LISTY Ŭ REDAKCYJU
«Zubronak» jak symbal Baćkaŭščyny
17-ha žniŭnia ŭračysta śviatkavalisia 30-ja ŭhodki lahieru «ZUBRONAK» (takuju nazvu paviedamlaje šylda pierad lahieram).
«Na 20-hodździe pryjaždžaŭ poŭny aŭtobus načalnikaŭ ź Miensku, a ciapieraka — try dziadźki», — skardzilisia miascovyja babulki.
Usio było arhanizavana ŭ najlepšych tradycyjach. Vyjazny handal koka-kołaj i piečyvam, pijanery ŭ čyrvonych halštukach i rasiejskaja papsa, śpievaki ź Miensku z repertuaram «Kaciuša» i «Proŝanije słavianki», indyjski fakir ź ćvikami, cyrk ź pitonam, raźbivańnie došak hałovami, uzdymańnie čyrvona-zialonaha ściaha pad biazmoŭny himn, «imiennyje časy», premija kiraŭniku — 15 MZP, supracoŭnikam — pa 1 MZP, veteran kamsamolskaha ruchu z uspaminami pra 1969 hod.
Tym časam u karpusach ciažka znajści haračuju vadu, u prybiralniach ciakuć krany i časam niama vady, u pakojach — dzirki ŭ ścienach: zdajecca, jany zaraz abvalacca. Navat u miascovaj pamiatki — samalota, jaki stajaŭ la stałoŭki — advaliłasia kryło, i jaho schavali ŭ haražy.
Kali viecier dźmie z boku Naračy, na vulicy nielha znachodzicca — pa bierahach valajucca zdochłyja vuhry, ich vykidaje kožny dzień dziasiatkami, sotniami. Najbolš daścipnyja miascovyja žychary i turysty vendziać i pradajuć tchlanuju rybu ŭ Miensk na patrebu «novym biełarusam».
U Zanaračy — što la 5 kilametraŭ ad «Zubraniaci» — usio škrabuć i čyściać, čakajecca, što ŭ čaćvier prylacić na viertalocie Alaksandar Ryhoravič — inspektavać miascovy kałhas «imia Lenina» ci «Šlach da kamunizmu».
Novaja biełaruskaja rečaisnaść — jak naračanskija vuhry: addaje tchłom, ale, dobrym čynam padvendžanaja i padsmažanaja, jana jašče moža być pradadzienaja.
Aleś Kachanovič, Maładečna
***
U staražytnym Brahinie, u jakim jašče 20 hadoŭ tamu žyło pracentaŭ 80 biełarusaŭ, ciapier zusim inšaja etničnaja sytuacyja. Jaŭrei ŭsie źjechali, šmat biełarusaŭ vysielili paśla Čarnobylu, i zaraz bolšaść nasielnikaŭ Brahina — nielehały i paŭlehały z Kaŭkazu i Azii, jany zachapili našyja (u tym liku i moj) damy, budujuć miačet... Z saboj jany prynieśli nia tolki isłam i ciurkckuju movu, ale j narkotyki, kryminał. Jany atrymoŭvajuć roznyja dapamohi (u tym liku i humanitarnyja dla čarnobylcaŭ), amal nichto ź ich nie pracuje i tamu nia płocić padatki.
Maksim P., Homiel
***
Kažuć, sioleta ŭ Bieraściejskim universytecie za čatyry bały za pierakaz treba dać chabar u 400 dalaraŭ. Mabyć, biez prezydenckich ludziej tut nie abyšłosia. Bo prosty bieraściejski rektar pry takich žachlivych kantrolach, jak ciapier, nie pajšoŭ by na chabar.
Letaś u Bieraściejskaje medyčnaje vučylišča, kab pastupić, tre było dać 500 dalaraŭ. A paśviedčańnie ab vyšejšaj adukacyi biez vučoby kaštavała tysiaču dalaraŭ, a kab pravučycca ŭ Bieraściejskim politechničnym instytucie, treba było zapłacić 1,5 tysiačy dalaraŭ. I ja viedaju chłopca, što ŭsie hady vučoby tolki i jeździŭ na zarobki ŭ Polšču, kab zapłacić chabar. I z božaj dapamohaj zakončyŭ. Voś što robicca pry ŭsienarodna izbrannym.
Jak nakont dziaržaŭnaj symboliki, u narodzie chodzić takaja prymaŭka: «Pamianiaŭ konika na kaniušynu».
M.Litvinčuk, Bieraście
Udakładnieńnie
U «Našaj Nivie» (№18 ad 9 žniŭnia) u artykule Siarhieja Chareŭskaha «Skradzieny skarb-2», na žal, jość faktyčnaja nieadpaviednaść. Cytuju: «Paśla śmierci Eŭfrasińnia, jakaja vałodała Kryžom, była dałučanaja da liku śviatych. U zapaviecie jana pahražała tym, chto voźmie Kryž z manastyra, karami niabiesnymi dy viečnym praklonam. Heta viedali ŭsie, tamu Kryž zastavaŭsia niekranuty da 1921 hodu, kali balšaviki pieradali jaho ŭ Mahiloŭski muzej». Akramia praŭdy pra balšavikoŭ, tut usio atrymlivajecca, jak u papularnym seryjale: «Praŭda niedzie pobač». Pa-pieršaje, Eŭfrasińnia była dałučanaja da liku śviatych zusim nie adrazu paśla śmierci. Jaje kananizavali tolki ŭ 1547 hodzie. Dahetul šanavańnie aśvietnicy adbyvałasia navat nie pa ŭsioj Biełarusi, a ŭ Maskoŭskaj Rusi (jak śviedčać daśledavańni Ŭł.Arłova, A.Mielnikava) pra biełaruskuju śviatuju ŭvohule amal nia viedali da XVI st. Pa-druhoje, kazać siońnia, što Kryž «zastavaŭsia niekranuty da 1921 hodu» prosta niedarečna. Viadoma, što praź niejki čas pa śmierci Eŭfrasińni Kryž z Połacku vyvieźli ŭ Smalensk. Išło supiernictva pamiž hetymi haradami, i ŭ hety peryjad pieramoha była na baku smalenskich kniazioŭ. Paśla akupacyi Smalensku rasiejcami ŭ 1514 hodzie Kryž u jakaści trafeja trapiŭ u Maskvu. U 1563 hodzie, kali rasiejskija vojski akupavali ŭžo j Połacak, Ivan Žachlivy zahadaŭ viarnuć śviatyniu na miesca. Voś tut jakraz spracavała pahroza praklonu: prymchlivy car vyrašyŭ nie ryzykavać. Ale jašče raz u 1840—1841 h. Kryž vazili ŭ Maskvu i Pieciarburh, dzie jaho ahladaŭ Mikałaj I, a prydprymalniki z kiraŭnictva pravasłaŭnaje carkvy zarablali vialikija hrošy, dazvalajučy vykarystoŭvać naš nacyjanalny symbal u chatnich nabaženstvach prydvornaje znaci (krychu pra hety epizod u knizie Ł.Alaksiejeva «Archieołohija i krajeviedienije Biełarusi. XVI v. — 30-je hody XX v.» — Miensk: Biełaruskaja navuka, 1996; star. 56—57).
Siaržuk Aržancaŭ, Klimavičy
Kamientary