Jak adna śmiełaja dumka razhramiła kryžakoŭ pad Hrunvaldam roŭna 614 hadoŭ tamu

Hrunvald: nie było b pieramohi, kali b nie padziei, jakija adbylisia niedaloka ad pola boju, u Bieraści dy raźmieščanych pa-nad Visłaju Kazianicach i Červińsku. Jak heta było? 

Hrunvaldskaja bitva čaściej za ŭsio apisvajecca tak: kryžaki stamilisia ŭ śpiakotu i pajšli ŭ boj, vykapaŭšy pierad tym voŭčyja jamy. Atakujučy, paŭdzikija žmudziny ŭnikli zasady, vykryli sakrety, a polska-litoŭskija rycary zrabili ŭsio astatniaje. Pra toje, što Hrunvald byŭ vybitnaj spravaj nie tolki na poli bitvy, ale i ŭ łahistycy, mała pisałasia. Urešcie ŭ paraŭnańni z dramatyčnaju bitvaju apisańnie padrychtoŭki da jaje nie takoje cikavaje.

Tajemnaja sustreča

Listapad 1409 hoda. Jahajła arhanizoŭvaje tajemnuju kanfierencyju ŭ Bieraści, horadzie na miažy Karaleŭstva Polskaha i VKŁ, padčas jakoj daje zahad pabudavać most cieraź Visłu, kab mieć mahčymaść chutka pierakinuć polskuju armiju i abjadnacca ź siłami Vitaŭta. Natchnieńnie, praŭdapadobna, čerpaje z vydanaha čatyry hady da taho traktatu «Belifortys», jaki byŭ pryznačany dla niamieckaha karala Ruprechta III. Tam apisvajucca ŭsie vajennyja vynachodnictvy, naprykład, most, jaki abapirajecca na čoŭny, to bok pantonny most. Takija kanstrukcyi vykarystoŭvajuć armii pa ŭsim śviecie i da siońnia.

U Bieraści Jahajła taksama damaŭlajecca z tatarskim chanam ab padtrymcy. I ŭrešcie jedzie ŭ Biełaviežskuju pušču, dzie daje zahad pra vialikaje palavańnie, a miasa zabitaj žyvioły — zasalić i zachavać takim čynam, kab było čym prakarmić budučaje vojska.

Zimovaja padrychtoŭka

Polski chranist taho času Jan Dłuhaš tak pisaŭ pra płany Jahajła: «Zahadvaju pabudavać most na łodkach, a zajmacca tym daručaju starastu radomskamu Dabrahostu Čornamu z Adžyvoli, šlachcicu hierbu Nalač. Pabudavaŭ hety most u Kazianicach za košt karala tajna znakamity majstar Jarasłaŭ, i ŭsia zima pajšła na jaho budaŭnictva».

Most za pałovu dnia

Poźniaje siaredniaviečča — polskija i litoŭskija ziemli pa-raniejšamu ŭkrytyja hustymi lasami, hancu ź viestkaj treba šmat dzion, kab adoleć adlehłaści, jakija siońnia my prajazdžajem mašynaj za niekalki hadzin. A polski karol cełuju zimu 1409—1410 hadoŭ rychtuje elemienty masta, jaki budzie pabudavany cieraź Visłu pad horadam Kazianicy. 150 łodak dy maśnicaŭ — usio patrebnaje dla pierachodu praz paŭkiłamietrovaj šyryni raku. I ŭsio heta pieravozicca ŭniz pa race na 150 km u rajon Červińska.

Trochdzionnaja pieraprava

Na Viśle za 80 kiłamietraŭ na poŭnač ad Varšavy lažyć nievialikaje miastečka Červińsk. Jość u im manastyr jašče z časoŭ Jahajły. Chaty, pažarnaja častka, krama, paštovaje adździaleńnie i budynak administracyi stajać vakoł rynku. Heta tut u 1410 hodzie adbyŭsia adzin z najvažniejšych momantaŭ apieracyi, jakija paŭpłyvali na vynik bitvy. Tut pry kancy červienia 1410 vyrastaje paŭkiłamietrovy most. Budaŭniki mostu navat jak na siońniašnija umovy, zrabili vialikuju pracu, bo most pavinien byŭ paŭstać za vosiem hadzinaŭ.

Pavialičyć

I pa zbudavanym moście na praciahu troch lipieńskich dzion Visłu pierasiekli bolš za 18 tysiač konnych, 4 tysiačy piachoty, 300 harmat i 8 tysiač padvodaŭ, zaprežanych dziasiatkami tysiači vałoŭ. Usia kałona vojska vyciahnułasia na 140 km! Karol taksama padumaŭ pra achovu padčas pierapravy. «Pry ŭvachodzie na most Karol Uładzisłaŭ raźmiaściŭ vybrany atrad uzbrojenych rycaraŭ, jakija praduchilali tłum i błytaninu siarod uvachodziačych. Akramia taho, pa bakach most zabiaśpiečyli mahutnymi bałkami…» — pisaŭ Dłuhaš.

Heta byŭ prajekt nastolki efiektny, što, pavodle krynicaŭ, Mahistr Teŭtonskaha ordenu Ulrych fon Junhinhien nie zmoh pavieryć, što jaho apanient moža arhanizavać niešta nastolki składanaje. I za pychu svaju jon zapłaciŭ žyćciom.

Siła rozumu i ŭjaŭleńnia

Takim čynam siaredniaviečny ŭładar rodam z hłuchoj Litvy dakazaŭ, što jon moža vykarystoŭvać rozum, płanavać i ŭparta damahacca svajoj mety z dapamohaj pravilnych ludziej. Hrunvaldskaj pieramohi nie było b biez razumnych ludziej, jakija pračytali nieabchodnuju knihu i svaječasova padsunuli niepiśmiennamu caru dziorzki płan. Dla jaho realizacyi byli nieabchodny taksama dobryja arhanizatary i budaŭniki. Zasłuha Jahajły była ŭ mužnaści pryniaćcia niestandartnych rašeńniaŭ. Našy prodki, kab vyjhrać Hrunvaldskuju bitvu spačatku pavinny byli vyjhrać bitvu ŭ svaich hałovach — stvaryŭšy śmiełaje bačańnie, a zatym prymianiŭšy jaho na praktycy.

Pavažanyja naščadki pieramožcaŭ Hrunvaldskaj bitvy: biełarusy, palaki, litoŭcy, ukraincy i tatary, u hety dzień ja žadaju vam, kab vy mieli takoje ŭjaŭleńnie, intelekt i nastojlivaść, jak kaliści jany.

• 15
• 2
• 0
• 0
• 2
• 0
• 0
• 16