Bieź imionaŭ i nadmahillaŭ. Žychary łatvijskaha pamiežža pakazvajuć, jak chavajuć mihrantaŭ, jakija sprabavali trapić ź Biełarusi
Voś užo niekalki hadoŭ režym Łukašenki praciahvaje vajnu ź ES z vykarystańniem niezakonnych mihrantaŭ na hranicach z Łatvijaj, Litvoj i Polščaj.
Mihrantaŭ ź Iraku, Afhanistanu, krain Afryki, Indyi i inšych rehijonaŭ, jakija chočuć trapić u Eŭropu, pryvoziać u Biełaruś, a dalej arhanizavana padvoziać da miežaŭ i prapanujuć pierajści ich samastojna i paprasić prytułku. Pamiežniki krain EZ užo hatovyja da takich dziejańniaŭ: jany zatrymlivajuć mihrantaŭ u pryhraničnaj zonie i vyciaśniajuć ich nazad u Biełaruś. Ale niekatorym usio-tki atrymoŭvajecca praskočyć pa lesie paŭz patruli i płot z kalučym drotam, paviedamlaje Radyjo Svaboda sa spasyłkaj na «Nastojaŝieje vriemia».
Zimoj i vosieńniu mnohija mihranty pakutujuć ad abmaražeńniaŭ, a niekatoryja nia mohuć znajści darohu i hinuć. U pravaabaroncaŭ jość dadzienyja minimum pra 11 śmierciaŭ na łatvijska-biełaruskaj miažy ad pačatku kryzisu ź mihrantami. U dzieviaci vypadkach asoby niabožčykaŭ zastalisia nieviadomyja. Apaznać ich nia mohuć, bo pry ich niama dakumentaŭ: časta mihranty albo addajuć svaje pašparty pravadnikam, albo kidajuć dakumenty ŭ lesie specyjalna, kab schavać svaju asobu ŭ vypadku zatrymańnia.
Što adbyvajecca z takimi zahinułymi? Ci šukajuć ich svajaki i jak ich chavajuć? Žurnalisty «Nastojaŝieho vriemieni» źjeździli na niekalki mohiłak u pamiežnaj zonie i pahavaryli z tymi, chto chavaŭ zahinułych mihrantaŭ.
Vioska Zaščyryna — na ŭschodzie Łatvii, niedaloka ad łatvijska-biełaruskaj miažy. Sama vioska daŭno apuścieła, ale pry joj jość staryja pravasłaŭnyja mohiłki, da jakich užo daŭno niama darohi: ad jaje zastałasia tolki ledź prykmietnaja kalaina. Mohiłki daŭno nie vykarystoŭvalisia, ale za apošnija dva hady na im źjavilisia siem śviežych mahił. Ni kryžoŭ, ni nadmahillaŭ niama — stajać tolki draŭlanyja tablički z nadpisam «nieviadomy čałaviek», numaram i dataj pachavańnia. Pieršaja mahiła datavanaja 18 kastryčnika 2023 hodu.
Jašče adny mohiłki, dzie pachavanyja niezakonnyja mihranty, — u inšym rajonie łatvijskaha pamiežža. Tam na mahiłach nieviadomych mihrantaŭ stajać draŭlanyja kryžy — heta inicyjatyva miascovych uładaŭ. Ale nadpisy «nieviadomy čałaviek» i data pachavańnia — takija samyja, jak na mohiłkach u Zaščyrynie.
«Zvyčajna my atrymlivajem infarmacyju ad palicyi pra toje, što na terytoryi našaha kraju znojdzieny nieapaznanyja čałaviečyja pareštki. Cieła pieradajuć u morh, a kali zaviaršajucca śledčyja dziejańni, naš abaviazak — pachavać cieła», — raskazvaje Edhar Ciarvie, pradstaŭnik samakiravańnia Krasłaŭskaha kraju Łatvii.
Za apošnija niekalki hadoŭ jamu daviałosia chavać niekalki mihrantaŭ, jakija zahinuli na miažy.
«My ich chavajem prosta ŭ adzin šerah. Tablički my pastavili z ułasnaj inicyjatyvy, kab potym možna było znajści pareštki, — kaža Arvid Viedla, kiraŭnik municypalnaj palicyi rajonu Dahda na miažy ź Biełaruśsiu. — My paznačajem čas pachavańnia i datu, a ad palicyi my atrymlivajem papieru z ukazańniem, dzie mienavita čałaviek byŭ znojdzieny».
Infarmacyja ad palicyi moža dapamahčy svajakam zahinułaha mihranta znajści cieła, kali jany ŭ jaho jość. U Visu ź Indyi rodnyja jość, i jany jaho šukajuć praz valanteraŭ, jakija dapamahajuć mihrantam na terytoryi Łatvii. Małady čałaviek, jakomu niadaŭna spoŭniłasia 18 hadoŭ, vyrašyŭ pakinuć baćkoŭski dom u Indyi i zapłaciŭ kantrabandystam, kab trapić u Eŭropu. U Niamieččynie jaho pavinien byŭ sustreć svajak Mukieš, ale da jaho Visu nie dajechaŭ.
«Jon chacieŭ znajści pracu ŭ Niamieččynie, ja dakładna nia viedaju, jakuju mienavita, — raskazvaje pra svajho źnikłaha svajaka Mukieš Kanha. — U lubym vypadku jon chacieŭ trapić u Eŭropu. Abraŭ šlach praź Biełaruś u Łatviju. Ja nia viedaju, što ź im stałasia, my šukajem jaho ź lutaha hetaha hodu».
Rodnyja viedajuć, što da Biełarusi małady čałaviek dabraŭsia. Dalej jahony maršrut išoŭ praź miažu z Łatvijaj, dzie hrupu mihrantaŭ pavinien byŭ sustreć pravadnik.
«Jon patelefanavaŭ mnie, kali pačaŭ svajo padarožža. Skazaŭ, što idzie da miažy, što hatovy pierajści miažu. Paśla hetaha my pra jaho ničoha nia čuli», — kaža Mukieš.
Što zdaryłasia ź Visu, nieviadoma dahetul. U łatvijskich uładaŭ była infarmacyja pra hrupu mihrantaŭ ź Indyi, jakija ŭ lutym trapili ŭ śniežny buran na miažy. Ale ci byŭ u hetaj hrupie 18-hadovy Visu, nieviadoma. Pavodle niekatorych źviestak, u hrupie było vosiem čałaviek: piaciora zdoleli pierajści miažu, troje zastalisia ŭ lesie. Mahčyma, jany pachavanyja na hetych ci na susiednich mohiłkach «biezymiennych mihrantaŭ».
U palicyi raskazali, jak adbyvajecca raśśledavańnie ŭ vypadku, kali patrulnyja ci miascovyja žychary znachodziać cieła. Hałoŭnaja prablema, pavodle ich słoŭ, — vyznačyć asobu niabožčyka, kali pry im niama dakumentaŭ.
«Nichto pra hetych ludziej nie zabyvajecca. My rassyłajem zapyty ŭ inšyja krainy i ŭ biuro mižnarodnaha supracoŭnictva, a jany zapuskajuć mechanizmy dla pošuku ludziej u mahčymych krainach pachodžańnia, — tłumačyć Ivars Kraŭcevičs, supracoŭnik Dziaržaŭnaj palicyi Łatvii. — My sprabujem vyśvietlić asoby zahinułych. I navat kali śmierć čałavieka nie źviazanaja z hvałtoŭnymi dziejańniami, my kryminalnuju spravu zakryvajem, ale praciahvajem pošuki».
Pravaabaroncy i palicyja kažuć, što rodnym źnikłych biaź viestak treba źviartacca ŭ pravaachoŭnyja orhany ŭ svaich krainach, i dalej infarmacyju ad ich pieradaduć u Łatviju. Pierad pachavańniem eksperty abaviazkova biaruć uzory DNK, kab pry nieabchodnaści pravieści identyfikacyju asoby. Ale ŭ łatvijskaj palicyi padkreślivajuć, što pakul nie atrymlivali nivodnaj zajavy ad svajakoŭ źnikłych na miažy mihrantaŭ i nivodnaha zapytu nakont hetaha ź inšych krain. U adnym vypadku z Łatvii nakiravali zapyt u Indyju: heta było jašče ŭ sakaviku, adkazu pakul niama.
Hannu Hrykie, aktyvistku łatvijskaj hrupy «Chaču dapamahčy biežancam», hetaja sytuacyja žachaje. Jaje arhanizacyja źbiraje hrošy na ŭstalavańnie nadmahillaŭ na mahiłach nieviadomych mihrantaŭ.
«Razumiejecie, hetyja ludzi, jany ž i ŭ strašnym śnie nie mahli ŭjavić, što ź imi adbudziecca! — kaža valanterka. — Što mienavita tut skončycca ich ziamny šlach, tut, u hetych łatvijskich lasach, na hetych mohiłkach, bieź imia, bieź ničoha!»
Pamiežniki kažuć, što płyń niezakonnaj mihracyi praz łatvijska-biełaruskuju miažu nie spyniajecca. Kožny dzień pamiežnaja achova paviedamlaje pra sproby ludziej trapić na terytoryju Łatvii. Rehularna zatrymlivajuć i pravadnikoŭ, jakija dapamahajuć pierajści miažu. Za arhanizacyju niezakonnaj mihracyi i spryjańnie joj u Łatvii pahražaje da dziesiaci hadoŭ turmy. A samich mihrantaŭ pamiežniki zavaročvajuć nazad, u prymiežny les.
Brat udavy Zielcara: Kadebisty išli ŭ kvateru pa mianie1
Kamientary
Čamu my nia płacim spadaru Łukašenku Backu, kab pad Antarktydu ci Soŭz Kareju- Synhapur nas padvioz? Nie tamu, što zadrypanaja biełavija skaleje na daŭžejšym adcinku, a bo tam niama eŭrakałhasnaha razdavalnictva.
Ŭtaropilisia ŭ zvyčajnaha pasiarednika, na miescy jakoha, pakul razdajecca čužoje, zaŭsiody źjaviacca sotni inšych, i nia bačycie pryčyny.
A ŭ susiednim artykule budziecie viščeć (prykład režyserycha francuskabiudžetnaje "Zialonaje miažy") pra talerantnaść i ŭltrapravyja siły, jakija miarkujuć razdavalnictva čužoha vykarynić (na spravie adnojazykom plamkajuć, a marać ŭznačalić razdavalnictva)