«Napiaredadni jadziernaha adradžeńnia»

Kruhły stoł u Redakcyi «NN»: AES moža nia stać efektyŭnym adkazam na enerhietyčnyja vykliki, jakija stajać parad Biełaruśsiu.

Paśla taho, jak padvyšeńnie cen na impartavany Biełaruśsiu pryrodny haz prymusiła šukać šlachi źnižeńnia hazavaj zaležnaści, biełaruskija ŭłady pryniali rašeńnie ab budaŭnictvie atamnaj elektrastancyi. Adnak hramadstvu nie byli pradstaŭleny pierakanaŭčyja arhumienty na karyść takoha kroka. Ekanamičnaja racyjanalnaść prajekta apraŭdvajecca tolki zychodziačy z samych aptymistyčnych acenak koštu prajektu. Pryniataje rašeńnie maje bolš palityčny, a nie ekanamičny ci techničny charaktar, nie ŭličvaje mahčymaściaŭ vykarystańnia alternatyŭnych krynic enerhii i ihnaruje nieabchodnaść reformaŭ u enerhietycy (i ekanomicy naahuł). Aprača stratehičnych aśpiektaŭ, niezrazumiełymi zastajucca sposaby rašeńnia vyklučna taktyčnych – infrastrukturnych i kadravych zadač. Całkam vierahodna, što realizacyja takoha maštabnaha prajekta moža być nie daviedziena da kanca.

Hetkaje ahulnaje rečyšča mierkavańniaŭ udzielnikaŭ kruhłaha stała, što adbyŭsia 29 lutaha ŭ Redakcyi haziety «Naša Niva» pry ŭdziele pradstaŭnikoŭ zarehistravanaha ŭ Litvie Biełaruskaha instytutu stratehičnych daśledavańniaŭ (BISS).

Ekśpierty zakranuli niekalki važnych aśpiektaŭ raźvićcia atamnaj enerhietyki ŭ Biełarusi.

Vartaść i efektyŭnaść prajektu

Budaŭnictva AES – maštabny prajekt nie tolki ŭ finansavym, ale i ŭ infrastrukturnym płanie.

Dla absłuhoŭvańnia AES treba pabudavać nievialikaje miastečka (z nasielnictvam da 8 tys. čał.) dla tych, chto budzie absłuhoŭvać stancyju (kala 1700 čałaviek).

Bolš surjoznaja zadača – heta ŭklučeńnie stancyi ŭ sistemu elektrasietak, što patrabuje ich madernizacyi (draty, raźmierkavalnyja vuzły, kancentratary i inš.).

Narešcie, uźnikaje i kadravaja prablema – jak pryciahnuć abo padrychtavać śpiecyjalistaŭ dla pracy na stancyi.

Rašeńnie infrastrukturnych i kadravych prablem zapatrabuje surjoznych zatrat, što pryviadzie da ŭdaražańnia prajektu. Užo siońnia nazyvajuć ličbu ŭ 8-12 młrd. dalaraŭ, a nie 4-5 młrd. dalaraŭ. Mienavita praź niemahčymaść dakładnaj acenki vartaści AES ci navat jaje paradku, ekśpierty dajuć i roznyja acenki efiektyŭnaści prajektu.

Adny kažuć pra toje, što AES pakryje 4-5 % patrebaŭ, inšyja nazyvajuć ličbu 30 %; adroźnivajucca i acenki sabiekoštu vyrablanaj elektraenerhii. Jaje vartaść aceńvajecca ŭ miežach ad 1,5 da 1,8 centa za 1 kVt suprać 4 centaŭ za 1 kVt, jakija jana kaštuje siońnia. Uličvajučy najaŭny ŭzrovień vytvorčaści ŭ 30 młrd. kVt za hod, možna padličyć, što AES aščadzić maksimum prykładna 400 młn. dalaraŭ za hod. Takim čynam, realnaja vartaść prajektu źjaŭlajecca klučom ža acenki jaho ekanamičnaj efiektyŭnaści – pry zanadta vysokaj vartaści prajektu (da 8-12 młrd dalaraŭ) takaja ekanomija naŭrad ci pierakanaje apanientaŭ budaŭnictva stancyi.

Vializnaja kolkaść ekanamičnych aśpiektaŭ budaŭnictva AES u Biełarusi jašče navat nie zaznała surjoznaha analizu. Siarod ich možna adznačyć, naprykład, nastupstvy realizacyi prajektu dla budaŭničaj haliny Biełarusi i, pa zmoŭčańni, dla ŭsich astatnich doŭhaterminovych inviestycyjnych

płanaŭ biełaruskich uładaŭ. Peŭnyja paraleli možna pravieści z našmat mienšym pa maštabach

budaŭnictvam nacyjanalnaj biblijateki ŭ Miensku, jakoje pryviało da surjoznych pierabojaŭ z pastaŭkami budmateryjałaŭ.

U toj ža čas, stymulujučy popyt, budaŭnictva AES moža dać surjozny šturšok šmatlikim siektaram biełaruskaj ekanomiki.

Zamiežnapalityčnyja aśpiekty

Taksama adsutničaje dakładny adkaz na pytańnie pra toje, chto budzie vieści budaŭnictva AES. Ekśpierty adznačyli, što najlepšym rašeńniem było b pryciahnieńnie jeŭrapiejskaj abo amierykanskaj kampanii, a nie rasiejskaj, uličvajučy raźvićcio atamnaj enerhietyki ŭ Rasiei i zahružanaść rasiejcaŭ pa inšym anałahičnym prajektam u Bałharyi, Kitai dy inšych krainach.

Jość taksama pahroza taho, što, źniziŭšy hazavuju zaležnaść, Biełaruś moža patrapić u atamnuju, pakolki toj, chto budzie budavać AES, toj i budzie zajmacca pastaŭkaj paliva i ŭtylizacyjaj adychodaŭ. Takim čynam, kali ŭ vypadku z vuhlevadarodnym palivam isnuje chacia b tearetyčnaja mahčymaść dyviersifikacyi krynic syraviny, to ŭ vypadku budaŭnictva AES jana całkam vyklučanaja. Varta taksama pamiatać, što ŭ śviecie isnuje tolki čatyry hałoŭnych pastaŭščyki paliva dla AES.

U toj ža čas, miarkujučy pa niadaŭnich pieramovach pamiž ukrainskimi ŭładami i karparacyjaj Westinghouse ab zamienie krynicy paliva dla ŭkrainskich AES, dyviersifikacyja krynic jadziernaj syraviny dla biełaruskaj AES zastajecca mahčymaj.

Narešcie, vostra paŭstaje pytańnie i pra toje, chto budzie finansavać hetki miehaprajekt.

Budaŭnictva AES moža paviesić na Biełaruś niekalki miljardaŭ dadatkovaha zamiežnaha doŭhu, što daje patencyjnamu kredytoru vializnyja ryčahi palityčnaha ŭpłyvu. Takim čynam, Biełaruś u vyniku realizacyi prajekta moža nie tolki nie pamienšyć, ale i šmatkroć uzmacnić svaju palityčnuju, enerhietyčnuju i finansavuju zaležnaść ad Rasii.

AES ci reformy?

Ni ŭrad, ni ekśpiertnaja supolnaść pakul nie pradastavili dakładnych acenak paraŭnalnaj efiektyŭnaści prajektu. Hetak, uvod enerhaźbierahajučych ustanovak na niekatorych biełaruskich HES dazvoliŭ pavialičyć abjomy vytvorčaści elektraenerhii. Reforma enerhietyki, ŽKH, enerhieźbieražeńnia, restrukturyzacyja nieefiektyŭna pracujučych pradpryjemstvaŭ, dazvolili b źnizić patreby Biełarusi ŭ enerhii. Akramia taho, nijak nie ŭličvajecca patencyjał vykarystańnia ŭznaŭlalnych krynic enerhii – sonca i vietru, — jakija ŭ budučym zdolejuć adyhryvać bolš značnuju rolu. U Biełarusi niama prahram ich raźvićcia, jak niama i prahramy raźvićcia bijapaliva.

AES – heta prajekt dalokaj budučyni, i novyja navukovyja rašeńni pa vykarystańni nieatamnaj enerhii mohuć pastavić pad sumnieŭ jaho efiektyŭnaść. Składajecca ŭražańnie, što rašeńnie pra budaŭnictva AES było pryniata zychodziačy z najaŭnych paramietraŭ raźvićcia ekanomiki, chacia ŭ budučym jany mohuć źmianicca (moža źmianicca i palityčnaja situacyja). Chacia finansava stancyja zrobicca surjoznym biudžetnym prajektam i, mahčyma, “paciahnie” inšyja haliny ekanomiki. Razam z tym, acenka efiektyŭnaści prajektu nadzvyčaj važnaja, pakolki budaŭnictva AES zapatrabuje pryciahnieńnia źniešnich kredytaŭ, jakija treba budzie addavać.

Sacyjalna-palityčnaje vymiareńnie «atamnaj» prablemy

U cełym, budaŭnictva AES ujaŭlajecca bolš palityčnym prajektam kiroŭnaj elity. Padobnyja miehaprajekty apraŭdyvajuć mabilizacyju vielizarnych dziaržaŭnych resursaŭ, a značyć, i kancentracyju palityčnaj i ekanamičnaj ułady. Taksama vidavočna, što niezaležna ad efiektyŭnaści samoha prajektu ŭ cełym, isnuje vialikaja kolkaść hrup, jakija zacikaŭlenyja ŭ jaho pačatku.

Taksama varta adznačyć adsutnaść šyrokaha hramadskaha abmierkavańnia hetaj prablemy.

Heta idzie nasupierak patrabavańniam Orchuskaj kanviencyi, jakaja była padtrymanaja Biełaruśsiu, i jakaja zajaŭlaje pra nieabchodnaść «infarmavańnia šyrokaj hramadskaści» pa pytańniach budaŭnictva AES.

Zakrytaść pryniaćcia rašeńnia, niepradastaŭleńnie hramadstvu ŭsich punktaŭ hledžańnia i imknieńnie ŭradu chutčej zakryć pytańnie moža być častkova apraŭdana nieracyjanalnym uspryniaćciom prablemy i fobijami, jakija nazapasilisia ŭ biełaruskim hramadstvie paśla čarnobylskaj trahiedyi. U toj ža čas, dośvied Japonii pakazvaje, što hetyja fobii całkam možna pieraadoleć.

U bolš šyrokim sensie, ŭ Biełarusi abmiežavanyja mahčymaści dla viadzieńnia hramadskaha dyjałohu pa bolšaści pytańniaŭ u cełym i pa atamnaj enerhietycy ŭ pryvatnaści. Dośvied zakansiervavanaha budaŭnictva jadziernych enerhabłokaŭ u pasaviecki čas pakazvaje, što jadziernaja enerhietyka akazvajecca zakładnicaj takoj adsutnaści hramadskaj dyskusii ŭ vypadku rezkaha źmianieńnia hramadska-palityčnaj situacyi ŭ pracesie budaŭnictva.

Los AES, takim čynam, zaležyć jak ad taho, ci buduć dastupnyja krynicy finansavańnia takoha prajektu na praciahu dziesiacihodździa, tak i ad taho, nakolki biełaruskaja ŭłada zdoleje ŭtrymać nieabchodny da skančeńnia prajektu ŭzrovień palityčnaj i sacyjalnaj stabilnaści. Tamu samo budaŭnictva AES jašče rana razhladać jak adbyty fakt.

Biełaruski instytut stratehičnych daśledavańniaŭ (BISS)

zarehistravany ŭ Vilni. Misija BISS – raźvićcio hramadskaha dyjałohu z metaj prapanovy pazityŭnych alternatyvaŭ raźvićcia Biełarusi i pošuku šlachoŭ pabudovy zdarovaj, zamožnaj i kankurentazdolnaj nacyi. Bolš padrabiaznuju infarmacyju pra dziejnaść BISS vy možacie znajści na ŭeb-sajcie www.belinstitute.eu abo napisaŭšy nam pa adrasie [email protected].

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0