Pieršy etap restaŭracyi abarončaha chrama ŭ Muravancy amal skončany. Dalej voźmucca za hatyčnyja interjery
Raboty pieršaj častki budaŭničaj čarhi, jakija doŭžylisia bolš za paŭhoda, praktyčna zavieršany. Zvonku Muravanka jašče ŭ ryštavańniach, ale ŭžo bačnyja pieratvareńni: adramantavanyja i pamalavanyja ścieny, viežy, vytančany ščyt, adrestaŭravanyja kryžy. Pra toje, što ŭžo zroblena, i za što płanujuć uziacca dalej, raspaviadaje «Hrodzienskaja praŭda».
Pomnik abarončaha dojlidstva — chram Naradžeńnia Praśviatoj Baharodzicy ŭ vioscy Muravanka Ščučynskaha rajona — pieražyvaje surjoznuju restaŭracyju. Na hetuju spravu vydzielena kala 1 miljona rubloŭ sa śpiecyjalnaha fondu Prezidenta pa padtrymcy kultury i mastactva. Płanujecca, što svoj 500-hadovy jubilej carkva-krepaść, jakaja, jak ličycca, pabudavana ŭ 1524 hodzie, i ŭniesienaja ŭ papiaredni śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA, sustrenie va ŭsioj krasie i vieličy.
Śpiecyjalisty TAA «SMP-128» umacavali albo zamianili ŭsie prablemnyja elemienty, jakija ŭpłyvajuć na tryvałaść i daŭhaviečnaść śviatyni. Zamianili kala piacisot razburanych frahmientaŭ aŭtentyčnaj cehły na fasadach, astatniuju — ačyścili ad mochu i reštkaŭ cemientu. Całkam pierarabili vadaściokavuju sistemu, abnavili vonkavuju tynkoŭku, adramantavali prymykańni da viežaŭ na dachu i inšyja prablemnyja ŭčastki. Ścieny zvonku apracavali admysłovymi restaŭracyjnymi składami i pamalavali.
Za košt rajonnych srodkaŭ zaviaršajecca restaŭracyja vaśmi kryžoŭ. Dalej srodki z Prezidenckaha fondu buduć nakiravanyja na praciah restaŭracyi ŭnutry chrama. Płanujecca zrabić admostku i darožku da carkvy.
Za piać stahodździaŭ svajho isnavańnia chram byŭ pravasłaŭnym, unijackim, katalickim, źviedaŭ dziesiacihodździ zabyćcia i byŭ znoŭ viernuty pravasłaŭnym viernikam. A słužyŭ i dla abarony ludziej, schoviščam dla skarbu padčas spustašalnych nabiehaŭ. Hałoŭny ŭvachod u chram, naprykład, daŭniej abaraniaŭsia ciažkimi ŭvachodnymi varotami i žaleznymi kratami (hiersaj), jakija apuskałasia źvierchu na łancuhach ź nišy ŭ ścianie.
U paślavajennyja hady Muravanka była začyniena i bolš za čatyry dziesiacihodździ vykarystoŭvałasia jak zierniaskład. U 1990 hodzie chram aficyjna viernuty pravasłaŭnym viernikam, utvorany prychod. Mienavita tady ŭ apošni raz i pravodzilisia maštabnyja ramontnyja raboty. Miedny dach, padaravany chramu mitrapalitam Fiłaretam, dazvoliŭ abaranić chram ad razburalnych apadkaŭ, byŭ pamalavany fasad, zrobleny ramont unutry carkvy z materyjałaŭ, dastupnych u pačatku dzievianostych. Tamu ŭ interjery chrama jość elemienty, jakija, miakka kažučy, nie adpaviadajuć eposie.
Za hetuju histaryčnuju niedakładnaść, a taksama raskoliny i čarnatu na hatyčnych zorkavych sklapieńniami, restaŭratary płanujuć uziacca dalej. Druhaja čarha restaŭracyjnych rabot jak raz budzie nakiravana na abnaŭleńnie ŭnutranaha vyhladu carkvy i dobraŭparadkavańnie carkoŭnaha dvara.
«Sučasnuju tynkoŭku zamieniać na padobnuju da aŭtentyčnaj na hašanaj vapnie, dziakujučy čamu kałonam i ścienam chrama viernuć pieršapačatkovy vyhlad. Buduć likvidavanyja raskoliny tynkoŭki pad sklapieńniami, zamienienyja vokny, naładžanaja vientylacyjnaja sistema, kab nie ŭtvarałasia vilhać, pieramalavanyja i abnoŭlenyja niekatoryja ŭnutranyja elemienty. Źjaviacca novyja panikadziły i śviacilni. I tady carkva nabudzie adziny stylistyčny vyhlad.» — raspaviadaje nastajaciel chrama.
Pa słovach navukovaha kiraŭnika abjekta, hałoŭnaha architektara prajektaŭ Instytuta «Hrodnahramadzianprajekt» Aleny Ščasnaj, pierš čym prystupić da restaŭracyjnych rabot, byli praviedzieny nieabchodnyja navukovyja daśledavańni, namiečana kancepcyja biahučaha ramontu chrama i padrychtavana prahrama rabot, uzhodnienaja ź Ministerstvam kultury.
Na zakaz adździeła kultury Hrodzienskaha abłvykankama ŭ 1986 hodzie byŭ raspracavany prajekt restaŭracyi chrama, jaki składajecca ź niekalkich tamoŭ. Ale ŭ archivie navukova-techničnaj dakumientacyi ŭ Minsku ŭdałosia adšukać tolki razroźnienyja listy prajekta, a ŭ parafii zachavalisia tolki dva tamy z histaryčnaj daviedkaj i fotafiksacyjaj budynka. Tamu ŭ 2021 hodzie prychod zakazaŭ novyja techničnyja zaklučeńnia dla padrychtoŭki navukova abhruntavanaj prahramy rabot.
«Supracoŭniki łabaratoryi kafiedry inžyniernaj ekałohii i chimii BrDTU praviali fizika-chimičnyja daśledavańni ŭzoraŭ vonkavaha i ŭnutranaha azdableńnia chrama dla padboru i vykarystańnia sučasnych anałahaŭ budaŭničych materyjałaŭ pry praviadzieńni ramontnych rabot. Ale daśledavańni na pomniku architektury praciahvajucca i ŭ pracesie praviadzieńnia ramontna-restaŭracyjnych rabot, tamu mahčymyja siurpryzy i vyjaŭleńnie raniej nieviadomych asablivaściaŭ i detalaŭ abjekta spadčyny.» — raspaviadaje Alena Ščasnaja.
Uličvajučy vysoki Nacyjanalny achoŭny status abjekta, prapanavanaha Respublikaj Biełaruś dla ŭklučeńnia ŭ śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA ŭ składzie naminacyi «Kultavyja zbudavańni abaronnaha typu ŭ Biełarusi, Polščy i Litvie», mietodyka praviadzieńnia ramontna-restaŭracyjnych rabot na padobnych pomnikach architektury taksama pavinna adpaviadać pryniatym mižnarodnym normam.
Pomnikaŭ abarončaha dojlidstva, padobnych da Muravanki, zachavałasia niašmat: u Synkavičach na Hrodzienščynie i ŭ Supraśli (Polšča). Muravanka maje i svaje asablivaści: tak uvachod aformleny kilepadobnaj arkaj, jakaja vykładziena z cehły niezvyčajnaj formy. Vierahodna, kožnaja cehła rychtavałasia ŭ adzinym ekzemplary, kab jana adpaviadała svajmu miescu. Na niekatorych dahetul zachavalisia cikavyja adbitki, jakija nahadvajuć ślady žyvioł. Sklapieńni ž chrama vykładzienyja fihurnaj lakalnaj cehłaj, jakuju nazyvajuć «karaleŭskaja lileja».
Ad staroha ŭbrańnia zachavalisia tolki niekalki abrazoŭ i plita ŭ honar Kazimira Kastravickaha, umuravanaja ŭ ścianu. Reštki jašče adnoj plity, na jakoj było ŭviekaviečana imia zasnavalnika carkvy — Vilenskaha padkaniušaha Šymki Mackieviča-Šklenskaha, zachoŭvajecca ŭ ekspazicyi ŭnutry chrama. Siadziba fundatara chrama znachodziłasia ŭ miastečku Małoje Mažejkava, tamu časta carkvu nazyvajuć Małamažejkaŭskaj.
Z historyjaj carkvy-krepaści, darečy, možna aznajomicca ŭnutry jaje ŭ muziejnaj ekspazicyi. Tut zachoŭvajucca šviedskija jadry, naprastolnaje Jevanhielle siaredziny XIX stahodździa, fibuły, znojdzienyja ŭ ziamli, kavanyja ćviki.
Kamientary