Ihar Lifanaŭ
«Heta byŭ 2015 hod, dzieści siaredzina leta, — raskazvaje Ihar pra svaje ŭcioki z-pad akupacyi. — Na toj čas užo skončylisia aktyŭnyja bajavyja dziejańni, i Iłavajsk, i Debalcava. Byli padpisanyja Minskija damoŭlenaści, i stała zrazumieła, što nijakaha vyzvaleńnia ŭ najbližejšyja hady nie budzie. A tak zvanaja «DNR» pačała ŭžo ŭkaraniacca: afarmleńnie dakumientaŭ, prapahanda. Ja vyrašyŭ, što niama sensu tut dalej štości rabić».
Razumieŭ, što źjazdžaje, mahčyma, nazaŭsiody, i žyćcio treba pačynać z nula.
U niečym situacyja emihrantaŭ z uschodu Ukrainy nahadvaje biełaruskuju.
«Ja viedaŭ ludziej, jakija źjechali, a potym viarnulisia, nie vytrymaŭšy vyprabavańniaŭ tut na svabodzie — bo heta prablemy z pracaj, z žyllom. Viarnuŭšysia ŭ Danieck, jany zrazumieli, što heta była vialikaja pamyłka, ale vyjechać paŭtorna ŭžo niemahčyma. Pa-pieršaje, niama hrošaj, kab vyjechać jašče raz, i niama psichałahičnych sił heta paŭtaryć».
Jašče adnym rasčaravańniem stała toje, što Danieck ciapier — zusim nie toj horad, jakim jaho pamiatali žychary da akupacyi.
Vučyŭ biełaruskuju z «Padarožžam dyletanta»
Kali Ihar byŭ školnikam, jon adpačyvaŭ u svaich babuli i dziaduli ŭ Zaparožskaj vobłaści, i tam jamu ŭ ruki patrapiŭ časopis «Nioman» dzieści za 1991 hod. Jon byŭ rasiejskamoŭny, ale ŭtrymlivaŭ vieršy na biełaruskaj movie. Tak ukrainiec upieršyniu sutyknuŭsia z susiedniaj movaj i vyrašyŭ jaje vučyć.
Heta było ŭ pačatku 2000-ch, kali internet jašče asabliva nie raźviŭsia, tamu vučyć nie było pa čym. Da taho ž u Daniecku, rusifikavanym horadzie, navat pa-ŭkrainsku ciažka było štości znajści. Adnojčy złaviŭ pa kabielnaj sietcy biełaruski dziaržaŭny telekanał i ŭzradavaŭsia: narešcie možna budzie słuchać biełaruskaje maŭleńnie! Ale kanał taksama akazaŭsia rasiejskamoŭnym. Pa-biełarusku — tolki pieradačy pra kulturu.
«Byŭ taki čałaviek z doŭhimi vałasami, vandravaŭ pa biełaruskich siołach (majucca na ŭvazie «Padarožžy dyletanta» z Juryjem Žyhamontam. — Red.). Ja siadzieŭ sa sšytkam i chutka vypisvaŭ biełaruskija słovy, zvaroty, kab niejak zapomnić.
Stała lahčej, kali źjaviłasia «VKontaktie», heta byŭ 2007—2008 hady. Było bahata biełaruskamoŭnych supołak, pryśviečanych historyi Biełarusi, VKŁ. U hetych supołkach publikavałasia šmat adskanavanych biełaruskamoŭnych knih. Takim sposabam ja pačaŭ vyvučać movu. Vyvučaŭ paralelna i historyju, litaraturu.
A jašče da «Vkontaktie» čytaŭ u internecie sajt haziety «Naša Niva». Heta była adzinaja biełaruskamoŭnaja hazieta, jakuju ja znajšoŭ».
Dziakujučy svaim pošukam Ihar staŭ raźbiracca i ŭ sučasnych biełaruskich realijach.
«Šmat moŭ źnikaje, i siarod słavianskich biełaruskaja — pieršy kandydat na źniknieńnie»
U Daniecku da akupacyi, niahledziačy na prysutnaść ukrainskaj dziaržaŭnaj atrybutyki, ukrainskaja mova była ŭ mienšaści, u dyskryminavanym stanoviščy.
«Tamu ja razumieŭ tych biełarusaŭ, jakija žyvuć va ŭłasnaj krainie i adčuvajuć siabie tam nie toje što inšaziemcami, ale ŭ niejkim svojeasablivym hieta. Heta apošnija dva hady ŭkrainskaj kultury, movie ničoha nie pahražaje. Prajšła taja kropka nieviartańnia, kali my ŭśviadomili siabie ŭkraincami».
A padčas prezidenctva Kučmy, Juščanki, Janukoviča nad Ukrainaj taksama visieła pahroza viartańnia ŭ rasijskuju arbitu. Ukraina sapraŭdy mahła pajści šlacham Biełarusi, ličyć Ihar. Ciapier šmat chto kaža, što Biełaruś — heta toje, jakoj była b Ukraina, kali b Jeŭramajdan nie pieramoh.
«Dla mianie vyvučeńnie biełaruskaj movy stała salidarnaściu z tymi ludźmi, jakija namahalisia adnavić svaje karani. Plus žadańnie być nośbitam movy. Kaliści vyčytaŭ takuju frazu, što kožnaja mova — heta ceły suśviet, jaki časta niezvarotna hinie. Zhodna sa statystykaj, šmat moŭ źnikaje, i siarod słavianskich biełaruskaja — heta pieršy kandydat na źniknieńnie.
Ja paličyŭ, što kali budzie na adnaho nośbita ŭ śviecie bolš, to heta moj uniosak u toje, u jakim śviecie my žyviem».
Ale praktyki biełaruskaha maŭleńnia ŭ Ihara amal nie było, tamu jon nie zahavaryŭ pa-biełarusku ŭ poŭnym sensie słova. Ale ličyć, što kali b niekalki dzion zapar razmaŭlaŭ tolki pa-biełarusku, to pierafarmatavaŭsia b.
Ihar Lifanaŭ z dočkami ŭ Žytomiry
«Hieť vid Moskvi!»
«Niejak na pracy niadaŭna pravioŭ aśvietnickuju hutarku, kali ŭ mianie spytali: «Jak ty možaš vučyć biełaruskuju movu, heta ž vorahi». Ja kažu, što ciapier u Biełarusi za biełaruskuju movu možna ŭ turmu sieści, tamu što tam usio ŭščent rusifikavanaje. Dla ich heta było takoje adkryćcio! — dzielicca ŭkrainiec. — U nas zachaplalisia Biełaruśsiu, Łukašenkam, ale nie ŭ kursie, što tam realna ŭ krainie adbyvałasia i ŭ kulturnym płanie, i ŭ ekanamičnym, i h. d.»
Ihar ličyć Biełaruś de-fakta daŭno akupavanaj krainaj sa zhody bolšaści žycharoŭ, jakija byli nie suprać. Ale zaŭvažaje, što jahonyja ziemlaki z Danbasu takija ž samyja.
«Maju spačuvańnie da tych niamnohich, chto ŭsio bačyć, razumieje, ale nie moža ničoha zrabić i žyvie z pačućciom soramu za svaju krainu i ziemlakoŭ, jak i mianie šmat hadoŭ pieraśledavała pačućcio soramu za svaich ziemlakoŭ».
Biełarusam surazmoŭca žadaje adnaŭlać svaju identyčnaść i pierastać hladzieć na rasijskuju kulturu, nie rabić ikonu z rasijskich libierałaŭ. Dapaŭniaje pažadańnie słovami ŭkrainskaha piśmieńnika pieršaj pałovy XX stahodździa Mikoły Chvylavoha: «Hieť vid Moskvi!».
Čytajcie taksama:
Pahladzicie, jak cudoŭna biełaruskuju «Pahoniu» śpiavaje ŭkrainski banduryst VIDEA
