40-гадовая Марына скончыла Бабруйскі лесакаледж па спецыяльнасці «тэхнік-тэхнолаг дрэваапрацоўчай вытворчасці». Але чым толькі ні займалася! Працавала на бабруйскай фабрыцы імя Халтурына, потым была ІП — гандлявала розным таварам беларускай вытворчасці, ад касметыкі да мэблі. Закрыла прадпрымальніцтва, бо, па яе словах, «арэнда з'ядала ўсё».
Потым была апаратчыцай на гідролізным заводзе, зваршчыцай на Кіраўскім харчовым камбінаце. З нядаўніх часоў працуе сталяром на прыватным прадпрыемстве па вытворчасці драўлянай тары.
І паралельна трымае сваю гаспадарку — у першую чаргу для сваёй сям'і, а лішкі прадае.
«У 11 гадоў у мяне на балконе жылі трусы, потым куранят завяла»
Участак на бабруйскім Фарштаце Марыне дастаўся ў падарунак ад айчыма 10 гадоў таму. На ім стаяла звычайная вясковая хатка не ў самым добрым стане. І маладая жанчына прыступіла да будаўніцтва новага двухпавярховага дома — наймала рабочых, прасіла знаёмых дапамагчы.
Хоць патроху, але справа рухаецца: сёння звонку дом ужо выглядае практычна завершаным, усярэдзіне ёсць сцены, вадаправод, каналізацыя, газ.
«З дзяцінства я жыла ў кватэры, а да зямлі мяне прывучыла бабуля, — расказвае суразмоўца. — Мой дзядзька купіў лецішча, завёў гаспадарку, калі мне было гадоў з шэсць. Мы з бабуляй ездзілі яму дапамагаць, і мне гэта ўсё вельмі падабалася.
У 11 гадоў у мяне ў кватэры на балконе жылі тры вялікія трусы, якія прывялі вывадкі, потым куранят завяла. А калі я дзіцем ездзіла ў Іспанію на аздараўленне, там у мяне нават вослік быў! Калі з'явіўся свой участак, стала цікава паспрабаваць усё!»
Першай на падворку ў Марыны «прапісаўся» сабака па мянушцы Чайка. Потым дадаліся тры труса, 10 курачак. Першапачаткова, кажа гаспадыня, толькі для таго, «каб дзеці харчаваліся сваёй натуральнай прадукцыяй».
Марына купіла два інкубатары, пачала сама выводзіць куранят — што сабе, што на продаж. Пазней — і гусей, і індыкоў, сёлета цацарак заклала ў інкубатар.
А потым на падворку з'явіліся бараны, свінкі і нават бычок.
Цяпер у Марыны каля дома жывуць 5 дарослых коз і 15 іх малых, 3 свінкі і парсюк, 6 вялікіх трусоў і 35 трусянят парод «бабачка», «панон» і «белы велікан». А яшчэ дзве нутрыі, штук з 40 курачак парод «тэтра», «галашыйная», шэсць індыкоў парод «біг 6» і «белая шырокагрудая». Гэтай восенню жанчына плануе завесці яшчэ бараноў.
«Словам, у мяне ёсць усё, акрамя страусаў! — смяецца яна. — Зрэшты, страусаў я таксама хачу завесці, але пакуль няма ўмоў. Для іх трэба асобнае ўцепленае памяшканне і інкубатар патрэбен спецыяльны, просты не падыдзе. Так што гэта ў перспектыве».
Сама коле, сама косіць…
Цяжка паверыць, але практычна ўсё па гаспадарцы Марына робіць сама.
«Муж адразу сказаў, што сельская гаспадарка — не ягоны канёк, у яго свае інтарэсы, — усміхаецца жанчына. — Мама мая — чыста гарадская жыхарка, яна да зямлі не прывыкла, ды і праблемы ў яе са здароўем. Яна часам прыходзіць вечарам, варыць ежу для сабакі. Калі быў бычок Борка, магла з ім пагаварыць, сфатаграфаваць, на гэтым яе захапленне сельскай гаспадаркай заканчваецца (смяецца).
Затое дзеці ў сілу сваіх магчымасцяў дапамагаюць. Старэйшая Анастасія (ёй 22 гады) займаецца рэкламай прадукцыі ў інтэрнэце. Сярэдняя Кацюша (ёй 16) вучыцца на ветэрынара ў Клімавічах, калі прыязджае, пастаянна знаходзіцца тут з жывёламі. Малодшаму Мішу — 14, школьнік, каратыст, але, калі ёсць вольны час, таксама ўносіць свой пасільны ўклад».
Марына сама кастрыруе парсюкоў, робіць простыя палосныя аперацыі жывёлам. Самастойна займаецца забоем, разбіраннем жывёлы і хатняй птушкі. Кажа, шмат чаму навучылася з дапамогай інтэрнэту, а яшчэ ад іншых гаспадароў — у спецыяльных чатах, дзе абменьваюцца вопытам.
Жанчына сама займаецца кладкай цэглы, колкай дроў, без праблем працуе бензапілой, трымерам, касой.
«Раней мае свінкі вельмі апельсіны любілі»
Паколькі практычна ўся гаспадарка ляжыць на плячах Марыны, з гаспадарчымі пабудовамі ў двары пакуль ёсць праблемы, але самае неабходнае маецца. Ёсць адзін вялікі і адзін маленькі уцепленыя хлявы, у якіх жывуць карова, свінкі, куры і козы. Адзін полікарбанатны парнік прыстасавала для нутрый, маленькіх казлянят і куранят. Трусы знаходзіцца ў клетках на вуліцы.
Яшчэ адну цяпліцу памерам 8 на 10 метраў гаспадыня будзе выкарыстоўваць па прамым прызначэнні — высаджваць памідоры. У планах — пабудаваць яшчэ адзін хлеў для захоўвання будматэрыялаў і іншага.
Паколькі двор у Марыны не надта вялікі (каля 10 сотак разам з домам і агародам), жывёлы яе знаходзяцца на бязвыгульным утрыманні. Каб у іх не было недахопу ў вітамінах, гаспадыня нарыхтоўвае розныя травы ў лесе, косіць сена, для коз робіць венікі з розных дрэў.
Таксама ў рацыён жывёл уваходзяць: бульба, кармавая буракі, авёс, кукуруза. Камбікорм не купляе, ставіцца да яго непаважліва. Бульбу і буракі кармавую жанчына вырошчвае сама (каля дома ў яе — сотак з 5, ёсць яшчэ 30 сотак зямлі ў вёсцы Такары). Траву скошвае на закінутых палях. А адкіды садавіны і агародніны бярэ на рынку ў 6-м мікрараёне. Дамовілася з прадаўцамі — тое, што яны не прадалі і што пачынае псавацца, аддаюць ёй за «за бесцань».
«Раней мае свінкі вельмі апельсіны любілі, — смяецца Марына. — А цяпер, мабыць, наеліся, бачыце, ляжаць садавіна на агародзе. Неяк у мяне сусед гной браў, а потым кажа: «Дык у цябе гной апельсінамі пахне!»
Каб у двары не было непрыемных водараў ад жывёл, жанчына выкарыстоўвае гіпаалергенны спрэй-бактэрыяфаг. Кажа, што ён за 3-4 гадзіны забівае ўсе непрыемныя пахі і бяспечны для жывёл.
«Пражыць за гаспадарку можна»
Сёння жанчына прапануе на продаж не толькі гной, але і яйкі — курыныя, гусіныя, індычыныя, а таксама малако казінае, а каровіна будзе праз год.
«Толькі снег сышоў, першы мой прадукт — гной, — усміхаецца суразмоўца. — У мяне гной каровін, свіны, індычыны, курыны. Мяшок прадаю па 5 рублёў, за сезон мяшкоў з 60 можна прадаць, гэта значыць да трох тысяч рублёў рэальна зарабіць толькі на гноі. Я яго людзям сама і дастаўляю, у мяне ёсць прычэпчык».
Мяса трусоў, індыкоў, свінак і коз гаспадыня прапануе па 16 рублёў за кіло. Тут, кажа, рэгулярнага заробку няма, бо прадае толькі лішкі. У Марыны свая сям'я вялікая, таму «забівае» халадзільнік пад завязку, робіць тушонкі, каўбасы і інш.
Яйкі прадае па 4 рублі за дзясятак, малако казінае — па 5 рублёў за літр. Для сябе робіць тварог, сыр. Заўсёды сваё мяса, яйкі, малочныя прадукты.
«Пражыць за гаспадарку можна, — упэўненая Марына. — Вось просты прыклад. Я тры месяцы была беспрацоўнай, забіла адно цяля. Гэтых сродкаў хапіла заплаціць за кватэру і пражыць усёй сям'і тры месяцы. Цяля, вядома, добрае было, пад 300 кг. Я яго купляла маленькага за 300 рублёў, год адкормлівала і прадала за 1 500 рублёў прыкладна.
Аб'явы аб продажы сваёй прадукцыі Марына размяшчае ў «сельгассуполцы» аднаго з месенджараў. Часам выходзіць на рынак у 6-м мікрараёне, там у яе ўжо ёсць пастаянныя кліенты, якія разбіраюць хатнія малако, яйкі літаральна за паўгадзіны.
Марына аформленая як самазанятая. Гэта дае права гандляваць на рынку сваёй прадукцыяй.
Пад'ём — а пятай раніцы
Такая гаспадарка, вядома ж, патрабуе нямала клопатаў. Штодня Марына падымаецца а пятай раніцы. На працу ёй да дзявятай, да гэтага трэба паспець заехаць на свой падворак і накарміць жывёл (жыве Марына з сям'ёй у кватэры ў 6-м мікрараёне). Пасля працы — зноў на гаспадарку, там можна і да гадзіны ночы «уходжвацца». Балазе, на асноўнай працы жанчына працуе «тры дні праз тры», такі графік яе цалкам задавальняе.
Паколькі Марына працуе на дрэваапрацоўцы, у яе ёсць магчымасць набываць будматэрыялы па закупачнай цане. Бярэ на працы дошкі, брус, пілавінне. Апошнім, напрыклад, засыпае градкі, каб трава не расла, а таксама гэта добрая падсцілка для жывёл.
Палову заробку кожны месяц Марына адкладае на працяг будаўніцтва дома. А планаў яшчэ шмат! Напрыклад, марыць гаспадыня пабудаваць і альтанку пасярод двара, аформіць зону адпачынку з вінаграднымі гронкамі.
Раз на тыдзень-другі жанчына паспявае яшчэ наведаць заняткі па каратэ ў клубе «Лотас» Цэнтра вольнага часу і творчасці. Знаходзіць час і для рыбалкі, гэта яе захапленне з юнацтва і адзінае месца, дзе яна адпачывае. Рыбу Марына вэндзіць, замарожвае, любіць разам з дзецьмі зварыць юшку ў двары.
А яшчэ жанчына ездзіць у лес у ягады, грыбы, па дарозе абавязкова назбірае карысных траваў для жывёл. Восенню робіць шмат нарыхтовак на зіму для сваёй сям'і.
Чытайце таксама:
Беларуска падаравала сваю вясковую хату першаму-лепшаму чалавеку і не можа нарадавацца
