«Chočaš tancavać — tancuj, chočaš malavać — maluj». U Mahilovie źjaviłasia dziaŭčyna-karcina sa składanym losam
Ajrys i raniej žyła ŭ abłasnym centry: jana tut naradziłasia 43 hady tamu. Tolki jašče niadaŭna jaje zvali prosta Irynaj. Jak bułhakaŭskaja Marharyta z akna šeraj maskoŭskaj kvatery, jana vylecieła sa svaich sumnych i, miakka skažam, ciažkich budniaŭ prosta halakom u art-prastoru Mahilova. Možna skazać, jana vykaraskałasia adtul, uličvajučy jaje niaradasnaje minułaje, u jakim tryvała pasialiŭsia ałkahol. U vyniku źjaviŭsia prajekt ART No Limit, piša Magilev.by.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-154-4y1u1.webp.webp)
Pa sutnaści, heta ŭsim viadomy bodzi-art — vid mastactva, u jakim pałatnom dla mastakoŭ słužyć cieła čałavieka. Sama nazva hetaha prajekta kaža, što tut niama nijakich ramak.
Hałoŭnaja hierainia nazyvaje heta zrazumiełym słovam — «biespriedieł», a dapamahajuć jaho stvaryć viadomyja ŭ Mahilovie dziejačy mastactva: mastaki Vadzis Krasoŭski i Aksana Kraśnickaja, Iren Łosieva, fatohraf Vasil Malinin. Mahčyma, hety śpis papoŭnicca i inšymi majstrami.
Plus da ŭsiaho, u roli mastaka vystupaje taksama i sama madel. Dziŭna, ale jana nikoli nie dumała raniej, što voźmie ŭ ruki pendzal naroŭni z sapraŭdnymi prafiesijnymi mastakami.
Ale vyjšła tak: majstry raśpisvajuć jaje cieła, jak bačać jany. Fatohraf zdymaje na kamieru. Potym hetyja fota razdrukoŭvajucca, a dalej — Ajrys dapracoŭvaje tvory z dapamohaj farbaŭ užo tak, jak bačyć ich sama.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-155-9k4ev.webp.webp)
«Hołaje mastactva», z adnaho boku, moža ździvić abo šakavać niepadrychtavanaha biełarusa. Mienavita tamu pakul što staronka prajekta ŭ instahramie časova «pad zamkam». Sajt Magilev.by vystupiŭ tolki ŭ roli niejkaj «zamočnaj adtuliny», praź jakuju možna padhledzieć, što tam adbyvajecca.
I adrazu možna adznačyć — ničoha takoha, što možna było b ubačyć u filmach «dla darosłych». Tut tolki tvorčaść.
Cieła čałavieka — samo pa sabie tvor mastactva, voś tolki ŭbačyć heta moža nie kožny. A mastaki z dapamohaj farbaŭ dapamahajuć ubačyć nam, prostym śmiarotnym, pryhažość, jakaja jość u zvyčajnym čałavieku z usimi jaho zahanami, niedachopami, prablemami, emocyjami, pačućciami.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-165-g096a.webp.webp)
Ajrys maryć, što «biespriedieł» vyjdzie za ramki internetu žyŭcom, kali ŭsie buduć da hetaha hatovyja. Mahčyma, źjavicca halereja, dzie možna budzie pravodzić pierformansy, tancavać i malavać, dzie składucca razam adrazu niekalki vidaŭ mastactva.
U hetym prajekcie hałoŭny piersanaž — Ajrys. Niahledziačy na ŭsie pierypietyi, jakija adbyvalisia ŭ jaje žyćci, jana nie złamałasia, znajšła siabie i stała takoj ža jarkaj ŭnutry, jak i zvonku.
Prosta jak na ŭsich hetych fota. Kali b jana nie prajšła toj składany šlach, jaki padrychtavaŭ dla jaje los, nie było b jaje takoj, nie było b hetaha prajekta.
Dziaŭčyna rasła ŭ biednaści, dziakujučy jozie spraviłasia z zaležnaściami: ałkaholnaj, tytuniovaj i charčovaj, da jakich nie viartajecca ŭžo šmat hadoŭ.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-156-6vv88.webp.webp)
«Ja rasła, jak kuścik pad aknom»
Siamja Iryny žyła, pa jaje słovach, pa-žabracku. Hrošaj chapała ŭ najlepšym vypadku na ježu. Vopratku mama kuplała nie takuju, jakuju chaciełasia b junaj dziaŭčynie, kab padkreślić svaju žanockaść, a tuju, na jakuju chapała hrošaj: dziciačuju, miechavatuju, niedarečnuju.
«Ja rasła, jak kuścik pad aknom, jaki palivali — i jon ros», — vobrazna apisvaje svajo dziacinstva Ajrys. — Navat na vypuskny paśla 9 kłasaŭ mnie strašna było skazać mamie, što ja ŭžo darosłaja i mnie patrebna inšaje adzieńnie.
Tufli pajšli hladzieć u dziciačy adździeł, a ŭ nas u kłasie dzieŭki ŭžo čołki-čubki łakam zalivali, vusny farbavali. Sukienku kupili zialonuju ź biełymi ŭstaŭkami — žudasna. Nu, nie było ŭ nas hrošaj niešta pryhožaje kupić. Ale ja apranuła jaje i pajšła. Tady było takoje paniaćcie: baćki dali — prymaj. Heta byli ciažkija časy, kali ŭsie čaŭnočyli. Mama niejkija spadnicy šyła, jeździła ŭ Smalensk, pradavała. Ja nie kryŭduju na svaich baćkoŭ. Mienavita dziakujučy hetamu ja stała toj, jakaja ja ciapier».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-157-ip0u1.webp.webp)
«Mnie chaciełasia malavać i tancavać»
«Z małych hadoŭ mnie chaciełasia malavać i tancavać, — praciahvaje žančyna. — Hadoŭ u 14 ja pryjšła ŭ DK «Chimvałakno» na tancy. Prychodžu: vysokaja, chudzieńkaja, hnutkaja — płastyka była ad pryrody.
Mianie pahladzieli, ubačyli, jak ja apranutaja: u «padrypanych» krasovačkach, starych štanach, maječcy. Mnie skazali: my voźmiem ciabie ŭ asnoŭny kalektyŭ, ale voś stolki kaštujuć tufli, stolki kaštuje sukienka… I zapisali ŭsio heta na papierku. Ja vyjšła z «Chimvałakna», skamiačyła papierku, vykinuła ŭ śmietnik. Na hetym tancy maje skončylisia».
Malavać taksama Iryna sprabavała. Dla hetaha baćki dziaŭčyncy ŭsio kuplali: vatmany vialikija, ałoŭki…
«Hadoŭ u 12 ja malavała mulciašak usialakich, pryrodu zmaloŭvała. U mianie ŭsia ściana była ŭ malunkach. Škada, što ciapier usio heta vykinuli».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-164-fro19.webp.webp)
Źviazać z tancami abo žyvapisam svajo žyćcio ŭ dziaŭčyny nie było i dumki.
«Ja dumała, što na tancy patrebna chareahrafičnaja adukacyja, a kab malavać — mastackaja škoła.
Mnie kazali: treba navučycca, tady ty maješ prava kimści być. Voś z-za takich stereatypaŭ stolki žyvych arhanizmaŭ pieratvaryłasia ŭ siaredniestatystyčnych abyvacielaŭ, u ludziej biez ułasnych pačućciaŭ, jakija robiać tak, jak treba, a nie tak, jak jany chočuć.
Treba — pajdu zamuž, pa raskładzie dzicia — naradžu dzicia. Ty niapravilna dumaješ, niapravilna raduješsia. A chto skazaŭ, što treba mienavita tak?» — spraviadliva ździŭlajecca Ajrys. —
Tolki ciapier zrazumieła — heta ŭsio prosta łuchta poŭnaja. Chočaš tancavać — tancuj, chočaš malavać — maluj».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-158-qqsol.webp.webp)
«Nu davaj, budzieš šyć kaściumy dla stryptyzioraŭ»
U škole dziaŭčyna była vydatnicaj, paśla 9 kłasaŭ vyvučyłasia na švačku, adpracavała 2 hady na mahiloŭskaj «Viaśniancy», zarabiła tam svaju «maładuju hipiertaniju», nie spraviłasia sa stresam, trapiła ŭ adździaleńnie nieŭrozaŭ i syšła.
Z vytvorčaściu «nie zrasłosia». U 20 hadoŭ zastałasia biez pracy. «Visieła na šyi» ŭ baćkoŭ. Treba było dumać, čym zaniacca. Šukać pracu pryjšła ŭ kłub.
«Mianie pytajucca: «Aficyjantkaj budzieš?» Nie, nie budu. «Tancavać umieješ?» Nie ŭmieju. «A što ty ŭmieješ?» A ja šyć umieju. «Nu davaj, budzieš šyć kaściumy dla stryptyzioraŭ».
Tam ja ŭpieršyniu ŭbačyła piłon. Mnie było dziŭna, jak možna «lotać» na hetaj pałcy. Spačatku ja prosta lubavałasia. A potym na adnoj repietycyi sama zalezła na piłon žartam. Zabaŭlałasia, prykałvałasia. A ŭ hety čas za škłom stajaŭ naš chareohraf Tais. Jon zachodzić: «Mamačka, a čamu my dahetul nie tancujem? Davaj ja tabie cichieńka pastaŭlu numaročak». I pastaviŭ numar pad trek Étienne (Guesch Patti). Ja pašyła sabie kaścium, kupiła tufli na špilcy. Heta było dzivosna».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-159-p1nbs.webp.webp)
«Kali b tata byŭ žyvy i pra heta daviedaŭsia, jon by mianie prybiŭ»
Tak u žyćci dziaŭčyny źjavilisia tancy. Jana pačała pracavać u barach. Tady ž źjaviłasia i žadańnie pić ałkahol.
«U toj momant u mianie nie stała baćki, — uspaminaje Iryna. — Kali b tata byŭ žyvy i pra heta daviedaŭsia, jon by mianie prybiŭ. Ja b nie viedała prosta, jak jamu pra heta skazać.
Mamie to padabałasia, što ja prychodžu i prynošu pa 150 baksaŭ. Kuplała šmotki… Ja prosta nie razumieła, što ja stvaraju. Jak išło, tak išło.
Potym ja pajechała ŭ Bachrejn na pracu ŭ bary. Ale tam nie spadabałasia i ja vyžyvała tolki za košt taho, što, znoŭ ža, dapamahała kamuści niešta pryšyć, padšyć. Tady ž stała bolš cyharet, bolš ałkaholu, ježa. Pačałasia charčovaja zaležnaść — kinułasia va ŭsie ciažkija. U mianie nie było miažy nidzie».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-160-94t9c.webp.webp)
Paśla Bachrejna Mahiloŭ zdavaŭsia dziaŭčynie zanadta ciesnym i maleńkim i jana adpraviłasia šukać lepšaha žyćcia ŭ Dubaj. Uziali jaje ŭ kalektyŭ śpiavačkaj, dzie jana i paznajomiłasia z budučym baćkam svajoj dački. Jon piŭ, a Iryna piła razam ź im. Kali zaciažarała, ałkahol na čas skončyŭsia, ale źjaviŭsia znoŭ paśla rodaŭ. U 27 hadoŭ admoviła nyrka i tady dziaŭčynu sprabavali ratavać i «vyciahvać».
«Łapo Neła Stanisłavaŭna — vielmi dobry doktar, tady vyciahnuła mianie. Ale potym u mianie adbyŭsia zryŭ i tady mianie ŭžo nichto nie vyciahvaŭ. Było niemahčyma.
Ja piła sama z saboj, doma. Mama znachodziła pustyja butelki, užo dzicia razumieła, što jahonaja maci ałkahalička. Jak z hetaha vyjści było, ja nie viedała.
A ja i nie dumała, što heta drenna. Ałkahol zaŭsiody byŭ u maim žyćci. Mnie nichto nie kazaŭ, što heta drenna, na śviaty na stale zaŭsiody niešta było. Ja dumała, što ŭsie pjuć — i heta narmalna. Ja viedała, što jość ałkaholiki, ale nie zadumvałasia, što mianie tudy zaciahnie. Ja ciapier uspaminaju i mnie soramna pierad samoj saboj, jak ja ŭ kanavach lažała.
Dobra, što tady nie było pobač kahości, chto mnie narkatu b padsunuŭ. Ja b padsieła. Ja sprabavała ŭsio. Ja nie razumieła, chto ja jość, ja siabie šukała. Ałkahol davaŭ mnie svabodu. Ja tancavała i mnie zdavałasia, što ja ledź nie karaleva.
Ja nie patrebna baćkam, nikomu nie patrebna. A tut — ja vychodžu na scenu, ja ŭsim patrebna, mnie plaskajuć. I pad ałkaholem, zdavałasia, mnie lahčej, što ja raźniavolenaja, što ja lepš tancuju — karaciej, łuchta ŭsialakaja».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-161-ym8tg.webp.webp)
«Dziakujučy jozie ja pierastała pić»
Ciapier to žančyna razumieje, što ałkahalizm — heta chvaroba.
«Heta chvaroba! Heta ž strašnaja štuka! A žanočy ałkahalizm — naohuł. Zalotnikaŭ u mianie byŭ natoŭp. Zamiežnik. Ja tancuju, pryhožaja, sa mnoj viesieła, ale ja piła. I kali chtości adekvatny źjaŭlaŭsia, jon razumieŭ, što ja ałkahalička, što mianie treba pavoli «źlivać», tamu što tołku ź mianie nie budzie. Ale heta ja potym tolki zrazumieła. Heta skončyłasia dziakujučy jozie i novamu mužu».
Muž u Iryny źjaviŭsia ŭ pramym sensie vypadkova. U jaje na toj momant byli adnosiny ŭ Dubai ź vielmi zamožnym mužčynam. Ale baćki ažanili jaho ź inšaj. Na złość jamu Ira adkryła skajp i napisała pieršamu chłopcu ŭ śpisie svaich kantaktaŭ, jaki patrapiŭ pad ruku, prychilniku z restarana, i prapanavała ažanicca. A jon uziaŭ i pahadziŭsia.
«Heta było niezrazumieła što. Viasielle było, a siamji nie było, — uśmichajecca žančyna. — Paźniej my raźvialisia, ale jon dapamoh mnie ŭ toj pieryjad.
Mnie vielmi chaciełasia zajmacca johaj. Mianie čamuści tudy ciahnuła. I my ź im stali šukać, dzie atrymać adukacyju. U Maskvie znajšli škołu johi. Ja pastupiła spačatku na padrychtoŭčy kurs, a potym jašče 4 hady advučyłasia.
Muž apłaciŭ vučobu — heta vialikija hrošy. Dziakujučy jozie ja pierastała pić. Ałkahol syšoŭ z majho žyćcia. Heta atrymałasia samo saboj, biez asablivych vysiłkaŭ. Ale dypłom ja atrymlivała ŭ harsecie, tamu što moj arhanizm byŭ całkam znošany. Prablemy byli va ŭsim ciele i ŭ pieršuju čarhu — u chrybcie».
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-162-898yg.webp.webp)
A dalej usio pajšło, jak pa maśle…
Ciapier u Ajrys usio dobra. Jana navat dumaje, što chtości dapamahaje joj zvyš i nazyvaje heta «čaroŭnaj darohaj». Jana pierahledzieła svajo žyćcio i da drennaha bolš viartacca nie źbirajecca.
Svaim prykładam jana choča pakazać i inšym ludziam, jakija sutyknulisia z prablemaj ałkahalizmu, što ź joj možna spravicca i znajści siabie ŭ spravie, jakaja sapraŭdy padabajecca. Jana raić usim jak maha bolš mieć adzin z adnym znosiny.
Svaje pośpiechi dziaŭčyna źviazvaje sa źjaŭleńniem ludziej u svaim žyćci, jakija dapamahli joj čahości damahčysia, natchniali abo padkazvali niejkuju ideju. Tak, za ideju źjaŭleńnia svajho prajekta ART No Limit jana ŭdziačnaja mastakam i ŭ pieršuju čarhu Vadzisu Krasoŭskamu. Heta jon napisaŭ u ahulny čat svajho «Pahružeńnia», što možna było b pravieści EraFest (fiestyval eratyčnaha mastactva).
I z hetaha momantu Ajrys zaharełasia. U dyjałohu z fatohrafam Vasilom Malininym naradziłasia nazva. A dalej usio pajšło, jak pa maśle… Pendźli, farby… i pałatno — hołaje cieła Ajrys.
«Kožnuju ranicu ja pračynajusia, ablivajusia vadoj i chadžu pa chacie hołaja, pakul nie absochnu — mnie kamfortna. Mnie dychać tak lahčej. Tak pračynajecca majo cieła. Čym mienš adzieńnia, tym lepš».
Na pytańnie, chto takaja Ajrys ciapier — madel ci mastačka, dziaŭčyna adkazvaje adnaznačna — mastačka.
![](http://nashaniva.com/img/w732d4webp1/photos/z_2023_12/full-163-jp5cl.webp.webp)
«Šuflada poŭnaja, ale kamu heta i kudy?» Piśmieńnica raskazała pra ščaście, muki tvorčaści i zapavietnyja mary
Staršynia Sajuza mastakoŭ raskazaŭ, kolki tvorcaŭ źjechała i čamu nie zrabili vystavy pra padziei 2020 hoda
Prybrali z muzieja, bo ludzi praciahvali na jaho malicca. Vykuplenyja biełarusami eskizy pralivajuć śviatło na nieviadomy raniej abraz z Čyrvonaha kaścioła
Kamientary