Za apošnija niekalki dzion istotna abvastryłasia situacyja vakoł Prydniastroŭja. Adbyłosia niekalki niezrazumiełych incydentaŭ u Ciraspali na fonie čarhovych zajaŭ rasijskaha boku pra nieabchodnaść prasiekčy suchaputny kalidor da Prydniastroŭja praz Ukrainu. U toj ža čas rasijskija resursy pišuć pra namier Rumynii i Ukrainy razam vyrašyć prablemu Prydniastroŭja. Što ž adbyvajecca?
Što takoje Prydniastroŭje?
Prydniastroŭje — padkantrolny Rasii ankłaŭ na terytoryi Małdovy. Na pačatku 1990-ch Kišynioŭ nie zdoleŭ uvieści tut svaju ŭładu, bo ŭ Prydniastroŭi stajała mahutnaja rasijskaja 14-ja armija, istotna macniejšaja za małdaŭskuju milicyju.
Ale niezaležnaść Prydniastroŭja nie pryznana faktyčna nikim. Pavodle Małdovy, respublika ŭvachodzić u jaje skład jak Aŭtanomnaje terytaryjalnaje ŭtvareńnie z asablivym pravavym statusam Prydniastroŭje.
Hetaja sprečnaja terytoryja maje pieravažna słavianskaje nasielnictva (małdavan tam tolki kala traciny).
Niepryznanaja respublika ŭtvaryłasia na hetaj terytoryi pa vynikach Prydniastroŭskaha kanfliktu ŭ 1991—1992 hadach. Pryčynaj kanfliktu była niezadavolenaść słavianskaha nasielnictva rehijona niezaležnaściu Małdovy i dziaržaŭnaściu rumynskaj movy.
Paśla byli pieramovy ab statusie Prydniastroŭja, jakoje de-fakta znachodzicca pad poŭnym i tatalnym kantrolem rasijskich śpiecsłužb i siłavikoŭ.
Na terytoryi niepryznanaj respubliki znachodzicca tak zvany «miratvorčy kantynhient Uzbrojenych Sił Rasii», stvorany ŭ 1995 hodzie na bazie 14-j armii, jakaja vajavała suprać Małdovy. U adpaviednaści z rašeńniem Stambulskaj narady ABSIE 1999 hoda Rasija abaviazałasia vyvieści zbroju i ŭvieś asabovy skład z terytoryi Prydniastroŭja da kanca 2002 hoda, ale tak i nie vykanała svajho abiacańnia.
Kanflikt u Prydniastroŭi byŭ całkam zamarožany. Niepryznanaja terytoryja spakojna žyła svaim žabrackim žyćciom ź siarednim zarobkam 343 dalary. Žychary Małdovy i Prydniastroŭja spakojna jeździli adzin da adnaho ŭ hości, mnohija prydniastroŭcy majuć małdaŭskija pašparty i navat biaruć udzieł u małdaŭskich vybarach. Małdova navat vakcynavała žycharoŭ Prydniastroŭja zachodnimi vakcynami ad kavidu — poŭny kantrast u paraŭnańni z adnosinami Ukrainy i tak zvanych danbaskich «respublik».
Jak abvastrałasia situacyja?
Ukraincy daŭno ŭsprymali Prydniastroŭje jak varožaje dziaržaŭnaje ŭtvareńnie. Jany aścierahalisia, što rasijskija «miratvorcy» mohuć uziać udzieł u ahresii suprać Ukrainy, a metaj Rasii moža być sproba prasiekčy suchaputny kalidor z Rasii da Prydniastroŭja praz Ukrainu.
Na kartach rasijskaha ŭvarvańnia, pakazanych na naradzie ŭ Alaksandra Łukašenki, adna sa strełak išła praz Adesu na Prydniastroŭje.
22 krasavika vykonvajučy abaviazki kamandujučaha vojskami Centralnaj vajennaj akruhi Rasii Rustam Miniekajeŭ zajaviŭ, što rasijskija vojski bačać zadačaj druhoha etapu vajny va Ukrainie ŭstalavańnie poŭnaha kantrolu nad Danbasam, Paŭdniovaj Ukrainaj, zabieśpiačeńnie suchaputnaha kalidora ŭ akupavany Krym i vychad da małdaŭskich miežaŭ.
Pa słovach hienierała, kantrol nad poŭdniem Ukrainy dazvoliŭ by armii «ŭździejničać na žyćciova važnyja abjekty ŭkrainskaj ekanomiki».
Akramia taho, zajaviŭ hienierał, kantrol nad poŭdniem Ukrainy dazvoliŭ by atrymać «jašče adzin vychad» da Prydniastroŭja, jakoje miažuje z Adeskaj vobłaściu Ukrainy. Pavodle jaho słoŭ, tam «adznačajucca fakty pryhniotu ruskamoŭnaha nasielnictva».
Što mieŭ na ŭvazie rasijski hienierał — da kanca niezrazumieła. Prydniastroŭje bolš za 30 hadoŭ kantralujecca rasijanami, i raptam tam «pryhniatajuć ruskamoŭnaje nasielnictva».
25 krasavika ŭ budynku «Ministerstva dziaržbiaśpieki Prydniastroŭja» adbyłosia niekalki vybuchaŭ.
«Vybityja vokny na vierchnich pavierchach. Z pamiaškańniaŭ valić dym. Prylehłaja terytoryja ačeplenaja supracoŭnikami milicyi. Na miescy śledča-apieratyŭnaja hrupa, sapiory, pažarnyja, daktary chutkaj dapamohi i śpiecyjalisty inšych ekstranych słužbaŭ. Pa papiarednich danych vystrały byli zrobleny z RPH. Paciarpiełych niama», — havaryłasia ŭ paviedamleńni prydniastroŭskaha MUS.
A ŭžo 26 krasavika ŭ Prydniastroŭi ŭzarvali vyški, jakija tranślavali Radyjo Rasii. Pra heta paviedamili ŭ «Ministerstvie ŭnutranych spraŭ» niepryznanaj respubliki. Pavodle siłavikoŭ, prahrymieli dva vybuchi — pieršy ŭ 6:40, druhi ŭ 7:05 ranicy, na miesca vyjechali sapiory.
Prezident Małdovy Maja Sandu 26 krasavika sklikała ekstranaje pasiadžeńnie Rady biaśpieki.
Na ŭjeździe ŭ harady Prydniastroŭja pačali stavić błokpasty.
Siłaviki buduć nadhladać aŭtatranspart.
Siłavyja struktury rehijona pieraviedzienyja va ŭzmocnieny režym niasieńnia słužby. Dziaržadministracyi daručana akazvać sadziejničańnie pravaachoŭnikam, paviedamlaje sajt kiraŭnika Prydniastroŭja Krasnasielskaha.
Što havorać roznyja baki?
Prezident Małdovy Maja Sandu asudziła lubyja sproby pastavić pad pahrozu mir u Małdovie.
«Naš analiz kaža pra toje, što jość napružanaść pamiž roznymi siłami ŭnutry Prydniastroŭja, zacikaŭlenymi ŭ destabilizacyi situacyi. Heta robić rehijon uraźlivym i stvaraje ryzyki dla Małdovy. Asudžajem lubyja pravakacyi i sproby ŭciahnuć Małdovu ŭ dziejańni, jakija mohuć pastavić pad pahrozu mir u krainie. Kišynioŭ pa-raniejšamu nastojvaje na mirnym vyrašeńni prydniastroŭskaha kanfliktu», — zajaviła prezident Małdovy.
Sandu taksama paviedamiła pra vybuchi na aeradromie ŭ Ciraspali, pra što raniej nie paviedamlali prydniastroŭskija ŭłady.
U Kramli ŭvažliva sočać za situacyjaj u Prydniastroŭi, paviedamiŭ pres-sakratar Pucina Piaskoŭ.
Jon adznačyŭ, što «Pucin pakul nie płanuje kantaktaŭ z Prezidentam Małdovy», i dadaŭ, što situacyja ŭ rehijonie vyklikaje zaniepakojenaść:
«Adzinaje, što mahu skazać, my vielmi ŭvažliva sočym za tym, jak raźvivajecca situacyja ŭ Prydniastroŭi. Biezumoŭna, adtul pastupajuć naviny, jakija vyklikajuć zaniepakojenaść».
Deputat Dziarždumy Arciom Turaŭ prakamientavaŭ abvastreńnie situacyi ŭ Prydniastroŭi. Pavodle jaho słoŭ, zachodnija śpiecsłužby na praciahu apošniaha hoda vielmi aktyŭna pracavali pa terytoryi Prydniastroŭja. Raźviedka heta nieadnarazova fiksavała.
«Vybuchi ŭ Prydniastroŭi źjaŭlajucca pravakacyjaj dla ŭciahvańnia Rasii ŭ dalejšyja bajavyja dziejańni», — ličyć staršynia kamiteta Dziarždumy pa spravach SND, jeŭrazijskaj intehracyi i suviaziach z suajčyńnikami Leanid Kałašnikaŭ.
Kałašnikaŭ ličyć, što «pravakacyja» mahła być ažyćcioŭlenaja «hrupaj nacyjanalistaŭ, što dziejničaje pa ŭkazańni zacikaŭlenych asob, a takich siońnia dastatkova šmat siarod krain Zachadu».
Rasija chacieła b paźbiehnuć scenara, pry jakim Maskvie pryjdziecca ŭmiašacca ŭ kanflikt u Prydniastroŭi, zajaviŭ namieśnik kiraŭnika MZS RF Rudenka.
Pry hetym, pa słovach čynoŭnika, «situacyja ŭ Prydniastroŭi vyklikaje tryvohu» i, pa jaho dumku, «za situacyjaj u Prydniastroŭi stajać siły, jakija nie zacikaŭleny ŭ stabilnaści i chočuć stvaryć jašče adzin ačah napružanaści».
Rasijskija ŚMI pačali raspaŭsiudžvajuć infarmacyju ab tym, dyviersanty, jakija stralali ŭ Ciraspali, nibyta prybyli z terytoryi Ukrainy.
Zajavy Rasii ab namiery vyjści da Prydniastroŭja praz Ukrainu rasceńvajuć jak pačatak aktyvizacyi nastupu na poŭdni Ukrainy. Heta skazaŭ sakratar Rady nacyjanalnaj biaśpieki i abarony Ukrainy Alaksiej Daniłaŭ u efiry nacyjanalnaha telemarafona.
Daradca kiraŭnika ofisa prezidenta Ukrainy Michaił Padalak zajaviŭ, što Rasija sprabuje destabilizavać situacyju ŭ Prydniastroŭi i namiakaje Małdovie, kab čakała «haściej».
«Drennaja navina: kali Ukraina nie vystaić, zaŭtra vorah budzie kala bramy Kišyniova. Dobraja navina ŭ tym, što Ukraina zabiaśpiečyć stratehičnuju biaśpieku ŭ rehijonie. Zrešty, my pavinny pracavać jak adna kamanda», — piša Padalak u tvitary.
Kiraŭnik Prydniastroŭja Vadzim Krasnasielski zajaviŭ, što ślady napadaŭ na abjekty ŭ Prydniastroŭi viaduć va Ukrainu.
«Jak pakazali pieršyja vysnovy praviadzieńnia nieadkładnych apieratyŭna-śledčych mierapryjemstvaŭ, ślady hetych napadaŭ viaduć va Ukrainu. Paśla pačatku bajavych dziejańniaŭ va Ukrainie Prydniastroŭje vykonvała niejtralitet i adkryta pra heta zajaŭlała — što my nie ahresary, što Prydniastroŭje nie płanavała i nie płanuje napad na našych susiedziaŭ», — zajaviŭ Krasnasielski.
Hałoŭnaje ŭpraŭleńnie raźviedki Ukrainy śćviardžaje, što Rasija rychtuje rakietny ŭdar pa Prydniastroŭi z achviarami siarod mirnaha nasielnictva.
Tak u HUR Ukrainy prakamientavali SMS-paviedamleńni, jakija atrymlivajuć ad imia nibyta Uzbrojenych sił Ukrainy žychary Prydniastroŭja. U ich źmiaščajecca papiaredžańnie ab «rakietnym i artyleryjskim» ŭdary pa terytoryi Prydniastroŭja.
Ukrainskaja raźviedka śćviardžaje, što Ukraina nie maje nijakaha dačynieńnia da hetaj i padobnych pravakacyj.
Hienštab Uzbrojenych sił Ukrainy śćviardžaje, što apieratyŭnaja hrupa rasijskich vojskaŭ u Prydniastroŭi pryviedziena ŭ poŭnuju bajavuju hatoŭnaść.
Dyk kamu ž patrebnaja eskałacyja?
Całkam imavierna, što 25—26 krasavika ŭ Prydniastroŭi adbyłasia banalnaja pravakacyja rasijskich śpiecsłužbaŭ, kab spravakavać tam mabilizacyju i apraŭdać napad na Ukrainu. Na fonie niaŭdač rasijskaj armii va Ukrainie adkryćcio druhoha fronta suprać Ukrainy ŭskładniła b situacyju dla Adesy. Ale takoje rašeńnie na pieršy pohlad vyhladaje dziŭnym, bo prydniastroŭskija siły i rasijskija «miratvorcy» — słabaja, nie samaja padrychtavanaja i małalikaja siła dla napadzieńnia na Ukrainu. Nieviadoma, ci jość u Rasii asensavanaja sistemnaja stratehija viadzieńnia vajny ŭ rehijonie. Kali Rasija i praŭda choča na trecim miesiacy vajny zadziejničać prydniastroŭski kirunak dla zachopu Adesy, heta vyhladaje jak prajava słabaści, a nie siły, jak prykmieta krytyčnaha deficytu ludskich resursaŭ.
Z druhoha boku, Rasija ŭžo paniesła vialikija straty na ŭkrainskaj vajnie, a svaich metaŭ usio jašče nie dasiahnuła, i tut užo kožnaja tysiača bajcoŭ nie lišniaja.
Albo, kali stała zrazumieła, što Rasija nie moža vyjhrać vajnu, Rasija imkniecca ŭciahnuć NATA (a kankretna Rumyniju, ciesna źviazanuju z Małdovaj) ŭ hetuju vajnu, kab projhryš byŭ nie tolki ad Ukrainy, ale i ad hłabalnaha voraha, NATA, kab było nie tak kryŭdna.
Jašče adna mahčymaja viersija, čaho ž dabivajecca Rasija — nie zachapić Adesu (składanaja zadača), a prynamsi sarvać ekspart zbožžavych praz Dunaj i rumynskija party.
U svaju čarhu, były supracoŭnik rasijskich śpiecsłužb Ihar Hirkin-Strałkoŭ, jaki raźviazaŭ vajnu na Danbasie, śćviardžaje, što ŭkrainskaja i rumynskija armii rychtujucca da začystki Prydniastroŭja i zachopu składoŭ z bojeprypasami. Maŭlaŭ, Rumynija aktyŭna rychtujecca da vajny i pierakidvaje svaich aficeraŭ u Małdovu.
«U Prydniastroŭskaj armii šancaŭ pratrymacca jaki-niebudź doŭhi čas biez padtrymki zvonku ŭ vypadku ataki z dvuch bakoŭ zusim niama. A dapamahčy Prydniastroŭju čym-niebudź, akramia, być moža, niejkaj kolkaści rakietnych puskaŭ pa abjektach infrastruktury, rasijskaja armija ciapier nie ŭ stanie», — kaža Strałkoŭ.
I što tam jość u hetym Prydniastroŭi?
Heta vialikaje pytańnie. Jany davoli doŭhi čas nie puskali nijakich mižnarodnych arhanizacyj, navat ABSIE, na svaju terytoryju. Tamu faktyčna zrazumieć, što tam adbyvajecca, možna chiba što z analityčnych rabot tych, chto tudy jeździŭ pryvatnym čynam.
Kažuć, što mabilizacyjny patencyjał tak zvanaha Prydniastroŭja moža być da 20 tysiač čałaviek. Ale ci sapraŭdy jon taki jość — vialikaje pytańnie. Zadekłaravanyja ich vojski — na ŭzroŭni vaśmi tysiač, plus siły milicyi, a taksama paŭtaratysiačny rasijski kantynhient.
Tamu, jak nasamreč vyhladaje bajazdolnaja siła ŭ cełym, dakładna nieviadoma.
Zatoje ŭ Prydniastroŭi jašče z časoŭ Savieckaha Sajuza zachoŭvajecca vialiki zapas bojeprypasaŭ. Častka ź ich nibyta lažać u stanie kansiervacyi. Ale kolki tam u realnaści raspradadziena, a kolki źjaŭlajecca niebajazdolnym łamaččam — nieviadoma. Składy bojeprypasaŭ raźmieščanyja davoli blizka da miažy z Ukrainaj. I tam jość taksama zienitna-rakietnyja kompleksy, tanki, bronietransparciory, kulamioty.
Bajazdolnaść rasijskaha kantynhientu ŭ Prydniastroŭi analityki taksama aceńvajuć skieptyčna. Heta armija savieckaha ŭzoru sa staroj zbrojaj, jakaja naŭrad ci zmoža zachapić Adesu. Adesa dobra abaroniena, tam jość rehularnyja vojski, marpiechi, nachvardyja, fłot.
Kali z Prydniastroŭja ŭsio ž pačniecca nastup na Ukrainu, što budzie rabić Małdova? Naŭrad ci jana budzie vieści bajavyja dziejańni z Prydniastroŭjem i ŭmiešvacca. Małdova nie samaja mocnaja armija Jeŭropy, skažam tak. I, zdajecca, usimi siłami imkniecca pierasiedzieć buru ŭ cichim miescy.
«A što ŭ vas za prablemy? Daloka da Minska ci niama kamu padvieźci?» Publičnaja pikiroŭka Łukašenki i Pašyniana10
Kamientary