«Hučyć jak niejkaja kamiedyja». Što biełarusy Padlašša dumajuć pra «kartu biełarusa»
U Biełarusi čarhovy raz płanujuć stvaryć «kartu biełarusa» «ŭ intaresach dziaržaŭnaj biaśpieki». «Radyjo Svaboda» raspytała biełarusaŭ Padlašša, ci im patrebny taki dakumient.
Što viadoma pra «kartu biełarusa»
U Biełarusi čarhovy raz źbirajucca stvaryć «kartu biełarusa». Dahetul pra jaje viadoma niašmat. Dakument moža stać adkazam na «kartu palaka» dla hramadzian Biełarusi, jakuju prapanuje polski ŭrad i jakaja daje pieravahi ŭ atrymańni vizy, adukacyi, pracy, u medyčnym absłuhoŭvańni, lehalizacyi ŭ Polščy.
Sioleta ŭ prajekcie Nacyjanalnaj stratehii dasiahnieńnia ŭstojlivaha raźvićcia da 2040 hodu źjaviŭsia adpaviedny punkt — «raspracavać kancepcyju intehravanaj infarmacyjnaj systemy identyfikacyi asoby «Karta biełarusa»». Jana praduhledžvaje «dyversyfikacyju koštu pasłuhaŭ u achovie zdaroŭja, adukacyi, ŽKH i inšych sferach».
Realizacyju planu zakładajuć na 2026—2030 hady. Pra jaho havorać u ramkach «dziaržaŭnaha kiravańnia mihracyjnymi pracesami ŭ intaresach dziaržaŭnaj biaśpieki, vykanańnia pravoŭ i svabodaŭ hramadzianaŭ u sfery mihracyi».
U 2021 hodzie pra «kartu biełarusa» pisali ŭ hazecie «Minskaja praŭda». Jaje tady rychtavali dla biełarusaŭ Biełastoččyny. U 2022 hodzie MUS Biełarusi havaryła pra «kartu biełarusa» jak analah dazvołu na žycharstva dla hramadzianaŭ Polščy i krainaŭ Bałtyi ź biełaruskimi karaniami.
«Svaboda» raspytała biełarusaŭ Padlašša, ci jany chacieli b sabie «kartu biełarusa».
«Heta nie biełaruskija ŭłady»
Vydaviec i zasnavalnik sajtu najbujniejšaj biełaruskaj onłajn-biblijateki kamunikat.org Jarasłaŭ Ivaniuk raskazaŭ «Svabodzie», što ad ciapierašniaj ułady ŭ Biełarusi jon «karty biełarusa» «i nie čakaje, i nia choča, i nie karystaŭsia b».
«Ciapierašnija ŭłady (Respubliki Biełaruś. — RS) — heta nie biełaruskija ŭłady. Moj Kamunikat u Biełarusi zablakavany. Ludzi nia mohuć narmalna karystacca im. A tut niejkaja inicyjatyva pra dakument «karta biełarusa». Nibyta adkaz na «kartu palaka», jakaja realna niešta značyć», — kaža jon.
Adnačasova biełarus z Padlašša miarkuje, što «karta palaka» i padobnyja dakumenty — narmalnaja praktyka.
«Heta narmalna pamiž susiednimi dziaržavami, pamiž siabroŭskimi dziaržavami. Kali b usio było dobra pamiž Polščaj i Biełaruśsiu, čamu nie? Tady i «karta biełarusa» mahła b być. Ale nie ad hetych uładaŭ», — paŭtaraje surazmoŭca.
Jon dadaŭ, što nia maje davieru da aficyjnaha Miensku.
«Ja jaje ad režymu Łukašenki nie vaźmu»
Kiraŭnik kulturnaha fondu Tutaka na Padlaššy Pavał Stankievič kaža, što nia viedaje detalaŭ pra «kartu biełarusa», raniej pra jaje nia čuŭ.
«Niezaležna ad taho, čym jość hetaja karta, ja napeŭna jaje ad režymu Łukašenki nie vaźmu», — zapeŭniŭ jon.
Kali budzie novaja demakratyčnaja Biełaruś i ad jaje budzie prapanova takoha dakumentu, tady Stankievič zadumaŭsia b, ci prymać jaje, a taksama — pra padvojnaje hramadzianstva.
Pavał Stankievič zaŭvažyŭ, što «karta palaka», jakuju prapanuje polski ŭrad, maje zabiaśpiečvać intaresy polskaj nacyjanalnaj mienšaści. Ale časta jon naziraje merkantylny padychod da atrymańnia «karty palaka», kab biełarusam lahčej było ŭładkavacca ŭ Polščy.
«Šmat chto vyrašaje rabić hetuju kartu biez adčuvańnia polskaj tojesnaści. Ale ahułam ja nia suprać samoj idei», — dadaŭ jon.
«Ad hetaj chunty ja ničoha nikoli nie chacieŭ by brać»
Žychar Padlašša Michał Stepaniuk čuŭ raniej pra «kartu biełarusa». Kaža, što pra jaje havaryli ŭžo kala dziesiaci hadoŭ tamu.
«Kali išła niejkaja palohka ŭ hetaj palitycy, tady, moža, niechta pra heta b i dumaŭ. Ale siońnia, kali za biełaruskuju movu ludziej katujuć i ŭ turmach ludzi siadziać, ad ich (uładaŭ Biełarusi. — RS) heta hučyć prosta jak niejki žart, čorny žart. Ułada, jakaja dušyć usio, što biełaruskaje, choča vydavać «kartu biełarusa»», — zaŭvažaje jon.
Ciapier Michał nie chacieŭ by dla siabie padobnaha dakumentu.
«Ad hetaj ułady, hetaj chunty ja ničoha nikoli nie chacieŭ by brać. Antybiełaruskaja ŭłada choča razdavać «karty biełarusa» — heta hučyć jak niejkaja kamedyja», — kaža jon.
Na jahonuju dumku, ułady Biełarusi ŭ čarhovy raz zahavaryli pra «kartu biełarusa» ŭ prapahandysckich metach.
«Skažuć, što voś da nas na «kartu biełarusa» zapisałasia stolki sotniaŭ abo tysiačaŭ biełarusaŭ, bo ŭ Polščy tak kiepska», — miarkuje jon ab pryčynach hetaj inicyjatyvy.
Adnak dadaje, što etničnym biełarusam u Polščy naŭrad ci moža być niejkaja vyhada ad uładaŭ Respubliki Biełarusi.
«Davajcie budziem ščyrymi: čaho biełarus Padlašša moža patrabavać ad biełaruskaj ułady? Nu čaho? Nie najlepšaja słužba zdaroŭja ŭ Polščy, ale zdajecca, nia horšaja, čym u Biełarusi. Kali b była narmalnaja ŭłada, to była b inšaja dumka. Jedzieš u turystyčnych metach u Biełaruś i atrymlivaješ niejkija lhoty, to heta zrazumieła», — razvažaje jon.
Ciapier prajekt uładaŭ Biełarusi surazmoŭca ličyć čornym humaram.
«Siadzić u turmie laŭreat Nobeleŭskaj premii. A taja ž ułada choča «kartu biełarusa». Ja jak biełarus Padlašša bajaŭsia b jechać u Biełaruś», — pryznajecca jon.
Adnačasna jon razvažaje pra «kartu palaka» i miarkuje, što na jaje varta hladzieć dvuchbakova.
«Kali ludzi z dalokaj Rasiei majuć «kartu palaka» i jana dla ich maje sentymentalnaje značeńnie, raz na niekalki hadoŭ jany siudy pryjaždžajuć, majuć niejkija lhoty… A ŭsie hetyja asoby, u jakich polskija karani pad sumnievam, vykarystoŭvajuć heta jak sposab lahčej uładkavacca ŭ Polščy. Mnie nie padabajecca takaja ideja», — zaŭvažaje jon.
Jon miarkuje, što «karta palaka» — davoli paśpiachovy sposab polskaha ŭradu pryciahnuć pracoŭnuju siłu ŭ krainu.
«Ludzi pryjaždžajuć, vučacca tut na lekara i ŭžo tut zastajucca. Pryjaždžajuć, biznesy zakładajuć i płaciać padatki tut, u Polščy. Kali b ja hladzieŭ na heta pry narmalnaj Biełarusi, to jak na pieršy sposab vykarystańnia. Kraina dazvalaje mnie pajechać u niejki muzej ci daje sproščanyja vizavyja pracedury, kab pajechać na našuju duchoŭnuju Baćkaŭščynu», — padkreślivaje Michał Stepaniuk.
Na pačatak 2024 hodu Polšča vydała hramadzianam Biełarusi bolš za 150 tysiač «kartaŭ palaka». Hety dakument pačali vydavać u 2007 hodzie. Usiaho žycharam byłoha SSSR vydali bolš za 300 tysiač «kartaŭ palaka».
Kamientary
Z krajami i krainami z bolšaha zrazumieła - kavałki ziamli, z bolš-mienš peŭnymi i akreślenymi miežami. Tady Padlašša my vyznačym dosyć trapna, chacia miežy taho Padlašša na mapie rysavaŭ niejki padnačalnik.
Takim čynam niechta chto žyvie na Padlaššy.
A chto heta mienavita adkazaŭ spadar Łatyšonak (samyja šukajcie, jon nia raz tak havoryć) - heta pravasłaŭyja.
Tak mienavitapravasłaŭnych viernikaŭ z Padlašša etatyski mit zavie biełarusami Padlašša.
Nu i spadar Łukašenka Baćka nadumaŭ mo jaki miech bulby adpradraźviorśjić ŭ pryhonnaha beseseranina i vydać palasuamu pravasłaŭnamu razam ź birkaj "biełarusa" kali toj praśpiavaje himn besesery i adkaža kolki huzikaŭ było na šyneli kania mašerava
1. Toje, što nacyi - pustoje, fikcyja, niepatrebny, kažuć zvyčajna na ruskaj movie.
Nie patrebny, značyć, vykarystoŭvajem niejkuju default identyfikacyju, razmytuju, impierskuju abo post-impierskuju.
Ale ž Vy vybrali biełaruskuju, značyć, mova nie prosta techničny instrumient kamunikacyi, značyć, kulturnaja prastora, jakaja źviazana z nacyjaj, nie fikcyja.
2. Hienietyčna pošukam nacyjanalnaj identyfikacyi spačatku zajmalisia historyki, falkłarysty. Tamu niekarektna davać aznačeńnie nacyi jak instrumientu manipulacyj ułady.
Palityki (i ludzi ŭvohule) schilnyja šukać ahulnyja kaštoŭnaści, kab damaŭlacca i abjadnoŭvać vysiłki. Heta sacyjalnaja funkcyja.
Palityki (i ludzi ŭvohule) mohuć i manipulavać ahulnymi kaštoŭnaściami, kab dasiahać svaich met (a nie ahulnych, nie taho, na čym hrali).
Nie kožnaje vykarystańnie jość manipulacyja (vykarystańnie z padmanam).
Vynikaje, što Vy pamylajeciesia, robicie łahičnuju pamyłku, kali 1) kožnaje vykarystańnie ličycie manipulacyjaj i 2) hieniezis i sutnaść źjavy padmianiajecie adnym ź niekarektnych jaje vykarystańniaŭ.
Pakazalna toje, što pišycie heta pad artykułam pra łukašenkaŭskuju "kartku biełarusa". U sučasnaj sistemie paniaćciaŭ režymu RB usio pieraviernuta: "mir" i "vajna", "teraryzm", "sacyjalnaja dziaržava", "patryjatyzm", "biełaruskaje". Tamu i z kartkaj padman i prafanacyja.
Ale kali tak, to i nie treba abahulniać na ŭvieś śviet na prykładzie manipulacyj režymu.