Nizavaja rusifikacyja: na Vajskovych mohiłkach zamianili nadmahille biełaruskaha paeta i movaznaŭca Alesia Hurło na ruskamoŭnaje
Na Vajskovych mohiłkach u Minsku zaŭvažyli zamienu staroha nadmahilla biełaruskaha paeta i movaznaŭca Alesia Hurło na sučasnaje, aformlenaje całkam pa-rusku. Zamiest kałarytnaha davajennaha nadmahilla źjaviłasia typavaja dla našaha času plita z čornaha marmuru.
Na novaj plicie zamiest adnaho paeta, jak było raniej, źmieščana jašče troje žančyn. Adna, viadoma, jahonaja žonka — Maryja Uładzimiraŭna Hurło (1904—1993), jašče ŭ 1990-ja jaje partret byŭ dadadzieny na stary pomnik, a kala padnožža źmieščana marmurovaja tablička ź imiem i hadami žyćcia.
A voś asoby dźviuch inšych vyklikajuć pytańni. Iryna Uładzimiraŭna Čaščyna pa ŭzroście musić davodzicca Hurło dačkoj, ale jaje imia pa baćku hetaj zdahadcy supiarečyć. Raniej jaje pachavalnaja šylda macavałasia da aharodžy mahiły paeta. Admysłoŭcy vykazvajuć zdahadki, što heta, mahčyma, pryjomnaja dačka paeta, a Nina Jakaŭleŭna Ciščanka, jakaja pamierła ŭ 2021 hodzie, imavierna, jaje dačka.
Chutčej za ŭsio, svajaki apošniaj i zamianili pomnik na sučasny, aformleny vyklučna pa-rusku. Asabliva prykrym heta źjaŭlajecca praz toj fakt, što Aleś Hurło byŭ nie prosta biełaruskamoŭnym paetam, ale litaralna pakłaŭ svajo žyćcio na raźvićcio i ŭmacavańnie biełaruskaj movy. Jon braŭ udzieł u pracy terminałahičnaj kamisii Inbiełkulta, pracavaŭ u Instytucie movy BiełAN dy składaŭ słoŭniki biełaruskaj movy. Jahony słoŭnik «Techničnaja terminałohija» pakłaŭ pačatak sistematyzavanaj raspracoŭcy i vyvučeńniu śpiecyjalnaj leksiki.
Za svaju dziejnaść pa sfalsifikavanaj spravie «Sajuza vyzvaleńnia Biełarusi», jakaja była skiravanaja suprać dziejačaŭ biełaruskaj navuki i kultury jak niebiaśpiečnych «nacyjanał-demakrataŭ» byŭ vysłany ŭ Samaru. U 1938 hodzie jon pamior ad suchotaŭ.
U 2022 hodzie adznačałasia 130-hodździe z dnia naradžeńnia biełaruskaha dziejača. Ale nieśviadomyja naščadki źniščyli darahuju jamu biełaruščynu navat na jahonaj mahile.
I ŭ šerahu ludziej, padchavanych pobač ź im i źmieščanych na adnoj šyldzie, asoba piśmieńnika i movaznaŭca nijak nie vydzielena, byccam na niekropali vydatnych biełaruskich dziejačaŭ, jakim źjaŭlajucca Vajskovyja mohiłki, jany ŭsie majuć adnolkavaje značeńnie.
Heta nie pieršaje navukova nieabhruntavanaje źmianieńnie na niekropali. Tak, u červieni 2018 hoda raspačaty pracy pa hetak zvanym uparadkavańni Vajskovych mohiłak, što stała poŭnaj niečakanaściu dla historykaŭ i daśledčykaŭ, asabliva tyja mietady, jakimi jano było praviedziena.
Zamiest taho, kab uparadkoŭvać sapraŭdy niedahledžanyja i avaryjnyja pachavańni, rujnavałasia ahulnaje abličča mohiłak, unikalny kompleks nacyjanalnaj kultury i pamiaci płanavałasia «začyścić» ad luboj indyvidualnaści. Prybiralisia staryja aharodžy, jakija składali adno cełaje z histaryčnymi pachavańniami, raznastajnyja kryžy i pomniki zamianialisia na typavyja bietonnyja padhałoŭniki.
Usio heta adbyvałasia pry tym, što mohiłki pryznanyja historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu, ale zakanadaŭstva ab pachavalnaj spravie čamuści staviłasia vyšej za zachavańnie spadčyny. Tady paśla šmatlikich zvarotaŭ hramadzian i śpiecyjalistaŭ razmach prac udałosia trochi źmienšyć, nie dać vynieści toje, u čym kamunalnyja słužby nie bačyli kaštoŭnaści.
Ciapier ža stała viadoma, što pracy pa začystcy mohiłak sioleta adnavilisia: z mahił źnikajuć staryja aharodžy, jakija nie kranuli minułym razam, a byccam by paškodžanyja nadmahilli mianiajuć na tyja ž samyja bietonnyja padhałoŭniki. Adnoj pieršych achviar stała mahiła akademika Mikałaja Bliaducho, ź jakoj prybrali staruju aharodžu.
Na dumku admysłoŭcaŭ, pryčyna takoha vandalnaha dobraŭparadkavańnia jak na Vajskovych, tak i na Kalvaryjskich mohiłkach — heta niapravilny padychod da achovy mohiłak. Status nadajecca mohiłkam, ale mohiłki składajucca z nadmahillaŭ, aharodžaŭ, kaplic i inšych elemientaŭ, jakija zvyčajna ŭ naźvie kaštoŭnaści nie fihurujuć.
Hetyja elemienty musili b być uniesienyja ŭ pašparty kaštoŭnaściej, ale čaściakom takija dakumienty abo pustyja, abo składzienyja niadbajna. Ale hałoŭnaja prablema ŭ tym, što hetymi pašpartami naŭrad ci kirujucca kamunalnyja słužby, jakija dahladajuć mohiłki, a hramadzianie nie mohuć pravieryć, ci ŭniesieny niejki elemient u ich, bo jany nidzie nie publikujucca.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
A kali niechta na asabistym ŭzroŭni karystajecca niejkaj movaj, abo navat ź ciaham žyćcia źmianiaje asnoŭnuju movu, dadaje novuju, tak heta prosta indyvidualny krok, a nie rusyfikacyja, pałanizacyja ci synaizacyja