U knizie vykładzienyja pohlady na roznyja aśpiekty i pryčyny pratesnaj aktyŭnaści, a taksama pakazana, jak pracuje represiŭnaja mašyna.
«Heta kniha pra abudžeńnie Biełarusi i abjadnańnie biełarusaŭ», — havaryłasia na jaje prezientacyi.
Kniha «Biełaruś u XXI stahodździ: pamiž dyktaturaj i demakratyjaj». Fota: routledge.com
Pradmovu da knihi napisała kiraŭnica Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Biełarusi Śviatłana Cichanoŭskaja.
«U demakratyčnaj Biełarusi, kali akademiki buduć sprabavać vyśvietlić, chto my, biełarusy, i adkul my pryjšli, niachaj hetaja kniha budzie ich pravadnikom», — adznačała jana.
U knizie try častki: histaryčnaja, sacyjalna-ekanamičnaja i častka, pryśviečanaja fienomienu hramadskaj samaarhanizacyi.
«Piotr Mašeraŭ zakłaŭ asnovy tryvałaści biełaruskaha hramadstva»
Vykładčyca z Univiersiteta karalevy Maryi Natalla Čarnyšova ličyć, što pratesty 2020 hoda byli b małaimaviernymi bieź biełaruskaha hramadzianskaha nacyjanalizmu, jaki paŭstaŭ u pracesach 1970 hadoŭ.
1970-ja Čarnyšova na prezientacyi nazvała vybitnym dziesiacihodździem. Tady kiravaŭ savieckaj Biełaruśsiu Piotr Mašeraŭ.
Jana pahadžajecca, što tady pravodziłasia žorstkaja rusifikacyja, pryhniatałasia samaśviadomaść. Ale pry Mašeravie byli zakładzienyja ekanamičnyja, kulturnyja ŭmovy dla vyhadoŭvańnia siaredniaha haradskoha kłasa.
Pavodle jaje, Łukašenka hladzieŭ na sacyjalistyčnaje minułaje i maryŭ stvaryć biaśpiečnuju budučyniu dla Biełarusi, jak u časy Mašerava, ale ŭ 2020 hodzie biełarusy nie zachacieli žyć, jak choča jon.
«I heta paŭpłyvała na mabilizacyju biełaruskaha hramadstva», — adznačyła Natalla Čarnyšova.
«Niaspraŭdžanyja čakańni biełaruskaha ekanamičnaha cudu»
Prafiesarka Julija Karaścialova z Univiersiteckaha kaledža ŭ Łondanie ŭ suaŭtarstvie z ekanamistam Alesiem Alachnovičam pisała artykuł pra «niaspraŭdžanyja čakańni biełaruskaha ekanamičnaha cudu».
Pavodle jaje, prablemy niahnutkaj biełaruskaj ekanamičnaj madeli ad kryzisu da kryzisu narastali i čakali svajho vybuchu.
Byli sproby madernizavać biełaruskuju haspadarku, i navat mielisia dasiahnieńni ŭ pryvatnym siektary dy raźvićci najnoŭšych technałohijaj.
Ilustracyjnaje fota: vitvesti.by
Ale ŭ apošniaje dziesiacihodździe raźvićcio ekanomiki ŭsio bolš zamarudžvałasia.
Palityčny kryzis 2020 hoda i vajna va Ukrainie stvaryli dadatkovyja ciažkaści dla jaje.
Ich nastupstvy pryviali da «erozii čałaviečaha kapitału», fundamientalnaha składnika ekanamičnaha raźvićcia sučasnaj krainy. Rełakacyja biznesaŭ źniščyła patencyjał dla inviestycyjaŭ.
Na ekanomiku ŭsio bolš upłyvajuć sankcyi, a Pucin usio bolš kantraluje jaje.
«Ekanamisty pa natury piesimistyčnyja, ale ŭ knizie my śćviardžajem i aptymistyčnaje, što źmieny niepaźbiežnyja, — padsumavała Julija Karaścialova. — Spatrebiacca reformy dla adnaŭleńnia Biełarusi ŭ novym ekanamičnym režymie».
Fienomien łukašyzmu: možaš być aktyŭnym, ale pa-za palitykaj
Navukovaja supracoŭnica Vilenskaha ŭniviersiteta Taćciana Čulickaja havaryła pra hramadskija ruchi i palityčnyja źmieny ŭ Biełarusi ŭ 2020 hodzie i paśla.
Asiarodździe dla raźvićcia ŭ Biełarusi hramadzianskaj supolnaści zaŭždy było varožym.
Libieralizacyja 2014-2015 hadoŭ zakranuła hramadzianskuju supolnaść. Zjaviłasia mahčymaść udzielničać u kulturnickich, ekałahičnych prajektach, ale pry ŭmovie, što jany buduć pa-za palitykaj.
«Heta cikavy fienomien dla Biełarusi. Ty možaš być aktyŭnym tolki pa-za palitykaj. Heta aznačała, što palityčnaja apazicyja zaŭždy była paralizavanaja», — kazała Čulickaja.
Na 2020 hod u Biełarusi było šmat hramadskich arhanizacyj i inicyjatyvaŭ, ale abmiežavanych u svajoj dziejnaści. U ich nie było palityčnych metaŭ. Jany zajmalisia adukacyjaj, kulturaj.
Niaŭradavyja arhanizacyi nie stali drajvieram pratestaŭ, ale jany byli ich udzielnikami, jak ličyć Čulickaja.
U 2020 hodzie paŭstaŭ šyroki hramadski ruch, jak toje było napačatku 1990-ch. Jon dapamoh ludziam viarnucca ŭ palityku.
U dalejšym hety ruch sutyknuŭsia z surovymi represijami, i ciapier jon padrabiŭsia na frahmienty.
«Tyja arhanizacyi, inicyjatyvy, jakija zachavalisia, ci ŭ Biełarusi, ci ŭ vyhnańni praciahvajuć svaju dziejnaść, jany nie źnikli naohuł», — zapeŭnivała aŭtarka ahladu.
Takija supołki isnujuć u padpolnych umovach u Biełarusi, a taksama ŭ zamiežžy. Utvarylisia dyjasparnyja inicyjatyvy, jakija dapamahajuć mabilizavać biełarusaŭ, jakija zjechali.
Źmieny pakul nie bačnyja, ale jany hłybinnyja
Pra fienomien biełaruskaj samaarhanizacyi na prezientacyi havaryła dacent z brytanskaj Škoły słavianskich i ŭschodniejeŭrapiejskich daśledavańniaŭ pry Univiersiteckim kaledžy ŭ Łondanie Iryna Piatrova.
«My byli śviedkami taho, što zaviecca vychavańniem i stanaŭleńniem nacyjanalnaj hodnaści», — kazała jana pra samaarhanizacyju pratestaŭ.
Pa jaje słovach, admietnym miescam na pratestach byli dvarovyja supolnaści, dzie naradžałasia i ŭmacoŭvałasia pačućcio salidarnaści.
Biełaruś u 2020-m: na mitynhu prychilnikaŭ Cichanoŭskaj
Iryna Piatrova ličyć, što pratest choć i nie dasiahnuŭ svajoj mety, ale jon pakinuŭ pačućcio abudžeńnia hramadskaści. Ludzi zrazumieli svoj patencyjał.
«Źmieny pakul nie bačnyja, ale jany hłybinnyja i jany jość. Heta doŭhatryvały praces».
Biełarusam daviadziecca adkazać na niaprostaje pytańnie: z kim jany?
Navukovaja supracoŭnica Anastasija Kudlenka z brytanskaha Instytuta hłabalnaha ŭstojlivaha raźvićcia kazała pra masavuju hramadzianskuju mabilizacyju, jakaja va Ukrainie pryviała da revalucyi hodnaści, a ŭ Biełarusi — da revalucyi abureńnia.
Pavodle jaje, metaŭ hramadskija ruchi va Ukrainie i Biełarusi pakul nie dasiahnuli.
Va Ukrainie revalucyja hodnaści sutyknułasia z ahresijaj z boku Rasii, ale heta nie spyniła rašučaści ŭkraincaŭ žyć u svabodnaj i demakratyčnaj krainie.
A ŭ Biełarusi revalucyja sutyknułasia z represijami režymu Łukašenki.
Bajcy pałka Kalinoŭskaha. Fota: telehram-kanał BelWarriors
Anastasija Kudlenka ličyć, što biełarusam daviadziecca adkazvać na składanaje pytańnie: jakoj jany bačać budučyniu svajoj krainy?
«Biełarusam samim treba vyznačycca, ci buduć jany nadalej zastavacca pad rasijskim daminavańniem albo buduć zmahacca za suvierenitet», — adznačała Kudlenka.
U kancy prezientacyi było zhadana, što dziesiać hadoŭ tamu pabačyła śviet kniha z padobnaj nazvaj «Sučasnaja Biełaruś: pamiž demakratyjaj i aŭtarytaryzmam».
Zhadali i knihu Janki Zaprudnika «Biełaruś na histaryčnych skryžavańniach», vydadzienuju ŭ 1993 hodzie. Tady byli alternatyŭnyja šlachi raźvićcia krainy, ale zjaviŭsia «čorny lebiedź».
«Da ŭłady pryjšoŭ Łukašenka, i nichto nie čakaŭ, što jon na stolki zastaniecca pry ŭładzie, — kanstatavali na prezientacyi. — Padziei stali raźvivacca nie na našu karyść. Heta byŭ ruch nazad, što tyčycca palityki, ekanamičnaj libieralizacyi».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Hladzicie taksama:
«Dobryja ruskija» pasvarylisia z-za Cichanoŭskaj
«Tožabiełarusy». Novaje žyćcio palityčnaha kliše stahadovaj daŭniny
