Jak vy staviciesia da palakaŭ? (Apytańnie mienskich studentaŭ)

Jak vy staviciesia da palakaŭ?

Apytańnie mienskich studentaŭ

U minułym numary «NN» my pieradrukavali padobnaje apytańnie z varšaŭskaj «Rzeczypospolitej». Tam pra heta samaje vykazvalisia našyja suajčyńniki A.Maldzis, S.Šuškievič, Z.Paźniak dy inšyja. Ščyra vykazvalisia i cikava. Tym nia mienš, my b nie byli zusim abjektyŭnymi ŭ takoj dalikatnaj spravie, kali b abmiežavalisia materyjałam u polskaj hazecie, a nie praviali padobnaje apytańnie sami. Dy i ŭračystaści 60-ch uhodkaŭ uźjadnańnia Zachodniaj Biełarusi z BSSR praciahvajucca. Tema, značycca, aktualnaja. Voś Anatol Prasałovič i ŭziaŭ dyktafon, i padaŭsia ŭ «labaratoryi dumki» — u studenckija mienskija asiarodki, dzie kožny havaryŭ za siabie.

Uschodnija palaki horšyja za zachodnich

Natalla Voran (rodam ź Bieraścia): «Palaki jość roznyja. Roźnica pamiž palakami zachodniaj i ŭschodniaj Polščy adčuvajecca mocna. Ja bolš znajomaja z uschodnimi, i jany mnie, ščyra kažučy, zusim nie padabajucca. Jany jak biełarusy, tolki ŭ horšym varyjancie: bolš pryziemlenyja, praściejšyja, hrubiejšyja. Niahledziačy na susiedztva, u ich niama dušeŭnaści, vaby niejkaj asablivaj, jakaja jość u biełarusaŭ. Bolšaść z palakaŭ — samazakachanyja mužłany, jakija pychliva staviacca da ŭsiaho, što lažyć ad ich na ŭschod. Niepryjemna, karaciej. Pustyja jany niejkija, «zaviornutyja» na hrošach. Jość i ludzi adukavanyja, ale ich mała, u bolšaści pavaha da čałavieka zaležyć tolki ad kolkaści hrošaj, jakija jon maje. Nie lublu ich, niahledziačy na dolu palščyzny ŭ majoj kryvi. A jašče ŭsie palaki nasatyja i puzatyja».

Abyvatali

Alaksiej I-vič (ź Miensku): «Ja pierakanany anarchist, a pa mentalitecie najbolšyja anarchisty — rasiejcy. A ichnym «absalutnym antonimam» źjaŭlajucca eŭrapiejcy sa svaimi buržuaznymi abyvatalskimi kaštoŭnaściami. Biełaruś bližejšaja da Eŭropy, čym Rasieja, tamu rasiejcy kažuć, što ŭ nas šmat žydoŭ. Ja liču, što Polšča — jašče bolš žydoŭski varyjant Biełarusi, bolš buržuazny, kapitalistyčny i abyvatalski. Jany nie nahetulki bahatyja, jak niemcy, daloka nie nastolki biednyja, jak biełarusy, ale ŭsia hetaja abyvatalskaja tupaść, prymchlivaść, vuzkaść uspryniaćcia, myśleńnia charakternaja dla ich».

Chitryja, ale svabodnyja

Uładzimier Katłoŭ (z Salihorsku): «Palaki — heta sumieś habrejaŭ i niemcaŭ, pryčym vielmi sapsavanych niemcaŭ. Mnie nie padabajecca polskaja mova, bo jany zanadta šypiać. Da taho ž, palaki vielmi chitryja, ja takoha nie lublu. A da Polščy jak krainy ja staŭlusia narmalna, byŭ tam, i mnie padabajecca. Adzinaja ich prablema — heta panavańnie Niamieččyny, bo Polšča ciapier — heta niamiecki prydatak. Ja b nie admoviŭsia pažyć u Polščy, bo jany majuć bolš mahčymaściaŭ dla samavyznačeńnia, samarealizacyi. Tam bolej svabody. Mazhi biełarusaŭ funkcyjanujuć pavolniej, čym polskija, miarkujučy navat z razmovy, jaje chutkaści. A jašče biełarusaŭ nie cikavić svaja nacyjanalnaja hodnaść, a palaki hanaracca radzimaj. Tyja samyja biełaruskija palaki nie zabyvajucca na svajo pachodžańnie, hurtujucca ŭ kaściołach, škołkach, supołkach. Jašče filmy ŭ palakaŭ duža dobryja, možna ŭzhadać Andžeja Vajdu ci Kšyštafa Kieśleŭskaha».

Polski honar zdarovy

Šura Katlaroŭ (z-pad Miadziełu): «Što moža skazać pra palakaŭ čałaviek, jaki i sam napałovu palak? Vielmi pavažaju hety narod, niahledziačy na supiarečlivyja momanty ŭ našych uzajemadačynieńniach. Jany mnie bolš sympatyčnyja, čym rasiejcy abo ŭkraincy. Niekatoryja ličać palakaŭ zaduža hanarlivymi, ale, jak pa-mojmu, heta honar za samich siabie, za svaju historyju, kulturu, honar zdarovy. Ciapier palaki dobra žyvuć i dobra zarablajuć. Jany chutka złučacca z Eŭropaj, i čchać im chaciełasia na roznyja virtualnyja słavianskija «uzy braterstva». Nehatyŭnaje staŭleńnie da tak zvanych «pšekaŭ» — z-za zajzdraści saŭkovaj. I z-za saŭkovaha mentalitetu. Kali navat najviadomiejšy saviecki klasyk kazaŭ pra «ich protivnyj šipiačij jazyk»... Ale jeszcze Polska nie zginela!»

Biełaruskija — dobryja, polskija — nie

Andrej Pudzin (z Horadni): «Palaki byvajuć roznyja. Ja sam z Horadni, i dla mianie biełaruskija palaki — takija ž ludzi, jak i ŭsie, što žyvuć u našaj krainie: ciopłyja, ščyryja. Inšaja sprava — palaki polskija. U adnym francuskim filmie dziadźka pytajecca ŭ svajho siabra: «Čamu ty da N. staviśsia, jak da sabaki?» – «Dyk jon ža litoviec». – «Dyk kab jon navat palakam byŭ...» Bolš fanaberlivaj nacyi, bolšych krucialoŭ ciažka znajści. Dla ich hałoŭnaje — hrošy, tam paŭsiul panuje merkantylnaść. Zaraz jany ŭvajšli ŭ NATO, chočuć praleźci ŭ Eŭrasajuz. A chto hublaje ad hetaha, ad zakryćcia miažy? Nia tolki my, ale j najbiadniejšyja polskija ŭschodnija vajavodztvy, jakija, ličy, za košt biełarusaŭ i isnujuć. Znachodziačysia ŭ NATO, jany aŭtamatyčna vystupajuć suprać serbaŭ, padzialajučy ŭsiu słavianskuju supolnaść na dva lahiery. Škada, što siarod biełaruskich palakaŭ jość tyja, chto maryć zvalić žyć u Polšču, choć, papraŭdzie, bolšaści na svaju polskaść naplavać, im i ŭ Biełarusi niabłaha».

Babula pryščapiła niedavier

Vital Šunievič (z Salihorsku): «Nakont palakaŭ u mianie dva hledžańni. Maja vaŭkavyskaja babula vielmi drenna stavicca da palakaŭ, tamu ŭ dziacinstvie ja mieŭ nie najlepšaje ŭjaŭleńnie pra ich. Sprava ŭ tym, što palaki zabili ŭ revalucyju majho pradzieda, adsiul i staŭleńnie. Babula kazała, što palaki pahardžajuć biełarusami, ja j sam heta viedaju. Ale, z druhoha boku, palaki bližejšyja nam pa duchu, pa historyi, čym rasiejcy. Dobra ja viedaju tolki palakaŭ biełaruskich: niebłahija ludzi i vielmi relihii trymajucca. Navat moładź štoniadzielu chodzić u kaścioł da spoviedzi. Jašče dla majoj babuli BNF — heta ŭsio palaki z hałoŭnym palakam Paźniakom na čale. A ŭvachod Polščy ŭ NATO i intehracyju ŭ zachodni śviet ja razumieju. Heta lepiej, čym vajenny sajuz z Rasiejaj dy Turkmenistanam».