«I ŭ turmie jon zmahajecca za svaje pravy». Niadaŭna vyzvaleny palitviazień raskazaŭ pra Siarhieja Cichanoŭskaha
29 traŭnia spaŭniajecca čatyry hady z momantu zatrymańnia Siarhieja Cichanoŭskaha. Z hetaj nahody «Biełsat» parazmaŭlaŭ z byłym palitviaźniem Hlebam Hatoŭkam, jaki ŭ sakaviku 2024 hoda vyjšaŭ na volu, a ciapier pry dapamozie Bysol zmoh vyjechać za miežy Biełarusi. Padčas adbyvańnia pakarańnia ŭ žodzinskaj turmie jamu ŭdałosia pabačyć Siarhieja na ŭłasnyja vočy. Žurnalisty raspytali ŭ Hleba pra toje, jakija padrabiaznaści viadomyja ciapier pra Cichanoŭskaha, a taksama pacikavilisia tym, što ŭjaŭlaje ź siabie na siońniašni dzień utrymańnie palityčnych źniavolenych.
Siarhiej zmahajecca za svaje pravy
Apošni raz Hleb Hatoŭka bačyŭ Siarhieja Cichanoŭskaha padčas prahułak u žodzinskaj turmie ŭ sakaviku 2024 hoda. Ale parazmaŭlać, adznačaje były palitviazień, im nie ŭdałosia, «prosta bačyŭ, što jon išoŭ, i ŭsio».
Pa źniešnim vyhladzie, kaža Hleb, Cichanoŭski zaŭvažna schudnieŭ, kali paraŭnoŭvać z tym, jak jon vyhladaŭ u zapisach na svaim jutub-kanale jašče na voli. I tut mahli spryčynicca ŭsie faktary: drennaje charčavańnie, toje, što Cichanoŭski znachodzicca ŭvieś čas adzin, šmat času pravodzić u izalatary (ŠIZA), pryčym u žudasnych umovach, psichałahičny stres.
Ale kali mierkavać pa tych dyskusijach, u jakija Cichanoŭski ŭstupaŭ z administracyjaj, to «jon vyhladaje adekvatna».
«Jon trymaje płanku, vajuje ź imi, choča adstojvać svaje pravy, jakija parušajucca. Jamu stvarajuć infarmacyjny vakuum, abmiažoŭvajuć tym, što jość u amal kožnaha źniavolenaha: litaralna samyja prostyja pobytavyja rečy, jakija pieradajuć banderollu z voli. Naprykład, u jaho ŭ kamiery navat nie było papiery, kab napisać zajavu i zabrać svaje ŭłasnyja rečy z rečavaha składu», — uspaminaje były palitviazień.
Hleb kaža, što adnojčy čuŭ, jak Cichanoŭski padčas pravierki svaryŭsia z administracyjaj: pakolki praduktovych pieradač niama ni ŭ kaho, to raz na hod možna atrymać banderol vahoj u dva kiłahramy. Ale jaje nie addajuć u kamiery, a kładuć na skład. Kab zabrać jaje sa składu, treba napisać zajavu, ale ŭ Cichanoŭskaha dla hetaha nie było navat papiery i ručki.
Tamu jon adstojvaŭ svaje pravy, kažučy: «A dzie rehłamientavana, što zajava pavinna być u piśmovaj formie? Ja vam vusna na kamieru kažu, bo vy ž pradstaŭnik administracyi!» Z hetych razmoŭ vidać, adznačaje Hleb, što Siarhiej «u adekvatnym stanie, jon trymajecca».
Niama ŭ Cichanoŭskaha i tak zvanaj «atavarki», jak u kožnaha źniavolenaha, jaki maje prava na 1 bazavuju vieličyniu (siońnia jana roŭnaja 40 rublam) raz na miesiac niešta kupić u turemnaj kramie: sałaty, krabavyja pałački ci niešta inšaje. U Cichanoŭskaha niama i hetaha, jon całkam znachodzicca na kazionnym charčavańni, a jaho, jak adznačaje Hleb, niedastatkova dla taho, kab być u adekvatnaj formie.
Zabarona na kamunikacyju
Kamunikacyja ź Siarhiejem u turmie zabaronienaja, tym bolš jana nie dazvalajecca pamiž viaźniami, jakija siadziać u roznych kamierach. Tamu, paćviardžaje Hleb, i sam Siarhiej, i inšyja palitźniavolenyja prytrymlivalisia praviła nie razmaŭlać pamiž saboj pry spatkańniach, a administracyja kałonii sočyć za hetym.
Sam ža Siarhiej, sa słovaŭ Hleba, taksama starajecca nie parušać niejkich unutranych praviłaŭ, bo za im vielmi pilna sočać i mohuć pakarać za luboje najmienšaje parušeńnie.
U peŭny čas źjaviłasia infarmacyja pra nibyta śmierć Cichanoŭskaha, što, na dumku byłoha palitviaźnia, było zroblena z metaj pravierki reakcyi hramadstva. Padobnyja čutki źjavilisia i ŭ samoj kałonii, pra ich źniavolenyja daviedalisia sa svaich krynicaŭ.
Ahułam ža pieradača na volu infarmacyi pra Cichanoŭskaha pačała błakavacca paśla taho, jak jaho asudzili paŭtorna pa 411 artykule (u lutym 2023 hoda Siarhieja asudzili pavodle č. 2 art. 411 KK za «złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi papraŭčaj ustanovy» i ŭ dadatak da 18 hadoŭ kałonii jašče prysudzili paŭtara hoda źniavoleńnia).
Pryblizna ŭ toj čas, jak uzhadvaje Hleb, adzin sa źniavolenych napisaŭ svajakam na volu list, u jakim uzhadaŭ pra Cichanoŭskaha. Hety list nie vypuścili na volu, a samoha źniavolenaha vyklikaŭ apieratyŭnik i skazaŭ jamu takija słovy: «Pakul ludziam rana viedać pra heta».
To-bok, tłumačyć Hleb Hatoŭka, była niejkaja pastanova ci niejki płan całkam izalavać Cichanoŭskaha ad svabodnaha śvietu, kab nijakaj infarmacyi ad jaho nie pastupała na volu, u tym liku ad inšych palitźniavolenych. Sam ža Cichanoŭski taksama nie atrymlivaje listoŭ i nie chodzić na telefanavańni. I takija rašeńni, chutčej za ŭsio, spuskalisia źvierchu, bo ŭnutry ŭ administracyi turmy takich kampietencyj, na dumku Hleba Hatoŭki, niama.
Inšyja palitviaźni
Hleb Hatoŭka pierasiakaŭsia ŭ turmie nie tolki ź Siarhiejem Cichanoŭskim. Padčas svajho źniavoleńnia jon kantaktavaŭ i ź inšymi palitviaźniami. Tak, u vieraśni — kastryčniku 2020 hoda jon sustrakaŭsia na Vaładarcy z Maksimam Znakam.
«Jon tady byŭ na haładoŭcy ŭžo siem dzion. Jon pryjšoŭ da nas u kamieru, i pa im było bačna, što jamu ŭžo ciažkavata: ruchi trochi zatarmožanyja, bolš pavolna reahuje i razmaŭlaje. To-bok užo pačaŭsia ŭpłyŭ taho, što jon nie ŭžyvaŭ ježu doŭhi čas. Potym jakraz u nas u kamiery jon źniaŭsia z haładoŭki, ale rabiŭ heta pastupova, kab nie naškodzić svajmu zdaroŭju. Za niekalki dzion jon vyjšaŭ i pačaŭ narmalna charčavacca — i adrazu pryjšoŭ u siabie, ažyŭ, staŭ bolš viasiołym».
Hleb uspaminaje, što ź ichniaj kamiery Maksima Znaka zabrali raptoŭna razam z rečami. Jak paśla stała viadoma, jaho advieźli ŭ śledčy izalatar KDB na sustreču «kruhłaha stała», u jakim udzielničaŭ i Siarhiej Cichanoŭski.
Pierasiakaŭsia Hleb i ź inšymi palitviaźniami: Siarhiejem Piatruchinym, Andrejem Kabanavym, u adnoj kamiery znachodziŭsia ź Jaŭhienam Rubaškam i Juryjem Bialko. U Žodzinie niedaloka ad jahonaj kamiery siadzieŭ Ihar Alinievič.
Hleb adznačaje, što da tak zvanych «publičnych ludziej», na jakija zaviedzienyja bolš hučnyja spravy, administracyja kałonij i turmaŭ stavicca bolš žorstka. Tak, Ihar Alinievič za toj čas, što ŭtrymlivajecca ŭ turmie (jaho asudzili na 20 hadoŭ u lutym 2022 hoda), ani razu nie chadziŭ na telefanavańni, choć raz na miesiac kožny źniavoleny maje prava na 15-chvilinnuju razmovu.
«Ale kali ty znachodzišsia ŭ izalatary, ty hetyja zvanki prapuskaješ. I jany [administracyja kałonii] hrafik jamu vystaŭlajuć tak, što kožny miesiac jon traplaje ŭ izalatar mienavita ŭ dzień zvankoŭ. To-bok jon siadzić užo dva hady (na samaj spravie troški mienš, u žodzinskuju turmu jaho pieraviali ŭ žniŭni 2022 hoda) i ni razu nie zmoh patelefanavać i źviazacca sa svaimi blizkimi i rodnymi», — adznačaje Hleb Hatoŭka.
Vyprabavańni ŭ žodzinskaj turmie
Hleb Hatoŭka znachodziŭsia ŭ žodzinskaj turmie dva hady i čatyry miesiacy, i samym składanym, z čym jamu tam daviałosia sutyknucca, ličyć adsutnaść narmalnaha charčavańnia, heta adrazu adbivajecca na zdaroŭi.
«Sapraŭdy nie chapaje vitaminaŭ, zrok troški pahoršyŭsia, bo ty siadziš pastajanna ŭ kamiery i maksimalnaja adlehłaść, jakuju ty bačyš, — heta šeść mietraŭ pa dyjahanali, i tak ty znachodzišsia hadami. Dušna, brudna, kali šmat čałaviek i chtości palić, asabliva ŭletku, to ciažkavata.
Maksimalnaja kolkaść krokaŭ — piać pa dyjahanali, toje ž samaje ŭ dvorykach: ciabie vyvodziać na adnu hadzinu, [ty robiš] piać krokaŭ tudy-nazad. Tym bolš tam letam palać niejkuju humu, i, vychodziačy padychać čystym pavietram, ty dychaješ dymam, pryčym vielmi taksičnym, što ažno zadychaješsia.
Plus pastajanna radyjo hraje, z šostaj hadziny ranicy da dziasiataj hadziny viečara, hučna pastajanna viaščaje hetaja prapahanda, ciśnie hety šum, vielmi mocnaje psichałahičnaje ŭździejańnie», — apisvaje čas praviedzieny ŭ turmie były palitźniavoleny.
Jašče adnym vidaŭ katavańniaŭ Hleb nazyvaje štrafnyja izalatary. Jon ahułam za čas svajho źniavoleńnia pravioŭ u ŠIZA kala 180 dzion. Ale, naprykład, fihurant «spravy Cichanoŭskaha» Uładzimir Kniha pryjechaŭ u žodzinskuju turmu na turemny režym letam 2022 hoda i z taho momantu ŭ zvyčajnaj kamiery pravioŭ usiaho kala miesiaca, uvieś astatni čas jon znachodzicca ŭ izalatary.
«I heta adbyvajecca i ŭ luty choład, i ŭ viecier. Jaho tak trymajuć i katujuć. Prosta jon nie taki publičny, moža być, jak inšyja. Jon trymajecca, ale jamu ciažka zusim», — padkreślivaje Hleb.
U što vierać palitviaźni
Ale ci spadziajucca palitviaźni na toje, što niešta adbudziecca — i ŭsie jany zmohuć vyjści z turmaŭ na volu? Hleb Hatoŭka adkazaŭ, što, na jahonuju dumku, adnosna hetaha pytańnia ŭsie palityčnyja źniavolenyja dzielacca na dźvie hrupy — u zaležnaści ad terminaŭ, jakija im pryznačanyja.
«Kali ŭ čałavieka nie tak šmat hadoŭ [źniavoleńnia], to jon chutčej raźličvaje prosta vyjści, jak kažuć, «pa zvanku». Kali ž u čałavieka [termin] vosiem, dzieviać, piatnaccać hadoŭ, viadoma, jon troški raźličvaje na heta. Ale znoŭ ža, bolšaść takich ludziej nie spadziajucca na niejkija ŭnutranyja pieramieny ŭ Biełarusi. Chutčej za ŭsio, jany dumajuć, što heta budzie niejkaja hłabalnaja raźviazka padziej va Ukrainie ci niejki źniešni ŭpłyŭ na Biełaruś. Niešta takoje. Svaimi siłami hramadstva ŭ samoj Biełarusi hetuju situacyju nie zmoža tak kardynalna źmianić bieź niejkaha źniešniaha šturška», — adkazaŭ Hleb Hatoŭka.
Što tyčycca samoha Hleba, to ŭ razmovie z karespandentam «Biełsata» jon padkreśliŭ, što ciapier, znachodziačysia ŭ biaśpiecy, jon płanuje źviazać svaju dziejnaść z palityčnymi pracesami, jakija prachodziać u Biełarusi.
Hleb Hatoŭka byŭ asudžany sudom Kastryčnickaha rajona Mienska 31 śniežnia 2020 hoda da čatyroch hadoŭ kałonii adrazu pa čatyroch artykułach Kryminalnaha kodeksa: č. 1 art. 342 («Arhanizacyja hrupavych dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak»), art. 364 («Hvałt albo pahroza ŭžyvańnia hvałtu ŭ dačynieńni da supracoŭnika orhanaŭ unutranych spraŭ»), č. 2 art. 363 («Supraciŭ supracoŭniku AMAPu»), art. 435 («Uchileńnie ad mierapryjemstvaŭ pa pryzyvu na vajskovuju słužbu»).
Hleba abvinavacili ŭ tym, što na akcyi 14 lipienia 2020 hoda jon šturchanuŭ nahoj supracoŭnika minskaha AMAPa Alaksieja Misiučenku i nie padparadkoŭvaŭsia staršamu lejtenantu AMAPa Dźmitryju Čarniku. U listapadzie 2021 hoda Hleba Hatoŭku pieraviali z PK №1 u Navapołacku ŭ Śledčuju turmu №8 u Žodzinie, źmianiŭšy jamu režym utrymańnia na turemny.
25 sakavika 2024 hoda Hleb vyjšaŭ na volu, adbyŭšy pakarańnie. Ź Biełarusi maładoha čałavieka evakujavaŭ fond Bysol.
Hoły mužčyna pierabieh z Polščy ŭ Biełaruś, ruch na miažy na paru hadzin pierakryvali9
Kamientary