Źjaviŭsia elektronny słoŭnik «Paradyhma», jaki sprościć pracu z tekstami pa-biełarusku.
Pieršy elektronny hramatyka-paradyhmatyčny słoŭnik biełaruskaj movy «Paradyhma» ad 14 lipienia adkryty ŭ svabodnym dostupie na sajcie. Słoŭnik raspracavała tvorčaja hrupa pad kiraŭnictvam navukovaha supracoŭnika Fizika-techničnaha instytuta NAN Biełarusi Fiodara Piskunova.
Słoŭnik utvaraje adziny prahramny kompleks z prahramaj pravierki arfahrafii «Litara». Hety prahramny kompleks zabiaśpiečvaje zručnuju pracu ź biełaruskamoŭnymi tekstami, jak u pracesie ich stvareńnia, tak i padčas apracoŭki (čytańnia, pravierki, redahavańnia). Leksičny skład słoŭnika — bolš za 134 tys. Adzinak.
— Prahrama pravierki arfahrafii, heta tolki aryjencir dla karystalnika, jaki prymušaje jaho zasumniavacca, paleźci ŭ słoŭnik, adpaviednuju daviedku dla siabie zrabić, — kaža Fiodar Piskunoŭ. — Tamu źjaviłasia ideja, kab pravierka arfahrafii i słoŭnik z daviedkami byli ŭ kompleksie — heta ž naturalna.
«NN»: Na jakija anałahi vy aryjentavalisia, stvarajučy słoŭnik?
FP: Jakraz u toj čas išła praca z elektronnym słoŭnikam Ukrainy. Tam heta išło ź vialikim razmacham, byŭ pryniaty ukaz prezidenta Kučmy, vialikaja rekłamnaja kampanija. «Paradyhma» zroblenaja pa ŭkrainskim uzory, ale udaskanalenaja.
Elektronny słoŭnik Ukrainy, heta faktyčna vialikaja tablica. Ale, kali ŭ tekście sustrakajecca słova nie «pisać», a «pišu» — prahrama ŭ stupary. A «Paradyhma» adrazu płanavałasia, jak dapamožny srodak dla atrymańnia hramatyčnych daviedak. Karystalnik atrymlivaje pieralik usich formaŭ. Naprykład, naciśnie jon na słova «dušu», atrymaje duša, duš, dušyć i h. d. Akramia taho, atrymaje ŭkazańnie, dzie stavić nacisk, i pabačyć usie formy hetaha słova.
U «Paradyhmie» praduhledžany jašče i redkija formy słovaŭ.Naprykład, da słova»ieści», ni ŭ vodnym słoŭniku my zaraz nie znojdziem takich formaŭ, jak «jamo», «jaścio». Ja liču, heta niezasłužana zabytyja formy, jakija vymyvalisia z užytku. Što faktyčna pazbaviła našu movu admietnaści.
«NN»: Ci pracuje «Paradyhma» u roznych varyjantach pravapisu?
FP: Sama «Paradyhma» ciapier tolki aficyjnym pravapisam. Heta źviazana z ruchami, jakija adbylisia na pravavym poli. Ale ja nie budu suprać, kali chtości zrobić varyjant taraškievicaj.
«NN»: «Paradyhma» uličvaje novyja praviły aficyjnaha pravapisu?
FP: Pakul u internecie źmieščany varyjant pa dziejnych praviłach movy. Voś jak ustupiać novyja praviły ŭ siłu, «Paradyhma» budzie mianiacca. Heta pytańnie niekalkich dzion, kab unieści tyja źmieny.
«NN»: Mova raźvivajecca, źjaŭlajucca novyja słovy. Ci jość u słoŭniku novatvory ci kamputarnyja terminy, naprykład?
FP: Ja, jak kažuć u šachmatach, zrablu chod kaniom i spašlusia na vašaje vydańnie, jakoje ŭ hetym płanie mabilnaje i ruchomaje. U asnovu słoŭnika byli pakładzienyja nie tolki słoŭnik Biryły, ale i korpusy tekstaŭ haziety «Źviazda» i «Našaj Nivy». Dumaju, šmat słoŭ, jakija adlustroŭvajuć novyja realii, uvajšło ŭ słoŭnik.
«NN»: Raskažycie pra techničnyja mahčymaści «Paradyhmy». Ź jakimi prahramami i apieracyjnymi sistemami jana stasujecca?
FP: Pakul ja mahu vykazacca upeŭniena tolki nakont sistemy ChP i Microsoft Word 2000—2003. Dumaju, što chutka chtości abaviazkova pasprabuje prystasavać «Paradyhmu» da Microsoft Office-2007.
Što tyčycca prahramy pravierki arfahrafii «Litara», to jana dakładna nie pracuje ŭ Microsoft Office-2007. Heta źviazana z tym, što «Majkrasoft» pamianiaŭ svaju techničnuju palityku i absiek mahčymaści samastojnym prahramistam apieravać ź ich praduktami. Tamu,
kab pad Microsoft Office-2007 zrabić «Litaru», treba aficyjna atrymać ad kampanii dazvoł. Ale ja nie hublaju nadziei, što chto-niebudź voźmiecca za hetuju spravui «Litara» z «Paradyhmaj» u kompleksie buduć pracavać na lubym kamputary z roznymi sistemnymi patrabavańniami.
«NN»: Jakuju prahramu možna čakać ad Vas nastupnaj?
FP: Budu zajmacca ŭdaskanaleńniem. Dumaju, jak dadać tłumačalnuju častku. To bok nie tolki davać paradyhmu słova, jak jano skłaniajecca i hetak dalej, a i ŭ niejkim admysłovym vakiency padavać značeńnie. Dumaju heta budzie karysna dla bolš zručnaj pracy ź biełaruskamoŭnymi tekstami.
Ja spadziajusia, što maje budučyja raspracoŭki buduć takimi ž papularnymi jak i minułyja. Prahrama moža žyć tolki, kali buduć u jaje karystalniki i kali budzie zvarotnaja suviaź. Kali niama zvarotnaj suviazi, to i impet budzie słabieć u raspracoŭščykaŭ.
Kamientary