Pramova Siarhieja Navumčyka

Kali havorka idzie pra takija padziei, jak adnaŭleńnie Niezaležnaści dziaržavy, rola aŭtara zvodzicca da ŭmieńnia jak maha dakładniej zafiksavać toje, što jon bačyŭ. U mianie chapaje ćviarozaści razumieć, što siońniašniaj vysokaj premijaj adznačanaja mienavita tema. I heta važna, bo praciahły čas peryjad najvyšejšaha nacyjanalnaha ŭzdymu padavaŭsia ledźvie nie jak paraza. Badaj što tolki ŭ nas, u biełarusaŭ, stvareńnie dziaržavy moža być adniesienaje da katehoryi palityčnaj niaŭdačy – tym časam jak u śviecie heta pryniata ličyć viaršyniaj prajavy nacyjanalnaj voli.

Siońnia važna pryhadać tych, dziakujučy kamu my majem Biełaruś – jašče nia volnuju, ale ŭžo niezaležnuju, chto praciahnuŭ raspačataje Kalinoŭskim, Kupałam, stvaralnikami BNR.

Heta, najpierš, dziasiatki tysiačaŭ ludziej samaha roznaha ŭzrostu, jakija ŭstavali pad śviaty Bieł-Čyrvona-Bieły Ściah – i na płoščy pierad Domam uradu ŭ Miensku, i na vulicach haradoŭ dy miastečak. Kožny ź ich moh by ŭłasnym vopytam abvierhnuć teoryju, što nibyta «Niezaležnaść na Biełaruś zvaliłasia ź nieba». Vartaj hetych biełaruskich patryjotaŭ była i intelektualnaja elita. U kastryčniku 1988-ha tut, u Čyrvonym kaściole, arhkamitet Narodnaha Frontu stvarali lepšyja pradstaŭniki tvorčaj intelehiencyi. Chacieŭ by, kab siońnia ŭ hetych ścienach prahučali imiony tych, chto ŭžo pajšoŭ ad nas – Janki Bryla, Vasila Bykava, Artura Volskaha, Jaŭhiena Hlebava, Michasia Dubianieckaha, Jaŭhiena Kulika, Valerja Maśluka, Pimiena Pančanki, Stefanii Staniuty, Maksima Tanka, Michasia Tkačova…

Miarkuju, što sa mnoj pahodzicca Zianon Paźniak, -- biaź ich padtrymki, jak i padtrymki Uładzimiera Arłova, Ryhora Baradulina, Hienadzia Buraŭkina, Siarhieja Zakońnikava, Viktara Kaźka, Alesia Razanava, Valancina Tarasa (tut nazyvaju tolki siabroŭ PEN-Centru), nam było b značna ciažej pracavać u susiedniaj z Čyrvonym kaściołam Avalnaj zali.

Praŭda, adnojčy sproba adnaho vydatnaha piśmieńnika dapamahčy nam u toj zali skončyłasia dramatyčna.

Šanoŭny Aleh Trusaŭ u «Našym Słovie» zakinuŭ mnie paprok, što ŭ svajoj knizie ja niedastatkova poŭna aśviatliŭ rolu KPSS i kamunistaŭ u praceje nacyjanalnaha Adradžeńnia. Mnie ciažka ŭjavić, što jašče možna dadać pra kamunistaŭ paśla Alachnoviča i Sałžanicyna – ale pasprabuju.

U śniežni 1990 hodu Aleś Adamovič pryjechaŭ z Maskvy ŭ Miensk, i ja zapytaŭsia, ci nie žadaŭ by jon pryjści na sesyju Viarchoŭnaha Savietu. Abmiarkoŭvaŭsia zakon ab ziamli. Apazycyja BNF prapanavała svoj prajekt, z pravam pryvatnaj ułasnaści na ziamlu. U biełarusaŭ narešcie źjaviŭsia šaniec ździejśnić kołasaŭskuju maru -- «prydbać svoj kut». Kamunistyčnaja ž bolšaść nastojvała na zachavańni kałhasna-saŭhasny ładu. Aleś Michajłavič skazaŭ, što nia tolki pryjdzie, ale i vystupić – bałazie status narodnaha deputata SSSR davaŭ jamu takuju mahčymaść. Nieabchodnyja pa pavodle rehlamentu 20 podpisaŭ deputataŭ ja sabraŭ siarod «frontaŭcaŭ» za piać chvilinaŭ.

Adamovič jašče nie padyšoŭ da trybuny, a deputaty-kamunisty ŭžo ažyvilisia. Adny pračnulisia, druhija prybiehli z bufetu, inšyja adkłali paŭparnahrafičnyja hazetki. Pramovu Adamovič pačaŭ u cišyni, ale ŭžo praz chvilinu jahonyja słovy nielha było pačuć z-za aburalnych vokličaŭ; niechta navat hrukaŭ piupitram. Na halorcy ŭ trecim sektary kryviŭsia samy małady dyrektar samaha adstałaha saŭhasu. U kramloŭskim Pałacy źjezdaŭ Adamoviča zhaniali z trybuny nie sakratary rajkamaŭ, a členy Palitbiuro, nie hienerały, a maršały – dy voś ža našyja, biełaruskija, byli chaj i tytułami drabniejšyja, zatoje niejkija bolš złyja dy aŭčarystyja. Dahavaryć Adamoviču nie dali – jon syšoŭ z trybuny ŭ rospačy, hłytaŭ niejkija tabletki. Sumuju, što maja inicyjatyva zabrała ŭ jaho kolki dzion žyćcia.

Kali siońnia nas paprakajuć, što my nie šukali aljansu z kamunistami i nie abapiralisia na kiraŭnikoŭ kałhasaŭ – mnie pryhadvajecca sahnany z trybuny Aleś Adamovič.

Dziakuju za ŭznaharodu i škaduju, što nie mahu adznačyć jaje ź siabrami PENu tradycyjnym čynam. Sučasnyja srodki kamunikacyjaŭ dazvalajuć u emihracyi nia tolki sačyć za padziejami ŭ Biełarusi ŭ režymie realnaha času, ale, u peŭnym sensie, navat rabicca ich udzielnikami. Praź Internet možna pierasłać knihu, radyjopieradaču, film, hetuju pramovu, ale, na žal, nie harełku. Ale ja spadziajusia być u Biełarusi značna raniej, čym prahres likviduje hetuju techničnuju niedaskanałaść.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0