«Prapisku aformiŭ za 5 chvilin. A ałkahol darahi». Jak žyviecca biełarusam, jakija rełakujucca ŭ Turcyju?
Turcyja tradycyjna była i zastajecca adnym ź lubimych miescaŭ dla adpačynku biełarusaŭ. Ale ŭ suviazi ź biaźvizavym režymam pamiž našymi krainami niekatoryja pačali razhladać jaje i jak miesca dla rełakacyi — asabliva paśla pačatku vajny va Ukrainie, kali «šenhien» adkryć stała jašče składaniej.
Pahutaryli ź niekalkimi biełarusami, jakija pierajechali ŭ Turcyju, pra ceny, tonkaści arendy i atrymańnia vida na žycharstva i staŭleńnie da palityki Erdahana.
«Tolki ŭ maim domie žyvie niekalki biełaruskich siemjaŭ»
Nie tak daŭno pra Jaŭhiena Hucałava ź Viciebska aktyŭna pisali dziaržaŭnyja ŚMI. Jašče b! Ën — toj samy biełarus, jaki za 10 dzion pierasiok rodnuju krainu z poŭnačy na poŭdzień, prabiehšy 650 kiłamietraŭ. Usio źmianiłasia paśla vybaraŭ 2020 hoda.
«Ja źniaŭ ściobnaje videa ŭ vioscy: byccam siadžu zranku ŭ prybiralni z «Sovietskoj Biełoruśsijej», na fonie hučyć himn. Vykłaŭ jaho ŭ svoj Instahram. I suprać mianie raspačali kryminalnuju spravu pa 370-m artykule (zdziek ź dziaržaŭnych znakaŭ. — NN). Tak vosieńniu 2021 hoda ja źjechaŭ», — zhadvaje małady čałaviek.
Turcyju Jaŭhien stabilna naviedvaŭ z 2013 hoda, a z 2015-ha ŭvohule pačaŭ arhanizoŭvać tam pachody — vadziŭ ludziej pa Likijskaj ściežcy, Karyjskaj, u Kačkar.
«Dla žyćcia vybraŭ Machmutłar, nievialiki horad pobač z Ałanijaj. Tut žyvie bahata ruskamoŭnych. A ciapier i biełarusaŭ. Ja sam paznajomiŭsia niedzie z dvaccaćciu-tryccaćciu našymi. U asnoŭnym heta ajcišniki. Niekatoryja źjazdžali siudy z Ukrainy 25-26 lutaha, mnohija navat biez pašpartoŭ.
Tolki ŭ maim domie žyvie niekalki biełaruskich siemjaŭ. Ëść tut i ŭkraincy. Z adnoj siamjoj ja niejak sutyknuŭsia ŭ lifcie, i staraja kabieta zapytała, adkul ja. Jak na biełarusa, na moj adras palacieli ahresiŭnyja vykazvańni. Ale kali ja patłumačyŭ, što ŭ nas adbyvajecca ŭ płanie represij, jana supakoiłasia. Ukraincy daloka nie ŭsie viedajuć pra našu situacyju. Ciapier my ź imi vitajemsia narmalna, abmieńvajemsia navinami. Što tyčycca turkaŭ, to da ŭsich zamiežnikaŭ jany staviacca adnolkava dobra, zdajecca», — raskazvaje Jaŭhien.
«Za pachod na rynak addaju mienš za dziesiać dalaraŭ i viartajusia z zaplečnikam na kiłahramaŭ vosiem»
Siaredniaje pa pamierach žytło ŭ Machmutłary možna źniać za 500-600 jeŭra, zusim maleńkuju kvateru realna znajści ŭ rajonie 400. Kab zabiaśpiečvać siabie, Jaŭhien praciahvaje ładzić turystyčnyja tury pa krainie dla ruskamoŭnych na 1-2 dni.
«U Turcyi vielmi zdorava ź ježaj. Na bazarach usio kaštuje kapiejki: sunicy, čarešni, sadavina, harodnina. Za adzin pachod ja addaju 150 lir (mienš za 10 dalaraŭ), i hetaha mnie chapaje na tydzień.
Z bazara zaŭsiody viartajusia z zaplečnikam na kiłahramaŭ 8-10. Turki, jany jašče takija: ty biareš kiłahram, a jany źvierchu darma mohuć nasypać. U kramach chiba što nie chapaje syrkoŭ hłazuravanych. Tut bahata rasijskich kram ci z uładalnikami-ŭkraincami, i tam časam možna navat natyknucca na «Lidski kvas», — adznačaje naš surazmoŭca.
«Biurakratyi ŭ Turcyi mienš»
Rachunak dla siabie Jaŭhien adkryvaŭ u miascovym İŞ bank, karystajučysia huhł-pierakładčykam, — ahułam usie pracedury zaniali 40 chvilin. Na afarmleńnie prapiski ŭ jaho syšło piać chvilin — na dumku mužčyny, biurakratyi ŭ Turcyi mienš.
Jašče bolš cikavostak pra Turcyju Jaŭhien raskazvaje ŭ siabie ŭ Instahramie
Ź minusaŭ jon adznačaje tolki adsutnaść pierad vačyma biełaruskich krajavidaŭ:
«Mnie vielmi padabałasia vandravać pa Biełarusi — to na rovary, to pieššu kudy, pa Jelni toj ža. Blizkich maich tut nie chapaje. U vialikich haradach Turcyi ŭ nastupnym hodzie mahčymyja pratesty praz vybary. Chacia tut napoŭnicu ŭ ŚMI ŭžo pišuć, što Erdahana padtrymlivaje bolš za 50% nasielnictva. Miascovych ź dziacinstva pryvučajuć nie razmaŭlać pra palityku, nie skardzicca, zajmacca svaimi spravami. Ale pracy turkam nie chapaje vidavočna.
U lubym vypadku, u horadzie, dzie ja ciapier, bolš zamiežnikaŭ, i ja adčuvaju siabie tut u biaśpiecy. Niama bolš paranoi, jak u Biełarusi: nibyta za mnoj pastanna niechta sočyć i padajecca, što nieznajomaja mašyna ŭ dvary — abaviazkova pa mianie».
Jaŭhienu pašancavała pryjechać raniej — u 2021 hodzie ŭ Turcyi była mienšaja płyń uciekačoŭ i jon atrymaŭ VNŽ adrazu na hod.
«Uvosieni vid na žycharstva skončycca, płanuju jaho praciahvać. Mabyć, pierajedu ŭ inšy rehijon: treba pavandravać pa krainie, Turcyja ž vialikaja. U naš niespakojny čas budavać dalokija płany niama nijakaha sensu. Na hety momant mnie kamfortna ŭ hetaj krainie», — padsumoŭvaje Jaŭhien.
«Sa startu dla pierajezdu siudy treba mieć na rukach minimum dźvie štuki»
Jaŭhienija pryniała rašeńnie źjazdžać ź Biełarusi na druhi dzień vajny z Ukrainaj, dla jaje heta stała apošniaj kroplaj i toj padziejaj, jakaja pierakreśliła nadziei na lepšaje.
Dziaŭčyna pracuje anłajn u śfiery infarmacyjnych technałohij, tamu pytańnie ab pracy nie stajała — jana prosta pieramiaściłasia razam ź joj. Padatki biełaruska praciahvaje płacić na radzimie. Z saboj Ženia zabrała i maci.
Turcyja vybirałasia pa pryncypie adsutnaści nieabchodnaści rabić vizu. Plus u krainie kamfortny klimat i jość siabry.
«My žyviom u Antalji, bo z prybiarežnych haradoŭ jon samy vialiki i nie supierturystyčny. U Antalji jość plus-minus usie dabroty cyvilizacyi, u adroźnieńnie ad pasiołkaŭ, jakich tut bahata vakoł», — raskazvaje hierainia.
Siamja pierajechała ŭ krasaviku, bo rabiła chatnim žyviołam pryščepki ad šalenstva i paśla ich treba było trymać 30-dzionny karancin. Za kvitki Minsk-Stambuł na toj momant jany addali 1100 jeŭra. Sa Stambuła ŭ Antalju dabiralisia ŭžo na mašynie, zapłaciŭšy za pierajezd i bienzin 200 dalaraŭ.
Za kvateru Ženia z maci płaciać 550 dalaraŭ za miesiac: heta kuchnia plus haścinaja i dźvie maleńkija spalni mietraŭ pa 9. Kamunałka ŭ tych, chto pastajanna karystajecca kandycyjanieram i bojleram, tut vychodzić kala 100 dalaraŭ. Jašče 25 źvierchu — internet i telefon.
«U Turcyi arendnaje žytło amal nikoli nie praduhledžvaje najaŭnaści usioj mebli, nam pryjšłosia šmat čaho dakupić: palicy pad abutak i dla vannaha pakoju, lusterka, posud. Tak što sa startu na kvitki i žytło dla pierajezdu siudy treba mieć na rukach minimum dźvie štuki», — uvodzić u kurs spraŭ Ženia.
Padstava dla turystyčnaha dazvołu na žycharstva — damova arendy
Dziaŭčyna ŭžo atrymała turystyčny dazvoł na žycharstva na paŭhoda. Padstavaj dla hetaha stała adna damova na arendu žytła. Z zavieranaj kopijaj hetaj damovy, fotazdymkami, kopijaj pašparta, zajavaj i padatkovym numaram (afarmlajecca anłajn) prychodziš u miascovuju mihracyjnuju słužbu, zapaŭniaješ ankietu i čakaješ rašeńnia. Časam mohuć dadatkova zapytać vypisku z rachunku: pažadana mieć minimum 500 dalaraŭ u miesiac na čałavieka.
Biez VNŽ biełarusam možna znachodzicca ŭ Turcyi tolki 90 dzion u hodzie, kožnyja 30 dzion abnulajučy svajo haściavańnie vyjezdam za miežy krainy.
Dziaŭčyna žyvie ŭ tureckim rajonie, dzie amal adsutničajuć zamiežniki. I pradukty tam vielmi tannyja.
Pry kursie 17 lir za dalar pamidory jana nabyvaje pa 5—6 lir, kabački, kavuny i piercy pa try. Samaja darahaja pakul čarešnia — kala 15—20 lir za kiłahram. U kramach kštałtu Migros pradukty ŭžo buduć daražejšyja — ceny paraŭnalnyja ź minskimi.
«Tut niama małočki ŭ zvykłym nam sensie. Masła zvyčajna salonaje. Niama syrkoŭ i raznastajnaści ŭ johurtach. Kaŭbas taksama niašmat: śvininu tut amal nie jaduć, usio ž musulmanskaja kraina. Zatoje frukty i harodnina lepšyja i tannyja.
U mianie ŭ Biełarusi była vialikaja prablema jeści harodninu: ja jaje nie lublu, a treba ž užyvać. A tut biez prymusu pačała, bo jana maje smak. U kaviarniach usio taksama smačna i tanna. Siaredni rachunak — 20-25 rubloŭ, ale pry hetym ja biaru ŭsio, što chaču, i naŭprost na bierazie mora», — kamientuje surazmoŭca.
«Budu praź dziesiać chvilin u turkaŭ — heta časam praz 1,5 hadziny»
Ź minusaŭ žyćcia ŭ Turcyi Ženia adznačaje śpiecyfičnaje žytło, adsutnaść centralnaha aciapleńnia i haračaj vady (u ich kvatery staić pratočny nahravalnik, i časam jon prynosić niazručnaści), niemałuju kolkaść biednych rajonaŭ ź nizkim uzroŭniem žyćcia.
«Tut taksama kulhaje miascovaja śfiera bjuci-pasłuh — nie ŭmiejuć rabić jakasna tyja ž paznohci. Tamu tyja, chto pryjechaŭ z SND, chodziać da ruskich majstroŭ — tam užo usio na najvyšejšym uzroŭni. Ja była ŭ ich na piedzikiury, manikiury, i nul pytańniaŭ.
Ale tut vielmi kamfortny dla mianie klimat (ja dobra pieranošu śpioku). U Turcyi 300 soniečnych dzion u hodzie! Miacovyja ŭsie vielmi rassłablenyja, paśmichajucca, lubiać žyvioł i dziaciej. Praŭda, i spaźniajucca viečna. «Budu praz 10 chvilin» — heta časam praz 1,5 hadziny, i ja nie pierabolšvaju».
«I razumieć, što pa mianie nie pryjeduć»
Jašče adzin ź minusaŭ — palityka, dadaje hierainia.
«Z palitykaj tut dupa, u nastupnym hodzie projduć vybary, i całkam mahčymaja situacyja, jakaja była ŭ Biełarusi ŭ 2020-m. Z ekanomikaj u ich lepš, čym u nas, kaniečnie. Lepšyja zarobki, mienšyja ceny. Ale Erdahan — taki ž dyktatar, šmat palicyi. Ale tut ja ŭsio adno mahu nakinuć na siabie luby ściah i razumieć, što pa mianie nie pryjeduć adrazu ž».
U Turcyi pracuje «Amazon», jość i svaje dastaŭki, anałahičnyja «Anłajnieru». Siervis u płatnych klinikach — paraŭnalny z uzroŭniem «Łade» ci «Umkabiełmieda» pa cenach i jakaści. Kab žyć z bolšym kamfortam, Ženia ciapier vučyć tureckuju: tolki z anhielskaj i ruskaj za miežami turystyčnaj zony vas tut nie zrazumiejuć.
«Ja płanuju žyć u Antalji minimum da siaredziny kastryčnika, praciahnuć jašče na paŭhoda VNŽ. A potym pahladzim. Praz hod, jak ja i kazała, tut vybary i, na moj pohlad, čakajecca niešta padobnaje ź Biełaruśsiu. U takim vypadku ja nie chacieła b zastavacca ŭ Turcyi. Pakul ža možna pakajfavać u dobrym klimacie, pachadzić na mora i pajeści smačnych fruktaŭ», — dzielicca płanami Ženia.
«Kvateru zdali nie haspadary, a machlarka»
Kapirajtar, repietytar pa anhlijskaj movie i bubnač Jahor Błachin, jak i Jaŭhienija, pierajechaŭ ź siabrami ŭ Turcyju paśla pačatku vajny: tudy nie patrebnaja viza, i kraina mienš pieranasielenaja emihrantami ŭ paraŭnańni z Hruzijaj. U jakaści punktu dla novaha miesca žycharstva byŭ abrany Stambuł.
«My dumali pra emihracyju daŭno. Kuča maich siabroŭ u turmie, niechta pad śledstvam, niechta źbieh z krainy. Trymała šmat, ale paśla pačatku vajny ja ŭsio ž skazaŭ usim svajakam, što-taki źjazdžaju, i kali chočacie — jedźcie sa mnoj.
U sakaviku ŭžo pačaŭsia rost cen na kvitki. U vyniku my dalacieli da Maskvy, adtul byŭ pramy samalot u Stambuł, ale rejs «Aerafłota» admianili. Ja adčyniŭ śpis krain, jakija, jak mnie padavałasia, siabrujuć z Rasijaj i nie ŭviaduć sankcyi — Uźbiekistan, AAE. I my ź siabrami ŭ vyniku kupili kvitki praz Emiraty i Uźbiekistan. Kaštavała 700—800 dalaraŭ na čałavieka», — zhadvaje chłopiec.
Niepryjemny siurpryz čakaŭ maładzionaŭ na samym pieršym etapie — pry pošuku žytła. Šukali na na śpiecyjalizavanym sajcie i ŭ sacsietkach. U vyniku źniali dobruju kvateru pry dapamozie ryełtara, ale akazałasia, što jaje im zdali nie haspadary, a machlarka — u subarendu i daražej, čym taja kaštuje ŭ realnaści. Plus jana zabrała depazit — kala 700 dalaraŭ.
«Miascovyja, budź ich vola, dazvolili b nam znachodzicca ŭ krainie 365 dzion biez anijakich dakumientaŭ»
«Praz hetuju niaŭviazku my nie zmahli atrymać naš turystyčny VNŽ, źviarnulisia ŭ miascovuju palicyju i patłumačyli prablemu. Nam vydali časovy dakumient dla znachodžańnia ŭ Turcyi da rašeńnia suda, jaki pryznačany na listapad. Sapraŭdnyja haspadary kvatery ŭ lubym vypadku na našym baku, my praciahvajem žyć tam ža. Jak skazali palicejskija, naša situacyja supierunikalnaja: takoje ŭ ich — redkaść. I dziakujučy joj, my ciapier siabrujem z šefam miascovaj palicyi. Uvohule, miascovyja pryznalisia, što biełarusam, ajcišnikam, chto pracuje anłajn, budź ich vola, jany b dazvolili znachodzicca ŭ krainie 365 dzion biez anijakich dakumientaŭ, bo my nie zabirajem pracoŭnyja miescy, cyvilizavanyja ludzi, a hrošy ŭ krainie pakidajem», — raskazvaje Jahor.
«Drenna raźvitaje ŭsio, što źviazana z technałohijami»
Jahor pieraličvaje rečy, da jakich biełarusu ŭ Turcyi, pryjdziecca pryzvyčajvacca:
«Tut drenna raźvitaje ŭsio, što źviazana z technałohijami: sajty i mabilnyja prahramy pracujuć tak, nibyta zroblenyja naśpiech. Ź inšaha boku, jość zručnaja sistema apłaty dla ŭsiaho hramadskaha transpartu: nabyvaješ kartku i prosta jaje papaŭniaješ.
Dla kahości moža stać prablemaj namaz piać razoŭ na dzień, jaki adbyvajecca hučna.
Vialiki minus — niemahčymaść znajści pracu bieź viedańnia tureckaj movy. Maksimum — frukty pierabirać ci niešta ŭ turystyčnaj śfiery. Miascovyja i sami cierpiać ad niedachopu pracy. Sam ja zaniaty jak fryłansier anłajn, ale i tut jość prablema. Hrošy mnie prychodziać z roznych krain śvietu, a, uličvajučy sankcyi, pastupleńni z Rasii vielmi składana zabirać. Adkryć ža rachunak u banku z dobrymi ŭmovami zamiežniku biez VNŽ składana.
Pakul ja karystajusia siervisami MoneyGram i Western Union. Škada jašče, što ŭ Turcyi nie pracuje PayPal — heta taksama krytyčna važna dla fryłansiera».
Kvateru kala aeraporta imia Ataciurka (Jahor paraŭnoŭvaje rajon ź minskim Ziolonym Łuham) razam ź siabrami jon zdymaje za 380 dalaraŭ, ale apošnim časam žytło ŭ Stambule mocna padaražeła i treba aryjentavacca na start ad 450—500 dalaraŭ. Kamunałka i internet — jašče 50 dalaraŭ źvierchu.
«Ź inšaha boku, tut usie damovy zaklučajucca minimum na paŭhoda i ŭ lirach, a kurs mocna skača. Kali zdymiecie kvateru za 500 dalaraŭ, jość vialikaja vierahodnaść, što praź miesiacy try jana budzie kaštavać 450.
Kaniečnie, heta niadobra: pakul ekanomika trymajecca, ale ž heta sprava času. Mylnaja burbałka rana ci pozna łopnie — pa prahnozach, jość vierahodnaść ekanamičnaha kryzisu i dosyć vialikaja», — dadaje naš surazmoŭca.
«Paabiedaŭ niekali za 1,5 dalara»
Raskazvajučy pra ježu, Jahor zhadvaje svoj rekord.
«Ja paabiedaŭ niekali na 22 liry, heta 1,5 dalara. I pry hetym ja ŭziaŭ burhier, bulbu i kołu. Ahułam tut supierraźvitaja dastaŭka, ale, kali nie viedaješ dobra tureckuju, heta historyja zakrytaja. Praściej kupić picu samomu, čym paŭhadziny tłumačyć dastaŭščyku, jak patrapić na tvaju vulicu.
Dla spraŭ z afarmleńniem dakumientaŭ my najmali pierakładčyka, ale pacichu vučym tureckuju pry dapamozie prahram u telefonie. Hałoŭnaje tut, jak ź luboj movaj — zdužać chacia b ź ličbami i madalnymi dziejasłovami».
Jahor taksama zhadvaje vysokija ceny na ałkahol i cyharety ŭ suviazi z akcyzami. Ale Turcyja ahułam — kraina, dzie palać vielmi šmat, tamu i alternatyva jość.
«Cyharety, typu miascovyja samakrutki, tut pradajucca na kožnym kucie. I heta vielmi tanna ŭ paraŭnańni z tym, što ŭ kramach: kala 10 lir za ŭpakoŭku».
«Dla mužčyn, jakija nosiać baradu, u Turcyi — kazka»
Jahor źviartaje ŭvahu, što dla mužčyn, jakija nosiać baradu ci vusy, u Turcyi — prosta kazka.
«Pad domam u cyrulni mianie nie tolki pastryhuć, ale i zrobiać masku dla tvaru, masaž, i ŭsio zadavalnieńnie kaštuje 80 lir (kala 10 dalaraŭ). Dla dziaŭčat takich miescaŭ u Turcyi mienš u pracentnych suadnosinach, pa maich acenkach».
Chłopiec zrabiŭ sabie tannuju miedstrachoŭku: 60 dalaraŭ na hod, ale pakul joj nie karystaŭsia.
«Moj siabar chadziŭ lačyć zub u pryvatnuju stamatałohiju — staviŭ tam płombu i addaŭ dalaraŭ 40, jamu ŭsio vydatna zrabili», — adznačaje Jahor.
U płanach chłopca — pahladzieć śviet dalej, pavandravać:
«Ja nie pryviazany da miesca pracy, da dziaciej, mnie lohka vybirać miesca žycharstva. U mianie niama natury asiełaści: mnie nie treba nabyvać niejki svoj učastak, mieć majomaść (u Turcyi, naprykład, možna nabyć novuju kvateru za sto tysiač dalaraŭ).
Ale kali my i nie zmožam kudyści pajechać dalej, to i ŭ Turcyi vielmi kamfortna, nam tut padabajecca: Turcyja kudy bolš svabodnaja za Biełaruś na hetym etapie. Ja ŭdziačny hetaj krainie, što jana mianie prytuliła, i hrech skardzicca na niešta. Hłabalna, kaniečnie, chaciełasia b, kab skončyłasia vajna, źmianiłasia kiraŭnictva našaj krainy. I mnie chočacca adnojčy viarnucca ŭ Biełaruś, jak i mnohim».
Kamientary