Jon prajšoŭ šlach ad syna «voraha naroda» da doktara navuk i atrymalnika Dziaržpremii

95 hadoŭ — užo samo pa sabie peŭnaje dasiahnieńnie. Słovy hetyja kamuści mohuć padacca prostymi i pustavatymi. Ale varta padyści da pieršaha-lepšaha minaka z adkryćciom, što jość u Biełarusi akademik, navukova aktyŭny i dziejny, usimi pavažany, na ceły śviet aŭtarytetny, a siońnia jamu spoŭniłasia 95 hadoŭ — i reakcyja budzie pradkazalnaja, piša «Budźma».

U płatformach tektaničnych jon adzin raźbirajecca našmat lepiej, čym usie jutub-analityki razam uziatyja ŭ płatformach palityčnych

Pradmiety navukovych zacikaŭlenaściaŭ akademika Radzima Hareckaha davoli śpiecyfičnyja, kab padavać tut ich pieralik, i palahajuć daloka nie ŭ humanitarnaj halinie, jak u bolšaści vybitnych asobaŭ, pra jakich my pišam.

Nie abaznany ŭ najnoŭšych dasiahnieńniach hieałahičnaj navuki paspality čytač ni kaliva z taho śpisu nie zrazumieje, zatoje ź lohkaściu zapomnić, što navukovych prac, manahrafij, tektaničnych mapaŭ, vynachodnictvaŭ i da taho padobnaha Radzim Haŭryłavič stvaryŭ ahułam bolš za paŭtysiačy, i karyści jany prynieśli niamała.

Pavialičyć

Ź ich dapamohaj stała viadoma, naprykład, pra hazanosnyja rajony Pryaralla, pra Bazajskaje radovišča nafty ŭ Kazachstanie. Pry niepasrednym udziele Radzima Hareckaha čałaviectva atrymała tektaničnyja mapy Jeŭropy i Jeŭrazii, a Biełaruś — nacyjanalnuju škołu tektonikaŭ jak vynik šmathadovaj pracy Instytuta hieałahičnych navuk Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi i dziejnaści kafiedry hieałohii na hieafaku BDU, jakija jon uznačalvaŭ.

Skul takija hłybokija viedy pra dalokija krai? Tak atrymałasia.

Paciarpieŭ ad «tych samych» represij 30-ch hadoŭ

Choć ź niejkaj pryčyny abvinavacić paŭtarahadovaha chłopčyka va ŭdziele ŭ «Sajuzie vyzvaleńnia Biełarusi» (tahačasny narodny artykuł dla intelihiencyi) abo zrabić fihurantam spravy «Pracoŭnaj sialanskaj partyi» HPU ŭ 1930 hodzie nie daŭmiełasia, ciažar hety nie abminuŭ jahonaha baćku, akademika Haŭryłu Hareckaha.

Jamu dvojčy vynosili rasstrelny prysud i dvojčy zamianiali jaho łahierami, dzie, na ščaście, prydavaŭsia jaho inžynierna-hieałahičny talent, što dazvalała pracavać pa śpiecyjalnaści. Ale Radzimu, jaho małodšamu synu, žyć daviałosia ŭ vysyłcy.

Apisać u adnym abzacy ŭvieś pakručasty žyćciovy šlach siamji Hareckich u nastupnyja paśla aryštu 40 hadoŭ paprostu niemahčyma.

Navat sam Radzim Haŭryłavič pryśviaciŭ rekanstrukcyi žyćciovaha šlachu svajho baćki (a zaadno i jaho brata, kłasika biełaruskaj litaratury Maksima Hareckaha) nie adnu taŭściennuju dakumientalna-epistalarnuju knihu: heta i «Braty Hareckija»; i stvoranaja na padstavie archivaŭ KDB, kudy ŭ lichija 90-ja ludziej pačali byli puskać, «Achviaruju svaim «Ja»», i «Akademik Haŭryła Harecki i Ukraina»…

Pavialičyć

Najbolš kranalny tom z hetaj sieryi — «Listy žyćcia i kachańnia». Siońnia, kali ŭ Biełarusi epistalarny žanr z sumnych nahodaŭ pieražyvaje reniesans, «Listy…» mohuć prynieści svaim čytačam niamała karyści. Kniha ŭtrymlivaje listavańnie baćkoŭ spadara Radzima — Haŭryły Ivanaviča i Łarysy Vosipaŭny — i ŭ peŭnaj stupieni źjaŭlajecca kali nie receptam, to dakumientacyjaj dośviedu zachavańnia dobrych adnosin u siamji, jakaja bolšuju častku svajho žyćcia vymušana pražyć u razłucy.

Prajšoŭ šlach ad syna «voraha naroda» da doktara navuk i atrymalnika Dziaržpremii

Pra heta ŭ Radzima Hareckaha taksama jość kniha, da jakoj my čytačoŭ i adsyłajem — nazyvajecca «Akademik Janšyn — darahi moj nastaŭnik i siabar».

Dla nas ža najdaražej toje, što «apantany Baćkaŭščynaj» Radzim Harecki viarnuŭsia ŭ Biełaruś u 1971 hodzie (jahonyja baćki — na paru hadoŭ raniej), za plačyma majučy dośvied žyćcia ŭ miescach ź nianaskimi nazvami, nakštałt «Tułoma» ci «Miadźviežahorsk», atrymanuju ŭ Maskoŭskim naftavym instytucie vyšejšuju adukacyju, dośvied navukovaj pracy ŭ Hieałahičnym instytucie Akademii navuk SSSR i doktarskaje zvańnie. Uznačaliŭ adździeł, a paźniej i Instytut hieachimii i hieafiziki AN BSSR, a ŭ niezaležnaj Biełarusi pabyŭ navat vice-prezidentam Akademii navuk.

Rabiŭ prezidentam Baćkaŭščyny jašče da taho, jak heta zrabiłasia kanstytucyjnym mejnstrymam

Uznačalvaŭ Radzim Haŭryłavič, što praŭda, usiaho tolki adnajmiennuju arhanizacyju, zatoje bujnuju, mižnarodnuju i ciaham vaśmi hadoŭ — «Zhurtavańnie biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna»» (likvidavana rašeńniem suda ŭ 2021 h.). I choć prezidentam jon byŭ nie pieršym (pieršym prezidentam byŭ, jak usim viadoma, Vasil Bykaŭ), abrali na pasadu Radzima Hareckaha padčas epachalnaj padziei — Pieršaha źjezdu biełarusaŭ śvietu.

Toje byŭ praryŭny akt jadnańnia hramadskaści, dyjaspary i dziaržavy ŭ spravie abjadnańnia padzielenych savieckaj samaizalacyjnaj palitykaj biełarusaŭ zamiežža ź biełarusami tutejšymi, tamu možna śmieła kazać, što na karyść Radzima Hareckaha byŭ demakratyčny vybar biełarusaŭ usiaho śvietu.

Hramadskaja dziejnaść Radzima Haŭryłaviča hetym nie abmiažoŭvałasia. Jon byŭ siabram rady i Tavarystva biełaruskaj movy (likvidavana rašeńniem suda ŭ 2021 h.), i Tavarystva biełaruskaj intelihiencyi, i Biełaruskaha fondu kultury, pradkazalna staršyniavaŭ u Fondzie bratoŭ Hareckich, a ŭ Fondzie imia bratoŭ Łuckievičaŭ taksama prezidenstvavaŭ.

• 32
• 0
• 1
• 0
• 1
• 1
• 6
• 0