Paśla Łukašenki. Ci zdaduć niezaležnaść Biełarusi mahčymyja pierajemniki dyktatara?

Palityku, jaki pryjdzie da ŭłady paśla Łukašenki, atrymać unutranuju lehitymnaść mahčyma tolki šlacham dełukašyzacyi. Bo kraina atručanaja łukašenkaŭskim aŭtarytaryzmam, adbyłosia pieranasyčeńnie im, u hramadstvie isnuje vialikaja patreba ŭ pieramienach, piša na «Radyjo Svaboda» Valer Karbalevič.

Zajava Zianona Paźniaka ŭ efiry ŭkrainskaha 5-ha kanała pra toje, što luby pierajemnik Alaksandra Łukašenki zdaść Rasii niezaležnaść Biełarusi, vyklikała ŭ asiarodździ niezaležnaj hramadskaści burnuju dyskusiju. Pakolki budučynia nikomu nie viadomaja, abmierkavańnie ŭ peŭnym sensie maje schałastyčny charaktar. Tym nie mienš, razvahi pra toje, jak mohuć raźvivacca padziei ŭ situacyi, kali, pavodle vobraznaha vykazvańnia Paźniaka, Łukašenka raptam «palacić u kosmas», usio ž majuć sens.

U asnoŭnym dyskusija tyčycca abmierkavańnia pavodzin atačeńnia Łukašenki. Narod apryjory vynosicca za dužki, bo, maŭlaŭ, u ciapierašnim stanie, kali adbyvajucca tatalnyja represii, hramadstva nie ŭ stanie być palityčnym subjektam. Moža, i tak. Ale ž my zychodzim ź ciapierašniaj situacyi i nie ŭličvajem, što sychod Łukašenki hetuju situacyju mocna pamianiaje.

Prablema piersanalisckaha režymu ŭ tym, što ŭ im usio zaviazana na adnu asobu. U hetym jaho siła, ale i słabaść u momant, kali ŭładar raptam źnikaje.

Za apošnija hady było niekalki vypadkaŭ, kali sistema ŭpadała ŭ stupar, kali zdarałasia niejkaja niečakanaja padzieja, a Łukašenka nie reahavaŭ (śmierć Uładzimira Makieja, ataka na rasijski samalot u Mačuliščach, prablemy sa zdaroŭjem dyktatara 9 maja 2023 hoda i inšaje). Vysokija čynoŭniki i dziaržaŭnyja miedyja niekalki dzion maŭčali, nie viedajučy, jak reahavać.

Možna ŭjavić, u jakim stupary apyniecca ŭłada, kali źniknie Łukašenka.

Ujavim: u momant, kali budzie aficyjna abvieščana, što jon bolš nie zajmaje svajoj pasady, niejkaja ŭmoŭnaja Nina Bahinskaja vychodzić na płošču ŭ Minsku ź bieł-čyrvona-biełym ściaham. I moža zdarycca, što jaje nichto čapać nie budzie. Bo ŭsie, u tym liku siłaviki, apynucca ŭ razhublenaści: usio niapeŭna, nichto nie viedaje, jak reahavać, nichto nie choča ryzykavać, brać na siabie adkaznaść.

Na nastupny dzień na płošču vychodziać užo 10 śmielčakoŭ z nacyjanalnymi ściahami, i ŭsio paŭtarajecca. Što moža adbycca dalej, nie biarusia prahnazavać. Ale tut mahčymyja samyja roznyja scenary.

Ciapier što tyčycca atačeńnia Łukašenki. Paźniak kaža: «Kali jon raptam palacić u kosmas, to zamiena budzie jašče horšaj. Tamu što ŭsia taja publika, jakaja jość, jana nie zdolnaja zachoŭvać niezaležnaść Biełarusi. I nie razumieje, navošta [zachoŭvać]. Jany zdaduć krainu ŭ vielmi karotki termin».

Sprava ŭ tym, što nichto nie viedaje sapraŭdnaj pazicyi tych ludziej, jakija atačajuć Łukašenku i mohuć paśla jaho pryjści da ŭłady. Publična jany nie vykazvajuć nijakich samastojnych pohladaŭ, jakija b nie supadali z tymi, što abviaščaje ich pravadyr.

Akramia taho, varta adznačyć, što ciapier na vysokija pasady prychodziać bolš maładyja kadry, u jakich niama nastalhii pa SSSR, ich sacyjalizacyja adbyvałasia ŭ niezaležnaj Biełarusi (naprykład, kiraŭniku administracyi Łukašenki Dźmitryju Krutomu 43 hady).

Adnak najvažniejšym faktaram vystupaje Rasija. Paźniak kaža: «Kali źjavicca niejki typaž, jaki, dapuścim, niejak budzie staracca zachavać niezaležnaść, to jaho chutka skrucić Rasija, zojdzie siudy svaimi vojskami, pryznačyć svajho hienierał-hubiernatara, i ŭsio».

Siarhiej Navumčyk, jaki padtrymlivaje pazicyju Paźniaka, piša ŭ fejsbuku: «Dramatyzm situacyi ŭ tym, što siońnia ŭ Biełarusi niemahčymyja nijakija demakratyčnyja pieramieny, pakul u Rasii isnuje režym Pucina».

Naŭrad ci možna sumniavacca, što Maskva budzie imknucca kantralavać tranzit ułady ŭ Biełarusi. I tut ničoha vyklučać nielha. Adnak, kali zychodzić z fatalnaj zaležnaści losu biełaruskaha hramadstva ad voli Rasii, to heta paralizuje dziejnaść demakratyčnaj supolnaści.

U historyi, u palityčnym žyćci nie byvaje fatalnaj nakanavanaści, zaŭsiody jość varyjanty, i jany zaležać ad voli ludziej.

Najbolš brutalny varyjant — vajskovy zachop Biełarusi Rasijaj, poŭnaja anieksija z pryznačeńniem svajho hienierał-hubiernatara — vyhladaje nie samym vierahodnym. Biełaruś — niezaležnaja kraina, u hetym statusie jana pryznanaja mižnarodnaj supolnaściu. Jaje siłavy zachop i dałučeńnie da RF vykliča mižnarodny kryzis. Niachaj i nie taki, jak u situacyi z Ukrainaj, ale tym nie mienš. Naprykład, heta mocna nie spadabajecca Kitaju. Maskva nie moža ŭsiaho hetaha nie ŭličvać.

Na siońniašni dzień Rasija zhodnaja ź isnavańniem niezaležnaj Biełarusi. Na toje jość ceły šerah pryčyn. Voś ža čamuści RF nie dałučaje Abchaziju, Paŭdniovuju Asieciju. Darečy, ciapier zdaryŭsia kanflikt pamiž Rasijaj i Abchazijaj. Apošniaja značna bolš zaležnaja ad RF, čym Biełaruś, jana žyvie amal całkam za košt rasiejskaha biudžetu. Tym nie mienš prajaviła samastojnaść, advažyłasia piarečyć Maskvie.

Nastupny momant. U zaležnych ad vialikaj dziaržavy nievialikich krainach farmavańnie ŭłady adbyvajecca pavodle svaich praviłaŭ i zakanamiernaściaŭ. U ich dziela zachavańnia palityčnaj stabilnaści kiraŭnictva maje patrebu ŭ padvojnaj lehitymnaści. Adna ź ich zabiaśpiečvajecca padtrymkaj impieryi (u našym vypadku Rasii); druhaja lehitymnaść pavinna zabiaśpiečvacca ŭ toj ci inšaj stupieni padtrymkaj narodu i elity hetaj zaležnaj krainy. U časy SSSR luby kiraŭnik sacyjalistyčnaj dziaržavy, akramia «jarłyka» ad Maskvy, imknuŭsia zavajavać papularnaść u svajho narodu i kiroŭnaj namienkłatury. Edvard Hierek u sacyjalistyčnaj Polščy nabraŭ kredytaŭ na Zachadzie, kab padvysić uzrovień žyćcia palakaŭ. Janaš Kadar u Vienhryi pravioŭ ekanamičnyja reformy, što likvidavała deficyt charčavańnia («hulašny sacyjalizm»), mieŭ realnuju papularnaść siarod nasielnictva. Navat u Rumynii Nikałaje Čaŭšesku byŭ spačatku papularny, bo raspalvaŭ rumynski nacyjanalizm.

Kali viartacca da Biełarusi, to luby kiraŭnik paśla Łukašenki, akramia padtrymki Maskvy, budzie imknucca atrymać i ŭnutranuju lehitymnaść.

Voś Siarhiej Navumčyk piša: «Dla całkam pryznačanaha Maskvoj novaha kiraŭnika nastroi narodu nie buduć mieć značeńnia, dla jaho samym važnym budzie žadańnie taho, chto jaho pryznačyŭ. Va ŭsiakim razie, u pieršy čas».

Nasamreč, zusim naadvarot. Heta Łukašenka ŭ 2020 hodzie moh dazvolić sabie ihnaravać volu bolšaści narodu. Bo za čverć stahodździa zbudavaŭ sistemu ŭłady pad siabie, stvaryŭ pasłuchmiany dziaržaŭny aparat, sfarmavaŭ łajalnuju elitu, na jakuju zmoh abapiercisia ŭ krytyčny momant.

Usio heta pierajemniku daviadziecca stvarać z nula. Navat Łukašenku na pačatku prezidenctva spatrebiłasia dva hady (1994—1996) upartaha zmahańnia ź Viarchoŭnym Savietam i Kanstytucyjnym sudom, kab atrymać poŭnuju ŭładu. Pierajemniku taksama patrebny budzie čas dla ŭmacavańnia na svajoj pasadzie. I biez padtrymki namienkłatury i narodu heta naŭrad ci ŭdasca zrabić. Abapiracca tolki na Maskvu — chistkaja pazicyja.

A atrymać unutranuju lehitymnaść budzie mahčyma tolki šlacham dełukašyzacyi. Bo kraina atručanaja łukašenkaŭskim aŭtarytaryzmam, adbyłosia pieranasyčeńnie im, kivač hramadskich nastrojaŭ mocna nachileny ŭ hety bok. I, pavodle zakonaŭ fiziki, pavinien adbycca jahony ruch u procilehłym kirunku. Biełaruś saśpieła dla pieramienaŭ, jakim pieraškadžaje adzin čałaviek.

Tut možna pravieści paraleli z padziejami ŭ SSSR paśla śmierci Stalina. Usio stalinskaje atačeńnie instynktyŭna adčuvała, što atrymać lehitymnaść, padtrymku hramadstva, partyjnaha i dziaržaŭnaha aparatu mahčyma tolki na šlachu destalinizacyi. Tamu tahačasnyja kiraŭniki (Łaŭrencij Bieryja, Hieorhij Malankoŭ, Mikita Chruščoŭ) i rabili ŭsio bolš rašučyja kroki ŭ hetym kirunku.

Takim čynam, jak ni hladzi, sychod Łukašenki budzie tolki na karyść Biełarusi.

Kamientary da artykuła