Vy čuli takoje słova — «źbiajodać»? Słova hetaje pačuješ ciapier davoli redka. A ŭsio tamu, što jano ŭ svajoj ekspresiŭnaści nie maje dakładnaha rasiejskaha adpaviednika. Jano značyć: zmarnavać, źniščyć, zhubić, stracić — tolki z vyraznym adcieńniem škadavańnia, asudžeńnia, moža, navat krychu złości.
Raniej mova ŚMI namahałasia ŭnikać ekspresiŭnaj razmoŭnaj leksiki. I adpaviedna, kali žyvaja biełaruskaja mova zanikła, a zastałasia tolki piśmovaja mova haziet i telebačańnia, zahinuli i ŭsie žyvyja, ekspresiŭnyja słovy i zvaroty.
Ale jak toj kazaŭ — varona z kusta, a piać na kust. Zhadziciesia, što ludzi nie mohuć žyć biez žyvych, ekspresiŭnych, trapnych zvarotaŭ. Ludziam treba vyražać emocyi: złavać, ciešycca, žartavać, płakać, narakać. Zamiest sakavitych, bahatych na značeńnie słoŭ našaj movy, prychodziać inšyja słovy, pačutyja nami ŭ filmach i sieryjałach — spres rasiejskamoŭnych. Niadaŭna, naprykład, pačaŭ raspaŭsiudžvacca vyraz «źlić niešta» u značeńni zmarnavać, z tym samym adcieńniem škadavańnia i asudžeńnia — blizkim da značeńnia «źbiajodać». Ci nie ŭ takim kantekście jakraz «źbiajodać» vykarystoŭvajuć biełaruskija aŭtary?
Nie naładzili ničoha jaho sapijensy, a toje pryŭkrasnaje, što jon im pakinuŭ, zbajodali biez rešty. (Vasil Bykaŭ, «Muraški»)
Henaha kavalca syn, Jaś, zbajodaŭ štucary. (Aleś Navaryč, «Litoŭski voŭk»)
Ichniuju stalarniu kamunisty źbiajodali, a chatu razabrali i raspradali na drovy. (Adam Hłobus, «Kojdanava»)
A jak by Vy skazali «čajnik» u značeńni «niedaśviedčany», «amatar»? Łacinizm «amatar» maje padobnaje da «čajnika» značeńnie, ale nie maje hutarkovaha, ekspresiŭnaha adcieńnia, jakoje nam tut treba. Moža, ŭžo lepiej kazać «navičok»? Tak kažuć ludzi:
Šmat zahadak ledź nie kožnaha dnia vystaŭlaje vajna, i choć daŭno ŭžo nie navičok ja na joj, ale ŭsio ž čaściakom nijak nie mahu zrazumieć zahadkava-supiarečlivuju sutnaść mnohich jaje niezvyčajnych źjaŭ. (Vasil Bykaŭ «Treciaja rakieta»)
Mova kožnaha čałavieka — niepaŭtornaja, ale jana ŭpisvaje jaho ŭ niejki histaryčny kantekst. Dbajma ž pra toje, kab naša mova była jarkaja na ŭsich uzroŭniach, a asabliva na ŭzroŭniach intymnych, uzroŭniach našych hłybokich emocyj i pačućciaŭ, jakich na piśmie i ŭ hazietach nie vyraziš.
Ciapier čytajuć
Na mitynhu ŭ Vilni zatrymali pravakatara. A Cichanoŭski zajaviŭ pra namier dabivacca sustrečy ź Zialenskim11
Kamientary