Za Hančaryka ci proci ŭsich?
Dyk hałasavać mnie za Hančaryka ci nie? Takoje pytańnie zadajuć ciapier u Biełarusi tysiačy ludziej, jakija sympatyzujuć inšym palitykam, ale j Łukašenku hałasoŭ addavać nia chočuć. My zaprasili ŭ redakcyju “Našaj Nivy” adnaho z takich — palitolaha, kandydata filazofskich navuk Uładzimiera Mackieviča.
“NN”: Vy asabista što vyrašyli: budziecie hałasavać za Hančaryka ci nie?
U.M.: Padychodžu da hetaha pytańnia racyjanalna. U nas zaraz vielmi prosty vybar. My ŭ lepšym stanoviščy, čym u 1994 h., kali 2 demakratyčnyja kandydaty supraćstajali 4-m savieckim. Zaraz vyjšli 2 na 2. Na žal, my pa siońniašni dzień takija pamiarkoŭnyja, łahodnyja, tamu adzinym kandydatam zastajecca Hančaryk. I ŭ nas prosta inšaha vybaru niama.
“NN”: Ale j na minułych vybarach ličyłasia, što horšaha za Kiebiča niama...
U.M.: Niastałyja hramadztvy mohuć pierabyvać u dyktatarskim stanie dziesiacihodździami, niekalki pakaleńniaŭ. My pavinny pahladzieć na siabie, na stan našaj hramadzkaj śviadomaści. Paŭtara hodu tamu stała viadoma, što Hančaryk budzie balatavacca ŭ prezydenty, i tre było tady źviarnuć na jaho ŭvahu. Hramadztva nie zaŭvažyła tady hetaha. A ja naziraŭ za Hančarykam i miarkuju, što jon amal nie zrabiŭ pamyłak. Jon nia byŭ na pieršym planie, ale za hod staŭsia tym, na kim syšłasia bolšaść čyńnikaŭ hramadzkaha žyćcia. Ja nie razumieju, kali kažuć, što Hančaryk nia lepšy za kahości abo ŭvohule drenny. Ad nabyćcia niezaležnaści Biełarusi Hančaryk byŭ jejnym prychilnikam i nikoli nie vykazvaŭsia suprać suverenitetu, ci za zdradu, ci za sajuz z Rasiejaj. Jak deputat Viarchoŭnaha Savietu 13-ha sklikańnia Hančaryk byŭ adnym z tych, chto mieŭ vysokuju pasadu, ale zastaŭsia ź Viarchoŭnym Savietam, nie pajšoŭ u pałatu. Jon, naturalna, levy, sacyjał-demakratyčnych pohladaŭ, ale ŭsio ž demakratyčnych i našych, chaj jon i nia ŭ pieršych šerahach zmaharoŭ. Dyk što vy chočacie ad čałavieka, jaki ŭsio žyćcio adpracavaŭ na vysokich pasadach? Kali my nia chočam znoŭ atrymać charyzmatyka, jaki nikoha nia budzie słuchać, dyk musim vybrać Hančaryka.
“NN”: Čaho, pa-Vašamu, nia budzie za Hančarykam z taho, što adbyvajecca za Łukašenkam?
V.M.: Dumaju, nia budzie palityčnych zabojstvaŭ, pieraśledu ludziej za pohlady, nia budzie parušeńnia Kanstytucyi, nia budzie brutalnaj ułady, što nie padparadkoŭvajecca navat pryncypam, jakija sama deklaruje. Nia budzie, peŭna, i zdrady nacyjanalnym intaresam, moža być, nia ŭsio budzie atrymlivacca, ale ž zdrady taksama nia budzie. Nadydzie peŭnaja pieradyška na šlachu budaŭnictva. Ja nie spadziajusia na toje, što Hančaryk zdoleje zmabilizavać hramadztva na adbudovu, adradžeńnie, ale skłaści spryjalnyja, mirnyja ŭmovy dla taho, kab u hramadztvie ŭzmacnilisia siły, jakija zdolnyja da kanstruktyŭnaj pracy, Hančaryk zdolny.
“NN”: To bok heta taki prezydent na pierachodny peryjad?
U.M.: Ja b hetak nie kazaŭ, bo my zhubim čas na pierachodny peryjad. Heta prypynak dla mabilizacyi resursaŭ, vyznačeńnia, zvarotu ŭ aktyŭnuju palityčnuju dziejnaść tych słajoŭ hramadztva, jakija zhubilisia: biznesoŭcaŭ, dziejačoŭ kultury i palitykaŭ, što siońnia ŭ emihracyi, i tych maładych, jakija nia mohuć prabicca ŭ hetkich umovach. Jon dazvolić nam padciahnuć resursy, samavyznačycca j pačać pracu, nie zvažajučy, chto staić na čale ŭradu.
“NN”: Ci nie pačniecca ź viartańniem staroje namenklatury va ŭładu čarhovy pierapadzieł majomaści?
U.M.: Ja nia baču ničoha drennaha ŭ tym, što vierniecca da ŭłady hetak zvanaja namenklatura. Tym bolš, heta nie namenklatura savieckich časoŭ. Heta ž nie Małafiejeŭ, a ludzi kštałtu Šuškieviča. Hetaja namenklatura ŭžo troški inšaja, zaradžanaja pierabudovaju, demakratyzavanaja.
“NN”: Ci słušnaje ŭvohule ŭžyvańnie terminu “namenklatura”, uziataha z savieckich realijaŭ? Ci možna praz 10 hod paśla razvału Savieckaha Sajuzu havaryć pra namenklaturu jak pra sacyjalnuju hrupu j, kali chočacie, “stan dušy”?
U.M.: Jość dva pohlady na hetaje pytańnie. Z adnaho boku, namenklatura — heta nia ludzi, a pryncyp, kali ludzi zajmajuć pasady nie pa zdolnaści, a pa kartatecy z asobnymi adznakami ŭ kartcy j karjery. Kali ludzi, jakija ŭ svoj čas trapili ŭ hetuju kartateku, ciapier dabivajucca čahości ŭłasnymi namahańniami — heta ŭžo razbureńnie namenklatury. Ź inšaha boku pad namenklaturaj možna razumieć vychavancaŭ savieckaj systemy, ź jakich verbavalisia kadry. Na siońniašni dzień hetyja vychavancy zastajucca. I ich šmat, i jany pracazdolnyja. Vaźmicie choć by navuku ci adukacyju. Kiraŭnictva ŭniversytetu składajecca z hetkich namenklaturnikaŭ. Całkam ja b nie admaŭlaŭsia ad pryncypu namenklatury i nie kazaŭ by, što jaho ŭvohule nie isnuje. Tak, jana zdemaralizavanaja, nia taja, što była, ale ž jość.
“NN”: Zdajecca, što tym ludziam, jakija buduć ahitavać za Hančaryka, niedastatkova racyjanalnych padstavaŭ, im patrebnaja inšaja matyvacyja, moža być apantanaść čymści... idejaj, asobaj?
“NN”: Nia treba im nijakaj apantanaści asobaj. Ja sam sutykaŭsia ź ludźmi, jakija pracujuć z elektaratam “tvar u tvar”. Treba tolki być čałaviekam pryvabnym, dobra havaryć i ŭmieć słuchać. Tak, umieńnie słuchać... Choć mała hetych aktyvistaŭ, paprostu mała. Na žal.
“NN”: Hančaryk pryznajecca, što Federacyja Prafsajuzaŭ dapuskała ŭ minułym vialikija pamyłki, jak heta było ŭ vypadku z pracaŭnikami metrapalitenu. Ci źmianiłasia FPB ciapier?
U.M.: Što tyčycca strajku, to ŭdzielnikami jaho byli mienavita siabry Federacyi. Niezaležny prafsajuz byŭ zboku. A voś Kanach, jaki ŭznačalvaŭ prafsajuznuju supołku transpartnikaŭ, byŭ z FPB, jak i astatnija kiraŭniki strajku. Potym jany syšli, nie pahadziŭšysia ź dziejańniami viarchuški. Heta ahulnaja prablema Federacyi, bo za hady niezaležnaści była źmienienaja šylda, a nia dziejnaść prafsajuzaŭ. Ludzi, jakija siadziać na pasadach u FPB, zaležać ad upłyvovych siabraŭ prafsajuzaŭ, a hetymi ŭpłyvovymi siabrami mohuć być najmalniki... Z-za hetaj alahičnaj sytuacyi FPB nia moža ŭstupić u suśvietny źviaz prafsajuzaŭ. I Hančaryk heta razumieje, jak razumieje Buchvostaŭ i jašče niekalki vysokapastaŭlenych siabroŭ FPB. Ale što mohuć zrabić niekalki demakratyčna nastrojenych ludziej? Vy ž viedajecie, ź jakimi achviarami j namahańniami Hančaryk zrabiŭsia ŭ minułym hodzie znoŭ staršyniom FPB? Heta było niaprosta, asabliva paśla taho, jak stała viadoma, što jon budzie balatavacca ŭ prezydenty.
“NN”: Takim čynam, hetym razam našy vybarcy musiać hałasavać rozumam, a nia sercam?
U.M.: Hetym razam prahałasavać sercam narod nia zdoleje. I ja liču, što heta dobra, bo nia treba lubić Hančaryka j prahnuć jaho ŭsioj dušoj. Dobra, kab u nas byŭ taki šerańki, pracazdolny, pamiarkoŭny prezydent, a nie apantany niejkaj idejaj, jaki budzie hnać nas nieviadoma kudy.
“NN”: Źmiena Łukašenki na Hančaryka budzie ŭ lubym razie revalucyjnaj źmienaj dla Biełarusi. Narod pry takim raźvićci padziejaŭ abaviazkova paviesić nad Domam Uradu bieł-čyrvona-bieły štandar. Ci nia zdymie jaho Hančaryk paśla svajoj prysiahi?
U.M.: Pytańnie z symbolikaj dastatkova składanaje, dla jaje viartańnia musić być praviedzienaja adpaviednaja piar-kampanija. Balšyni heta tre budzie patłumačyć. Nu, a kali ŭsio ž narod paviesić hety štandar, dumaju, Hančaryk nia budzie jaho zdymać. Ja nia dumaju, što zamiena Łukašenki na vybarach budzie niepaźbiežna revalucyjnaja. Voś kali Łukašenka zastaniecca jašče na paru hadoŭ, tady sapraŭdy, revalucyja mahčymaja. My pieramožam užo tady, kali 9 vieraśnia, u pieršym tury, nie pieramoža Łukašenka. Tamu pierałomu ŭ śviadomaści, jaki adbudziecca za dva tydni pamiž pieršym i druhim turam, ja dumaju, nia budzie roŭnych ad 1996 h. Adrazu razburycca mit pra ŭsienarodnuju padtrymku Łukašenki. Heta stanie vidavočnym nia tolki šarahovym vybarcam, ale j tym, chto robić palityku — u tym liku rasiejskamu boku j rehijanalnym uładam. I jany adrazu ž admoviacca padtrymlivać Łukašenku.
“NN”: Za časam kiravańnia Łukašenki bahata ludziej pasadzili ŭ turmu z palityčnych i ekanamičnych pryčynaŭ, razaryli, pazbavili mahčymaści vučycca... Ci budzie, pa-Vašamu, Hančaryk ładzić niejkuju lustracyju, sudzić Łukašenku?
U.M.: Nielha pakidać złačynstvy biez pakarańnia, navat umoŭnaha. Akramia lustracyi, važnaje pytańnie adukacyjnaj nastryfikacyi — pierahladu statusaŭ upłyvovych navukoŭcaŭ z hramadzkich navukaŭ, jakija ŭ svoj čas abaraniali idealahičnyja dysertacyi, a ciapier kirujuć adukacyjaj. Ci zojmiecca hetym Hančaryk? Nia viedaju.
“NN”: Ci zabaronić Hančaryk nacysckija arhanizacyi kštałtu RNIE?
U.M.: U Hančaryka na heta nia budzie pravoŭ. Zabaranić arhanizacyju ŭ demakratyčnaj krainie možna tolki praz sud, kali sud daviadzie, što ŭ jejnaj dziejnaści prysutničaje element hvałtu, raspalvańnia nacyjanalnaj varožaści j inšyja parušeńni zakonu. Treba, kab niechta z hramadzian ci hramadzkaja arhanizacyja ŭzbudziła spravu z hetaje nahody.
“NN”: Pa-Vašamu, Hančaryk pa charaktary lepšy čałaviek, čym Łukašenka?
U.M.: Na žal, hety čałaviek usio jašče niedastatkova viadomy. Tre było imknucca, kab proźvišča, tvar, sama asoba Hančaryka stałasia jak maha bolš viadomaj. Navat nie kłapacicca pra stanoŭčy imidž — chaj budzie prosta viadomaść.
A Hančaryk pamiarkoŭny, schilny prysłuchoŭvacca da inšych mierkavańniaŭ, biez aŭtarytarnych zamašak, dobry siamiejnik. Jašče nie razhladajučy Hančaryka jak važkuju palityčnuju fihuru, ja zavioŭ niejak pra jaho razmovu ź jahonym zvyčnym antahanistam z Kanhresu Demakratyčnych Prafsajuzaŭ Hienadziem Bykavym. I Bykaŭ mnie kaža: “Hančaryk — naš čałaviek. Jon moj antahanist pa prafsajuznaj linii, a jak prychilnik biełaruščyny, niezaležnaści, jon zaŭsiody byŭ paśladoŭny. Nikoli jon nia byŭ zmaharom za heta, ale prychilnikam byŭ zaŭsiody”. I mnie heta ŭ im padabajecca. Jon demakrat. U FPB jon nie naviazvaŭ svaich pohladaŭ, prysłuchoŭvaŭsia da mierkavańnia šarahovych siabroŭ Federacyi. Ja nie ŭjaŭlaju sabie Hančaryka na branieviku, nu j chaj sabie. Mnie padabajecca ŭ Hančaryku toje, što jon siaredni biełarus. Dyj tvar u jaho dosyć pryvabny. Nia toj, jaki ŭ “Rezanansie” pakazvajuć sa skažeńniami. Vysakarodnaja sivizna, šyroki łob, dobryja vočy. Pryjemnaja razmova, razvažlivy, spakojny j razumny.
Zapisała Śviatłana Kurs
