Kultura22

Prybrali z muzieja, bo ludzi praciahvali na jaho malicca. Vykuplenyja biełarusami eskizy pralivajuć śviatło na nieviadomy raniej abraz z Čyrvonaha kaścioła

Vyjaŭlenyja eskizy dapamahli identyfikavać ałtarny abraz, jaki fihuruje na starych fotazdymkach, i prasačyć jaho historyju da vajny. I choć ślady abraza hublajucca, zastajecca vialikaja vierahodnaść, što jon nie stračany i navat dahetul znachodzicca ŭ Biełarusi.

Vystaŭlenyja na dniach na aŭkcyjon niekalki eskizaŭ mastaka Juzafa Teafiła Smalinskaha (1865—1927) z pryvatnaj bierlinskaj kalekcyi, źviazanych ź minskim Čyrvonym kaściołam, byli pa zakliku aktyvistaŭ za pałovu dnia vykupleny biełarusami zamiežža.

Kožny ź ich kaštavaŭ niamała — ad 1400 da 2000 jeŭra. Raniej takaja apieratyŭnaść u spravie zachavańnia spadčyny była niemahčyma, siońnia stanovicca dobrym tonam dla zabiaśpiečanych biełarusaŭ. Hetaja padzieja śviedčyć u tym liku pra šyrokaje abudžeńnie nacyjanalnaj samaśviadomaści.

Usie eskizy naležali da adnaho tvora, jak ličyłasia, da rośpisu interjeraŭ kaścioła. Adzin z eskizaŭ pakazvaŭ kampazicyju całkam, dajučy razumieńnie da jakich častak adnosiacca inšyja eskizy.

Adzin z eskizaŭ ałtarnych rośpisaŭ kaścioła Śviatych Symona i Aleny

«Pa centry ŭ niabiosach namalavany Chrystos (ci Božaja Maci — nievyrazna bačna), pad im — vyjava Čyrvonaha kaścioła. Chłopčyk ź dziedam — heta Siamion Vajniłovič i jahony zastupnik Śviaty Symon. Nasuprać uklenčanaja dziaŭčyna heta Alena Vajniłovič. Šmatlikija partrety žančyny ŭ masiŭnaj karonie — heta pošuk vobrazu Śviatoj Aleny, maci impieratara Kanstancina, jakaja adšukała Trunu Božuju i Žyvatvorny Kryž, jaki trymaje ŭ rukach», — tak apisvaŭ jaje telehram-kanał «Spadčyna».

Zdymak levaha niefa z ałtarom u 1918 hodzie. Fota: fejsbuk Ramana Zabieły

Na hetym historyja eskizaŭ nie skončyłasia. Architektar-restaŭratar Raman Zabieła z Navukova-prajektnaha centra «Restabilis» pa śladach znachodki adšukaŭ archiŭnaje fota interjeraŭ kaścioła 1918 hoda, jakoje apublikavaŭ u fejsbuku.

Jak adznačaje architektar, kaścioł stylistyčna byŭ aformleny inačaj, čym eskizy Smalinskaha. Usie ścieny i sklapieńni ałtarnaj častki, niefa i transiepta chrama byli pakryty admietnymi arnamientalnymi trafaretnymi palichromijami ŭ styli madern, jakija jašče niadaŭna možna było pabačyć. Heta vyklikała ŭ jaho sumnieńni ŭ tym, što eskizy zrobleny dla ałtarnych rośpisaŭ.

Na vyjaŭlenym fota pakazany bočny ałtar, jaki ŭpryhožvaje abraz, jaki maje identyčnuju kampazicyju z adnym z eskizaŭ Smalinskaha. Ałtar mieściŭsia ŭ kancy levaha niefa, to-bok źleva ad hałoŭnaha ałtara.

Jak vyjaviłasia, hety abraz byŭ viadomy taksama pa apisańniach u litaratury i ŭspaminach mienčukoŭ.

Ałtarnaja karcina na zdymku 1918 hoda i adzin z eskizaŭ Smalinskaha

U 1923 hodzie kaścioł byŭ razrabavany balšavikami, ale kančatkova jaho začynili tolki ŭ 1932 hodzie.

Zabrany savieckimi ŭładami ŭ muziej abraz, vyklikaŭ prablemy, bo i tam ludzi na jaho chryścilisia i malilisia. Praz heta abraz daviałosia schavać na haryšča.

U čas niamieckaj akupacyi viernikam dazvolili słužby va ŭsich chramach, jakija raniej byli adabranyja. Ź Biełaruskaha histaryčnaha muzieja Antonam Šukiełojciem, jaki kiravaŭ im u čas akupacyi, byli pieradadzieny ŭ kaścioł abraz u styli madern, što niekali tam byŭ: abraz Božaj Maci z krajavidam Minska z kaściołam i ŭklenčanymi dziećmi Vajniłoviča. Hetaje apisańnie dakładna supadaje z abrazom z bočnaha ałtara i eskizami Smalinskaha.

U čas akupacyi čas słužby ŭ kaściole pravodziŭ Vincent Hadleŭski, probašč kafiedralnaha kaścioła. Niamieckim uładam nie padabałasia papularnaść ksiandza Hadleŭskaha, uviečary 24 śniežnia 1942 hoda jon byŭ adviezieny sa svajoj kvatery słužbistami SD i rasstralany kala ŭvachoda ŭ kancentracyjny łahier Mały Traścianiec. Jašče adzin ksiondz Čyrvonaha kaścioła, Stanisłaŭ Hlakoŭski, taksama byŭ zakatavany nacystami.

Miesca na płanie kaścioła, dzie znachodziŭsia ałtar z abrazom Smalinskaha.

Aktyvisty adznačajuć, što skazać ciažka, što adbyvałasia z kaściołam i abrazom u hety čas i što z tvoram mastactva stała paśla vyzvaleńnia. Ale jość niekalki imaviernych varyjantaŭ.

Pa-pieršaje, u Biełarusi dziejničali hrupy Apieratyŭnaha štaba rejchślajtara Rozienbierha, jakija zajmalisia razrabavańniem i vyvazam u Hiermaniju kulturnych kaštoŭnaściej na akupavanych terytoryjach. Los hetych kaštoŭnaściej moh paŭtaryć i abraz. Aktyvisty nie vyklučajuć, što pieradača Šukiełojciem abraza z muzieja ŭ kaścioł, mieła adnu z metaŭ źbierahčy jaho ad vyvazu.

Praŭda, značnaja častka kaštoŭnaściej usio ž paśla vajny była viernuta ŭ SSSR. Mienavita ŭ SSSR, bo viernutym dabrom rasparadžalisia na sajuznym uzroŭni, tamu šmat čaho, što naležała da biełaruskich zboraŭ, było pieradadziena zusim nie ŭ Biełaruś.

Heta adkryvaje pierad nami try varyjanty taho, što mahło stacca z abrazom: jon moh być vyviezieny nacystami i stračany, moh viarnucca ŭ SSSR, ale asieści pa-za Biełaruśsiu, i, narešcie, samy aptymistyčny — jon byŭ viernuty nazad i siońnia zachoŭvajecca ŭ fondach adnaho z muziejaŭ, ale nikoli nie vystaŭlaŭsia.

Čyrvony kaścioł bolš jak hod začynieny miascovymi ŭładami paśla taho, jak pry padazronych abstavinach u noč na 26 vieraśnia 2022 hoda ŭ im adbyŭsia pažar. Mnohija nazyvajuć hetaje rašeńnie palityčnym i źviazvajuć z adpłataj biełaruskich uładaŭ Kaściołu za niełajalnaść u 2020 hodzie. Aficyjnaj ža pryčynaj nazyvajecca rekanstrukcyja, druhaja čarha jakoj užo raspačałasia i musić zakranuć inžynieryju kaścioła, asabliva jaho vielizarnaj padziemnaj častki.

«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny

PADTRYMAĆ

Kamientary2

  • Dziadźka ŭ Vilni
    02.12.2023
    Kali čuju słova "abraz", to tolki z "abrazaj" assacyjacyi.
    Artykuł cikavy, dziakuj.
  • Antahon
    02.12.2023
    Usio vierniecca, jak było! Navała spadzie narašcie
 
Naciskańnie knopki «Dadać kamientar» aznačaje zhodu z rekamiendacyjami pa abmierkavańni.

Ciapier čytajuć

U Rasii hučny skandał z płastyčnym chirurham ź Biełarusi — jaje statusnaja pacyjentka amal aślepła paśla šarahovaj apieracyi5

U Rasii hučny skandał z płastyčnym chirurham ź Biełarusi — jaje statusnaja pacyjentka amal aślepła paśla šarahovaj apieracyi

Usie naviny →
Usie naviny

Pa Słucku jeździć dzied na rovary sa ściaham RF i Andrejeŭskim ściaham19

18-hadovuju rasijanku ŭ Turcyi asudzili na 15 hadoŭ za toje, što jana pakinuła niemaŭla ŭ prybiralni aeraporta4

Biełaruskuju 20-rublovuju manietu pradajuć na aŭkcyjonie za 15 tysiač rubloŭ

U Polščy biełarusa sudziać za pieravozku mihrantaŭ, što była 25 hadoŭ tamu

Chłopiec śpiavaje pad dźviaryma byłoj dziaŭčyny sierenady. Kiepska ŭsim1

Zialenski: Krokam da zaviaršeńnia vajny moža stać vyzvaleńnie ŭsich ukrainskich pałonnych

Stała viadoma pra aryšt žurnalistki Paliny Pitkievič4

Starejšy syn Nadziei Skardzina pačaŭ zajmacca bijatłonam FOTA7

Stała viadoma, jak budzie viaščać «Biełsat» z sakavika5

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

U Rasii hučny skandał z płastyčnym chirurham ź Biełarusi — jaje statusnaja pacyjentka amal aślepła paśla šarahovaj apieracyi5

U Rasii hučny skandał z płastyčnym chirurham ź Biełarusi — jaje statusnaja pacyjentka amal aślepła paśla šarahovaj apieracyi

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić