«Budučynia ruskaj movy — heta miortvaja łatyń. Jaje nie budzie». Zianon Paźniak raskazaŭ pra budučy hieapalityčny pierałom i misiju novaj Biełarusi

Pavodle Zianona Paźniaka:

«Asnoŭnaja naša zadača i asnoŭnyja kantakty — heta Uschod. Heta dapamahać vyzvalicca ad impieryi, stać na nohi, adradzicca čuvašam, Mardovii, Čačenii, jakutam, baškiram — usim voś hetym narodam abaviazkova. Heta budučynia ŭładkavańnia śvietu, heta budučynia. Bo Rasieja ich prydušyła, źniščyła ichnija movy, usio».

Prytym, pavodle słoŭ palityka, heta ŭžo robicca i ciapier, nie čakajučy budučyni:

«Zaraz my hetym zajmajemsia. My padtrymlivajem Smalenskuju zaraz respubliku, jość užo inicyjatary, Kanstytucyju ŭžo napisali. Padtrymlivajem taksama Mardoviju, Čuvašyju, Jakuciju, Tatarstan».

Pry hetym jon maje spadzieŭ, što «Smalenščyna vierniecca, napeŭna».

Maje nadzieju jon taksama, što paŭstanuć z popiełu i staražytnyja naŭharodcy:

«Darečy, naŭharodcy jašče žyvuć i jość naŭharodskaja mova ŭ Leninhradskaj vobłaści. I ja jašče dumaŭ tudy pajechać u 1960-70-ch hadach, ale pačaŭsia Front, i ŭsio… Niekalki viosak tam navat havorać na naŭharodskaj movie. Heta ja havaryŭ z kulturystami i etnohrafami rasiejskimi i ŭkrainskimi. I ciapier hetyja maleńkija hrupy tam abjadnoŭvajucca i pačynajuć viartacca da svaich vytokaŭ».

Nieści biełaruskuju cyvilizacyjnuju misiju na Zachad Zianon Paźniak nie bačyć sensu, bo, jak zaŭsiody, ćviaroza aceńvaje siły i mahčymaści:

«Bo na Zachadzie my ničoha, jak kažuć, nie zrobim. Zachad užo stabilizavaŭsia i pastupova dehraduje. Nu, tak heta, kali rezka skazać. Na Zachadzie my ničoha nie zrobim, tam usio ŭstojana. I navat kali našyja idei, a jany ŭ značnaj stupieni bolš prahresiŭnyja i lepšyja nacyjanalnyja, to my tudy ich nie ŭniasiom, tamu što ŭ ich samamnieńnie, što centr śvietu — heta jany, im tak zdajecca. I nam niama sensu ich pierakonvać, što jany horšyja za nas, niama nijakaha sensu».

A voś Uschod — sprava inšaja, tut kirunak niesumnienna bolš pierśpiektyŭny, i nie tolki ŭ rehijanalnym maštabie: 

«Heta budučynia ŭładkavańnia śvietu… I heta vielmi važna, kab hetaja Uschodniaja Jeŭropa da Urała adradziłasia. Jana moža adradzicca, kali Rasieja dezyntehrujecca».

Kali heta adbudziecca, to vyrašycca prablema i rasiejskaj movy, dla jakoj u budučym palepšanym śviecie Paźniak bačyć zusim nie pačesnaje miesca:

«I voś tady, kali adrodziacca i niency, i mardva, i čuvašy, tatary, baškiry, i tady akažacca, što isnuje takaja miortvaja mova, jakaja nazyvajecca ruskaj. Kali padaje impieryja, jakaja pryhniatała nacyi i nacyi hetyja adradžajucca, to impierskaja mova robicca miortvaj. Budučynia ruskaj movy — heta miortvaja łatyń. Jaje nie budzie, heta mova budzie miortvaj, kali adrodziacca hetyja narody. Voś jakaja budučynia «vielikoho russkoho jazyka».

Z zaŭvahaj žurnalista, što takoj pierśpiektyvy daviadziecca čakać nadta doŭha, palityk nie zhodny:

«Ničoha tut nie doŭha. Nu, kaniešnie, heta pryjdzie nie praz 10 hadoŭ, a projdzie bolej. Ale jano tak budzie. Bo Rymskaja impieryja vielmi dobra heta ŭsio dakazała. Rymskaja mova — heta oho-ho, kłasika! Ale padobnyja išli pracesy, usiakija etnasy, a akazvajecca, što rymlan-to i niama, rymskaha etnasu to niama, jon źnik! I chto havoryć na rymskaj movie? Usio, etnasy stali havaryć na svaich movach, na etničnych. I łatyń jakoj stała? Movaj relihii i navuki, jana stała miortvaj». 

Zrešty, paraŭnańnie z łacinaj dla «vielikoho russkoho jazyka» zanadta pačesnaje, jon taho nie zasłuhoŭvaje. Bo

«rymskaja mova — usio-taki heta była vialikaja kultura, a rasiejskaj vialikaj kultury niama — heta defiektnaja kultura, heta kultura impierskaja, jana antyčałaviečaja. Hetak ža sama jak antyčałaviečaja ruskaja litaratura, inakš ja jaje nie nazyvaju, jak paskudnaja ruskaja litaratura, heta žach. Bo my ŭ škołach usprymali heta ŭsio nie krytyčna. Toj ža Lermantaŭ — heta žach».

I navat Kitaj, jaki paśla źniknieńnia Rasii vidavočna budzie składać novuju pahrozu dla Biełarusi, palityka pry takim raskładzie nie nadta pałochaje:

«Biezumoŭna, što heta pytańnie ŭźniknie. Ale jano nie budzie takim žachlivym, jak z Rasiejaj. Tamu što bolš žachlivaj impieryi, bolš žachlivaj dzikaj ardy, jak Rasieja, na ziamli nie było».

• 77
• 0
• 14
• 24
• 6
• 4
• 10
• 0