Хлеб называем «Віленскім», а малюем на этыкетцы Троцкі замак. Але гэта ў кожным выпадку лепш за «Савушкин продукт» або «Пернікі падмаскоўныя». Лепш, але мы ўжо другое дзесяцігодзьдзе незалежная дзяржава і можам сабе дазволіць капнуць глыбей.
Паўмесяца таму меў клопат: што завезьці ў падарунак у Літву? Калісьці вазіў «Крамбамбулю»: пляшка і дыск любога літвіна білі пад дых. Але надакучыла: штораз ставіць на стол адно і тое, расказваючы, што гэты даўні супольны наш напой менавіта мы, нашчадкі Скарыны, адрадзілі, а не духоўныя дзеці Мажвідаса. «Нарачанскі» хлеб таксама прыеўся. Хто будзе есьці яго, калі ў кожным гіпэрмаркеце Вільні ляжыць славутая «Vilniaus duona»?
Ледзь не павёз арабінавую настойку з дужа «мілай» назваю «Бульбашъ». Зь ёрам на канцы.
— Бяруць, нішто сабе, нібыта, — абыякавым тонам адказала мне прадавачка на запыт аб смакавых якасьцях прадукту.
— Напэўна, устрымаюся. Назва бянтэжыць, абразьліва. Мо яшчэ чаго маеце нацыянальнага? За бугор трэба! — умольна глядзеў я на дзяўчыну, якая, не падымаючы вачэй, абыякава чыркала нешта ў журнальчыку.
І павёз «беларускі» бальзам ды ўсё той жа «Радзівілаўскі» хлеб. На «Радзівілаўскі», які, аказваецца, «хлеб нашых продкаў», мае сябры паглядзелі зь цікаўнасьцю: «Ну-ну…»
Зрэшты, і я ня мог даць рады сабе: добра гэта ці ня надта — называць хлеб магнацкім мяном. Так жа, як ляпіць марку «Radzivill» на «левае» віно, на ўнівэрсам у менскай Вясьнянцы. Цікава, што думаюць наконт гэтага самі Радзівілы? «Всеслав Чародей», «Князь Гедемин», «Князь Витовт» — гучыць прыгожа. Але не пакідае адчуваньне: нешта ня тое.
У адной літоўскай сям’і, дзе я гасьцяваў, зайшла на гэтую тэму цэлая дыскусія: ці можна выкарыстоўваць знакавыя імёны нашай супольнай мінуўшчыны для прапаганды тае самае мінуўшчыны такім вось чынам. Жонка прыяцеля — гісторык, яна дакопваецца да прычын забойства Кейстута. Таму яна вельмі эмацыйна адгукнулася на вестку, што ў Горадні зьявіцца чарговы беларускі алькагольны цуд — гарэлка «Вітаўт». Яшчэ больш літвінка ўзрушылася, даведаўшыся, што беларусы пасьпелі ўжо назваць «Князем Вітаўтам» і шампанскае.
Літоўская «рэўнасьць» мне зразумелая. Хоць і па той мяжы часам «злоўжывалі» гучнымі «брэндамі». Але іх багатая кулінарная гісторыя дазваляе выкопваць і «Trejos devynerios» — настойку на зёлках, ня горшую за «Крамбамбулю», ад якое сам Караткевіч бываў на сёмым небе, і, урэшце, «Мідус», і проста «Літоўскую» гарэліцу.
А мы свой хлеб называем «Віленскім», але малюем на этыкетцы Троцкі замак. Так, гэта ў кожным выпадку лепш за «Савушкин продукт» або «Пернікі падмаскоўныя» (уявім «Смургонскія баранкі» ў Піцеры). Лепш, але мы ўжо другое дзесяцігодзьдзе незалежная дзяржава і можам сабе дазволіць капнуць глыбей ды адшукаць даўнія рэцэпты і гэткія ж старыя арыгінальныя назвы. Успомніць, што варылі, смажылі і разьлівалі пад «панскай» Польшчай, пад «царскай» Расеяй, ня кажучы ўжо пра «залаты век» Літвы. І «рэгенэраваць» рэцэпты ды брэнды.
«Літоўскі» сыр той жа, пра які пісала «НН», — чым ня ўзор для пачатку? А хлеб хай будзе «Радзівілаўскім», «Траецкім», гарэлка — «Вітаўтам». Каб жа толькі ў рэцэптуры сапраўды адбілася што-небудзь са спэцыфічна нясьвіскага, менскага і гарадзенскага, слодыч напраўду была неспадзяванага смаку, а гарэлка нагадвала хаця б аддалена трункі зь велікакняскага склепу.
Пакуль жа даводзіцца кожны дзень зьдзіўляцца, чаму масла «Сонейка», а шакаляд «Славянский», а не наадварот, і ў чым жа «чародейность» «Всеславовой» гарэлкі?
Калі адчуеце — напішыце, падзяліцеся, зьверым чуйнасьць нашых языкоў.
