca i ad biełaruskaj, i ad ukrainskaj. I ja padumała: čamu my tak nie hanarymsia, što my majem? Čamu nie raspaviadajem adusiul pra svaje admietnaści? Čamu niekatoryja ludzi žyvuć usio žyćcio ŭ Biełarusi i nie viedajuć, što takoje isnuje? Tamu ja vyrašyła stvaryć Instagram-prajekt, pryśviečany majoj rodnaj vioscy Opal Ivanaŭskaha rajona», — piša na devby.io Volha Apolka, jakaja ciapier žyvie i pracuje ŭ Novaj Ziełandyi.
Ja apošniaja ŭ našaj siamji, chto viedaje movu i tradycyi
Moj dziadźka pytaŭ mianie: «A kali ty kažaš, jakoje ŭ ciabie proźvišča, ci ludzi śmiajucca?». A sprava voś u čym: zavuć mianie Apolka Volha Ivanaŭna, i ja ź vioski Opal (pa-opalsku my havorym «Opal» abo «Hopil») Ivanaŭskaha rajona. Sapraŭdy, moža być śmiešna.
Voś užo 1,5 hoda ja žyvu ŭ Novaj Ziełandyi. Pieršy hod u mianie była depresija mihrantaŭ. Było ciažka siabie znajści. Tut zusim inšy ład žyćcia. U Oklendzie ja nie vitajusia sa znajomymi na kožnym skryžavańni, jak heta było ŭ Miensku.
Paralelna ja nazirała, jak u Novaj Ziełandyi adnaŭlajuć movu i kulturu karennaha nasielnictva — maory.
Ja zrazumieła: zabyvaju opalskija słovy. Razmaŭlaju z matulaj pa telefonie — napružvajusia. Ja apošniaja ŭ našaj siamji, chto viedaje movu i tradycyi. Kali nie budu ich zapisvać, ich zabuduć.
Chočacca make Palessie sexy again. Pakazać, što možna być modnaj, sučasnaj, i ŭ toj ža čas havaryć pa-palesku.
Aŭdytoryja majho prajekta — biełarusy (i ŭ krainie, i pa-za miežami). U mianie niama anijakich fundataraŭ, ja sama rablu ŭsio.
Mnie pišuć ludzi z majoj vioski: «Nasamreč my troški inakš havorym»
U mianie jość peŭnyja rubryki:
- Opal daily talk — jak havorać u Opali ŭ paraŭnańni z ruskaj i anhielskaj.
- Hatuju paleskija stravy.
- Strymy. Razam ź inšaj papularyzatarkaj Paleśsia, dziaŭčynaj ź vioski Vielamičy (Stolinski rajon) zrabili adzin žyvy efir. Padčas jaho razmaŭlali na našych dyjalektach i raspaviadali pra dziacinstva ŭ paleskich vioskach. A ŭžo ŭ hetuju sieradu, 23 žniŭnia, pahavorym pra śviaty, kuchniu, śpievy.
- Zahadvaju opalskaje słova padpisantam, i jany sprabujuć adhadać, što jano značyć.
- Publikuju fotki z Opala. Škaduju, što mała zdymała, kali była ŭ Biełarusi. Spadziajusia znajści kahości, chto b mnie dapamahaŭ z błoham. Bo chočacca dadavać bolš miascovaha kantentu.
- Raspaviadaju pra žyćcio ŭ Novaj Ziełandyi — jak zdać na pravy, jak pracujuć halerei, što pahladzieć, dzie pajeści.
Mnie dapamahaje mama, jakaja dahetul u Opali, moj hałoŭny source of thruth. Taksama moj dziadźka, jaki daŭno žyvie ŭ Miensku, ale ŭsio jašče pamiataje havorku i navat dasyłaje majoj mamie pa pošcie (!) listy z opalskimi słovami.
Ja kirujusia fanietyčnym pryncypam pry zapisy opalskich słovaŭ: jak čuješ, tak i pišaš. Maja meta pakazać: mova žyvaja. Kali i buduć pamyłki, to heta druhasnaje. Na mianie padpisalisia susiedki ź vioski. Časam pišuć: «Hetaje słova nie tak havorycca». Klova, što jany tak uklučylisia, sapraŭdnyja ekśpiertki.
Isnujuć padobnyja prajekty. Naprykład, dziaŭčyna ź Vielamičaŭ pra jakuju ja kazała vyšej, jość błoh ź miemami na palašuckaj movie — kali ja jaho pabačyła to niekalki hadzinaŭ nie mahła adarvacca. Taksama mnie pisali ludzi z ukrainskaha Paleśsia.
Što takoje vioska Opal
Opal — heta vioska na biełaruskim Paleśsi na miažy z Ukrainaj. Da rajcentra Ivanava — paŭhadziny na mašynie. U majo dziacinstva tam žyło kala 2 tysiač čałaviek (minimum 1,5 tysiačy). A ciapier tam zastałosia tolki 440 čałaviek.
Źjazdžajuć zvyčajna ŭ najbližejšyja bujnyja harady: Pinsk, Bieraście, Ivanava. Mała chto paśla vučoby viartajecca dadomu. Nie bačać budučyni, bo amal niama pracy.
U Opali jość adzin kłub, kali ja była małaja — 2 kramy, ciapier stała bolš, carkva — voś i ŭsio. Šmat pryrody: les, pole, kavałački dryhvy, aziory, maleńkaja krynička.
Ludzi pracujuć u kałhasie, sielsaviecie, bolš adukavanyja — nastaŭnikami ŭ škołach abo ŭ dziciačym sadku. Jość ambułatoryja.
Šmat pracuje na ziamli. Vyroščvajuć malinu, truskałki i zdajuć ich. Uletku praca na ziamli — heta 70% usiaho žyćcia. Dzieci zajmajucca škołaj, robiać uroki, hulajuć. A darosłyja chodziać pasiadzieć-pahavaryć u hości, chtości vyšyvaje. Uzimku maja babula i maci niešta vyšyvali, viazali.
Tradycyi palešukoŭ
My vielmi ŭpartyja ludzi. Lepiej za inšych viedajem, jak treba rabić (asabliva žančyny). Raźbirajemsia, jak pasadzić, kali i što dać žyviole, jak lepiej uładkavać dom. Vielmi ŭpeŭnienyja ŭ svaich viedach i dośviedzie. Niemahčyma niešta skazać popierak. Dla mianie heta samaja važnaja admietnaść palešukoŭ.
Jość tradycyjnyja palašuckija stravy. Naprykład «tovkanecia» — vykładajuć bulbianoje piure na patelniu i zapiakajuć u piečcy. Nie čuła, kab niedzie jašče rabili takoje.
U nas svaje admietnyja tradycyi pachavańnia. Naprykład, na mohiłkach zaviazvajuć ručniki i fartuški. I anichto nie moža patłumačyć mnie, čamu tak robicca.
U IT praz… miedunivier i moładzievyja arhanizacyi
Ja vučyłasia ŭ mienskim mieduniviery na piedyjatra — zmusili baćki. Maryła stać žurnalistkaj, akciorkaj abo pierakładčycaj. Ale mama ličyła, što heta nie sapraŭdnyja pracy, a voś lekar zaŭsiody budzie mieć chleb.
Mnie chaciełasia źjechać z Opala, tam ja nie zdoleła b całkam realizavać svoj patencyjał. Na 3-m kursie, kali źjaviłasia krychu volnaha času, pačała vałancioryć u moładzievych arhanizacyjach. Rabiła kłasnyja inicyjatyvy, jakija źmianiali Biełaruś da lepšaha.
Padčas pracy ŭ moładzievaj hrupie «Rada», ja paznajomiłasia z cudoŭnymi Hannaj Čystasierdavaj i Valancinaj Kisialovaj, stvaralnicami halerei «Ŭ». Jany paklikali mianie kiravać halerejaj. Heta byŭ cudoŭny dośvied, ale ja vyrašyła ruchacca dalej nasustrač bolšym haryzontam i mahčymaściam. Zajšła ŭ IT na ahulnaj chvali.
Maja pazicyja zaviecca HR Business Partner. Raspracoŭvaju prahramy: jak mieniedžaram pavodzić siabie ź ludźmi, jak kłapacicca pra piersanał na miescy pracy, jak razumieć patreby ludziej na miescy pracy, jak zrabić ich dośvied najbolš karysnym i dla ich i dla kampanii.
Uvieś moj papiaredni dośvied pracy ŭ NDA — heta pra heta ž, tolki tajtły inšyja. Ja pracuju kala 3-ch hadoŭ. Pracuju zaraz u aŭstralijskaj kampanii, jakaja maje ofisy pa ŭsim śviecie. Niadaŭna nas kupiła bujnaja mižnarodnaja kampanija Globand.
Ja pierajazdžała ŭ Novuju Ziełandyju nie pa pracy, a praz kachańnie — moj partnior pachodzić adtul. Da lutaha 2022 hoda jon žyŭ u Jeŭropie, a paśla pačatku vajny va Ukrainie stała jasna, što mnie treba źjazdžać ź Biełarusi. Mnie pašancavała ŭładkavacca ŭ aŭstralijskuju kampaniju. U Novaj Ziełandyi składana znajści pracu bieź miascovaha dośviedu. Tamu ludzi šukajuć lubuju miascovuju pracu, kab było što dadać u CV.
Tut navat u bankach i supiermarkietach jość pazicyi HR Business Partner, People Adviser. U Biełarusi ja takoje bačyła ŭ niešmatlikich kampanijach.
Zahadka havorki vioski Tarakań (ciapier — Imianin) na Bieraściejščynie
«Doŭha nie viedaŭ, jak realizavać hetu ideju, ale zorki supali». Biełaruskija narodnyja pieśni prahučali ŭ samym centry Biełastoka
Nacyjanalnaja hieahrafija: Mačul. Tut płavali na dubach, a šlachta i sialanie, choć tyja i tyja pravasłaŭnyja, mieli asobnyja mohiłki i nazyvali tyja ž pradmiety roznymi słovami
«Dobry lesarub, ale sa źviazanymi rukami». Dypłamaty padsumoŭvajuć vyniki pracy zvolnienaha ministra Alejnika4
Kamientary