U horadzie aktyŭna rychtujucca da abłasnych «Dažynak», tamu časam nie da zakonaŭ, u tym liku restaŭracyjnych.
U niebahatych na histaryčnyja pomniki Klimavičach asabliva vyłučałasia siadziba Miaščerskich — jaskravy i dobra zachavany prykład draŭlanaha dojlidstva ŭ psieŭdaruskim styli. Ale šanujuć svaje słavutaści ŭ Biełarusi svojeasabliva.
U lutym 2021 hoda muziejnaja ekspazicyja pierajechała ŭ ahraharadok Cimanava, jaki za 200 mietraŭ ad Klimavičaŭ, u suviazi z ramontam doma-siadziby Miaščerskich. Ale nijakich rabot nie pačałosia. Tolki ŭ kancy lutaha 2024 hoda ŭ miascovaj presie napisali pra pačatak rekanstrukcyi da abłasnych «Dažynak», jakija projduć u horadzie.
Ale ŭ jakim vyhladzie budzie prachodzić rekanstrukcyja, tam zmaŭčali. Užo ŭ kancy sakavika — pačatku krasavika siadzibu pačali cicha raźbirać. Pra aburalnuju rekanstrukcyja stała viadoma, kali pomnika ŭžo faktyčna nie isnavała. Zamianili navat padmurki.
Mulaž zamiest pomnika
Pavodle prajekta praduhledžvałasia maksimalnaje zachavańnie aŭtentyčnych dekaratyŭnych elemientaŭ, draŭlanaj šaloŭki ścien, furnitury, aharodžy schodaŭ (balasaŭ) z nastupnaj restaŭracyjaj, adnaŭleńniem na raniejšym miescy i ŭznaŭleńniem stračanych elemientaŭ.
Ale z aŭtentyčnaha materyjału («biarvieńnia, jakoje zachavałasia ŭ zdavalniajučym stanie») adnaŭlałasia tolki adna z unutranych ścien, usio astatniaje — z novych materyjałaŭ. Zamiest kruhłaha biarvieńnia ścieny ciapier vykładajuć z kvadratnaha brusa.
Śpiecyjalisty źviartajuć uvahu, što hetaje adnaŭleńnie adnoj ściany z histaryčnych biarvieńnia — čystaja farmalnaść, jakaja słužyć dla taho, kab upisacca ŭ aznačeńnie «rekanstrukcyja», dla jakoj dziejničajuć inšyja normy, čym dla novaha budaŭnictva.
Na ich dumku, u budaŭnictvie siońnia isnuje nastupnaja schiema: zakazčyk zakazvaje techničnaje abśledavańnie, jakoje zaŭsiody (kab dahadzić zakazčyku) pakazvaje amal 100% znos usich kanstrukcyj, z čaho robicca vysnova, što nieabchodny poŭny demantaž. Achoŭny status mała dapamahaje suprać śćviardžeńniaŭ śpiecyjalistaŭ, što voś-voś usio abryniecca i vyratavać možna, tolki adbudavaŭšy z nula.
Prablema ŭ tym, što, kab pierapravieryć hetyja zaklučeńni, kamuści treba zakazać nie vielmi tannaje niezaležnaje abśledavańnie, čaho kantralujučyja orhany zrabić nie mohuć.
«PPTUP «Mahiloŭprajektservis» vydała techničnaje zaklučeńnie ab tym, što budynak znachodzicca ŭ avaryjna-niebiaśpiečnym stanie i nieprydatny da ekspłuatacyi. Fizičny znos budaŭničych kanstrukcyj-padmurkaŭ, draŭlanych ścien, paddaškavaha pierakryćcia dasiahnuŭ 80 adsotkaŭ», — zajaŭlała miascovaj rajoncy namieśnica staršyni rajvykankama Alaksandra Šapkina.
Sapraŭdy, za savieckim časam pomniki architektury ŭ lepšym vypadku nichto nie ramantavaŭ, mnohija ź ich mocna paciarpieli, ciakuć, hnijuć, prasiadajuć — ale ŭsie hetyja biedy adrazu bačnyja.
U vypadku z Klimavičami ŭsio nie tak. Heta dychtoŭny asabniak z dobrych materyjałaŭ, jaki nikoli nie byŭ u zaniadbańni. Niemahčyma ŭjavić, što ŭ zrubie vonkavych ścien zhniła kožnaje bierviano. Na lamusie bryhickaha klaštara 1769 hoda pabudovy ŭ Hrodnie i to nie kožnaje zhniła, a ŭ Klimavičach niejki inšy klimat, razburalny dla draŭniny?
Niemahčyma taksama pravieryć ci sapraŭdy zachavali choć by nievialiki frahmient staroha budynka, jość vialikaja imaviernaść, što jon isnuje tolki na papiery. Heta taksama raspaŭsiudžanaja praktyka ŭ biełaruskim budaŭnictvie.
Možna zaŭvažyć, što siadzibu ŭ Klimavičach, na jakoj pa prajekcie abiacali maksimalna zachavać, restaŭravać i viarnuć na raniejšaje miesca draŭlanuju šaloŭku, siońnia ašaloŭvajuć vyklučna novymi doškami. Tak što pomnik staŭ jašče mienš aŭtentyčny, čym zajaŭlałasia pieršapačatkova.
Draŭlanaje dojlidstva — heta pa sutnaści kanstruktar. Našy prodki rehularna pierasypali svaje haspadarčyja pabudovy — heta značyć raźbirali i źbirali nanava, zamianiŭšy paškodžanyja častki. Toje ž samaje dapuščalnaje i z punktu hledžańnia restaŭracyi.
Ale zamiena adrazu nie mienš jak 80% pomnika ŭ Klimavičach nijakaha dačynieńnia da restaŭracyi nie maje — jak ličać śpiecyjalisty, heta čysta vandalizm, vyklikany žadańniem paźbiehnuć kłopataŭ z aŭtentykaj i zrabić usio chutka («Dažynki» nie za harami) dy z vyhodaj dla siabie.
Aktyvisty pryhadvajuć inšy vypadak, kali draŭlanyja pomniki razabrali, kab adnavić na inšym miescy. Ale praź niadoŭhi čas vyjaviłasia, što ŭsie elemienty byccam by zhnili. Takaja niepryjemnaść adbyłasia z damkami na Paŭnočnym zavułku ŭ Minsku, zabudova jakoha ličycca historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu i źjaŭlajecca filijałam Muzieja narodnaj architektury i pobytu ŭ Aziarcy.
Budynki adnavili z novych materyjałaŭ ź nievialikimi ŭkrapinami starych kanstrukcyj. Ale kali budaŭnictva było zavieršana, stała vidavočna, što zamiest pomnikaŭ atrymali chałturu — budaŭnikam nie ŭdałosia paŭtaryć nivodnuju detal. Vypraŭlać nichto nie staŭ.
Toje ž samaje moža być i ŭ Klimavičach, dzie ambicyjna zamachnulisia paŭtaryć z nula, choć nie majuć u hetym anijakaj praktyki, nie prosta haradski dom, a kniažackuju siadzibu.
Kniažackaja siadziba
Asabniak u Klimavičach pabudavany ŭ 1867 hodzie pa inicyjatyvie kniazia Mikałaja Miaščerskaha, jaki paśla ŭ 1889-1899 hady (až try kadencyi) zajmaŭ pasadu maršałka dvaranstva Mścisłaŭskaha pavieta — faktyčnaha kiraŭnika pavieta, jakoha vybirali ź liku najbolš zamožnych i ŭpłyvovych ziemleŭłaśnikaŭ. Dom, jaki kniaź pabudavaŭ dla svajoj dački Maryi, až da 1917 hoda źjaŭlaŭsia centram śvieckaha žyćcia Klimavičaŭ. Paśla ŭstalavańnia savieckaj ułady siadzibny dom byŭ kanfiskavany pad revalucyjny kamitet, a paźniej u im znachodzilisia partyjnyja i kamsamolskija orhany.
U pieryjad niamieckaj akupacyi ŭ hady Druhoj suśvietnaj vajny tut raźmiaščałasia kazino dla niamieckich aficeraŭ. U paślavajenny čas były asabniak Miaščerskich vykarystoŭvaŭsia ŭ jakaści škoły, składa dla zbožža, internata dla razumova adstałych dziaciej, padlikovaha adździeła Klimavickaj mašynaźličalnaj stancyi.
Urešcie z 1978 hoda budynak byŭ pieradadzieny Klimavickamu rajonnamu krajaznaŭčamu muzieju, jaki znachodziŭsia ŭ im až da 2021 hoda, kali musiła raspačacca rekanstrukcyja.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU Breście zakansiervujuć ruiny 400-hadovaha klaštara. Heta adzinaje zbudavańnie, što zastałosia ad histaryčnaha Bieraścia
U Mahilovie źniščać histaryčnuju elektrastancyju pad prajekt zabudoŭščyka. Znos iznoŭ vydajuć za rekanstrukcyju
Ułady raskazali, čamu dahetul nie pačali rekanstrukcyju Čyrvonaha kaścioła
Šybaŭ niama, tynkoŭka patreskałasia. Prakuratura abaviazała ŽKH adramantavać histaryčnyja budynki ŭ Minsku
«Telefanujcie dzieciam, prasicie viarnucca ŭ Biełaruś». Biełarusy na miažy sutyknulisia z novaj pravierkaj20
Kamientary
Jon spačatku byŭ uklučany ŭ śpis suśvietnaj spadčyny JUNIESKA . Potym nalacieli praŭładnyje ... i zamiest zrabili
" navadzieł " ad jakoha vałasy paŭstali kołam u suśvietnaha supolstva. Zamak chucieńka z taho śpisu vydalili. I zaraz my majem haŭno na rydloŭcie zamiest pomnika suśvietnaha ŭzroŭniu. Tysiačy kurhanoŭ źniščanych pa ŭsioj krainie . Ŭsie biełaruskaje źnikaje, źniščajecca metanakiravana.