Psichałohija biezadkaznaści. Čamu ludzi vierać haraskopam i kartam Taro
U časy maštabnych uzrušeńniaŭ ludzi schilnyja šukać dadatkovyja apory. Niekatoryja šukajuć padtrymku ŭ siabroŭ i psichołahaŭ, niekatoryja — u arakułaŭ, akultystaŭ i astrołahaŭ. Čamu nam tak chočacca vieryć u śviet zvyšnaturalnaha i daviarać svoj los zorkam, tłumačyć mahistr psichałohii, koŭč Ida Panfilenka.
Ujaŭleńnie pra toje, što los i charaktar čałavieka zaležać ad raźmiaščeńnia niabiesnych cieł na niebie, uźnikła jašče ŭ Staražytnaj Hrecyi. Z tych časoŭ astrałohija tryvała ŭvajšła ŭ sacyjalny dyskurs — kožny z nas chacia b raz u žyćci čytaŭ piersanalny haraskop abo sprabavaŭ znajści adkaz na važnyja žyćciovyja pytańni na staronkach z pradkazańniami. Adnak, niahledziačy na doŭhuju historyju astrałohii, dokazaŭ taho, što jana sapraŭdy pracuje, tak i nie źjaviłasia. Bolš za toje, mnostva navukovych ekśpierymientaŭ dakazvajuć biezhruntoŭnaść zornych prahnozaŭ.
U 1948 hodzie psichołah pa imieni Biertram Forer prapanavaŭ svaim studentam prajści karotkaje testavańnie i atrymać apisańnie svajoj asoby. Hety test byŭ čystaj vydumkaj: Forer daŭ paddoślednym adzin i toj ža tekst, składzieny z frahmientaŭ haraskopaŭ. Frazy ŭ hetym tekście byli nastolki abahulnienymi, što možna było lohka adnieści ich da luboha čałavieka. Da prykładu, u im źmiaščalisia śćviardžeńni nakštałt «vy imkniaciesia, kab vas lubili inšyja», «vy časam schilnyja krytykavać siabie» i «vy časta sumniavajeciesia, ci pravilnyja rašeńni prymajecie». Tym nie mienš dziŭnym čynam studenty acanili «vyniki testa» jak dakładnaje apisańnie ich asoby.
Inšaje cikavaje daśledavańnie było apublikavana ŭ 1985 hodzie ŭ navukovym časopisie Nature. Fizik Šon Karłsan źviarnuŭsia da 30 viadomych astrołahaŭ i paprasiŭ ich skłaści indyvidualnyja haraskopy, jakija apisvajuć charaktar 116 nieznajomych im ludziej. Zatym śpiecyjalistam padali try charaktarystyki na kožnaha: dźvie fiktyŭnyja i adnu, napisanuju ich siabrami i svajakami. Karystajučysia svaimi viedami ab zorkach, astrołah pavinien byŭ vyznačyć sapraŭdnuju.
Dośled pakazaŭ, što tolki ŭ adnym z troch vypadkaŭ u astrołahaŭ atrymoŭvałasia adhadać dakładnuju charaktarystyku. Zhodna z teoryjaj imaviernaści, kali b «śpiecyjalisty» vybirali jaje vypadkovym čynam, vynik byŭ by nie horšy.
Niahledziačy na šmatlikija vykryćci, ludzi ŭparta praciahvajuć vieryć, što zorki mohuć upłyvać na ich los. I takaja viera maje svaje pryčyny.
Jak nie trapić na kručok pradkazańniaŭ
«Strach nieviadomaści, jaki jość va ŭsich, pravakuje nas šukać roznyja sposaby zazirnuć u budučyniu. Imknučysia pradkazać svoj los, kab padrychtavacca da mahčymych niepryjemnaściaŭ i adčuvać siabie bolš upeŭniena, ludzi pačali źviartacca pa dapamohu da varažbitak i astrołahaŭ — hety staražytny instrumient baraćby z tryvohaj zachavaŭsia i siońnia. «Prahmatyki» ž prydumali novy sposab: jany suciašajuć siabie skrupuloznym płanavańniem abo hipierkantrolem», — kaža mahistr psichałohii Ida Panfilenka.
«Kab źniać lišniuju tryvožnaść i nie trapicca na kručok roznaha rodu varažbitak, ludziam treba raźvivać davier da śvietu. Jon farmujecca ad naradžeńnia da paŭtara hadoŭ i źviazany z tym, jakim u toj čas byŭ kantakt z maci, ale i ŭ darosłym uzroście možna z hetym pracavać. Da taho ž važna vieryć u svaje siły», — praciahvaje psichołah.
— Ustanoŭka «što b žyćcio mnie ni padrychtavała, ja da ŭsiaho prystasujusia» — vielmi važnaja. Kali čałaviek upeŭnieny ŭ advarotnym, to ŭ jaho budzie farmavacca šmat fonavaha stresu».
Pa słovach śpiecyjalistki, ludzi źviartajucca da roznaha rodu varažby i dla taho, kab źniać ź siabie adkaznaść. «Viera ŭ moc pradkazańniaŭ moža być prostym niežadańniem sutykacca ź ciažkaściami. Bo kali adkaznaść za svajo žyćcio pierakłaści na inšych, niachaj navat na haraskop, to ŭ svaich niaščaściach budzie vinavaty nie sam čałaviek, a astrołah, tarołah ci niechta jašče. Heta abaraniaje ad pačućcia viny za svaje pamyłki i pravały».
Ida Panfilenka adznačaje: «Sutnaść takich pavodzin u tym, što čałaviek nie navučyŭsia pravilna raźmiarkoŭvać adkaznaść: dzieści jon biare na siabie zašmat i nie spraŭlajecca ci vielmi stamlajecca ad abaviazkaŭ, a potym imkniecca naohuł ich pazbavicca».
Ale ŭ pradkazańniaŭ jość i inšy cikavy bok: «Kali čałaviek nie pierakładvaje adkaznaść za svaje rašeńni na śviet duchaŭ, a stavicca da varažby chutčej jak da formy samazaspakajeńnia, to z hetym ničoha nie treba rabić. Hetaja karcina śvietu ŭstajałasia dla asoby i budzie dla jaje pracavać, — kaža psichołah i dadaje:
— Jość toje, što dakazana navukaj, a jość toje, što nie dakazana. Kožny vybiraje sam: karystacca tolki dokaznymi mietadami ci prymianiać da svajho žyćcia i inšyja».
Kamientary