Źjavilisia ścieny i brama — hladzicie, jak źmianiŭsia Navahrudski zamak
Kaliści Navahrudak byŭ nie prosta maleńkim biełaruskim haradkom, a centram mahutnaj dziaržavy. Zaraz ab jaho byłoj vieličy nahadvajuć tolki reštki abarončaha zamka — vy napeŭna choć raz bačyli hetyja charakternyja kamiennyja viežy kali nie ŭžyvuju, to chacia b na fatahrafijach. Užo bolš za dziesiać hadoŭ ich adnaŭlajuć. Onliner raskazvaje, jak prasoŭvajecca restaŭracyja.
Trochi historyi
Kaliści Navahrudski zamak byŭ adnym z najbujniejšych u Biełarusi. Svaimi mahutnymi ścienami jon vyklikaŭ strach kožnaha, chto prychodziŭ da jaho — ad kryžakoŭ da manhoła-tataraŭ.
Jaho historyja pačynajecca ŭ XI stahodździ, kali na Zamkavaj hary źjaviłasia pieršaje draŭlanaje ŭmacavańnie. A ŭžo z XIII stahodździa tut stali budavać muravany zamak. Surjozny abarončy budynak byŭ prosta nieabchodny, bo horad staŭ centram novaj dziaržavy — Vialikaha kniastva Litoŭskaha. Jaho zasnavaŭ kniaź Mindoŭh — na chvilinačku, pieršy čałaviek, karanavany na našaj terytoryi, a mienavita ŭ Navahrudku.
Mienavita pry Mindoŭhu ŭ zamku źjaviłasia pieršaja vieža. Da XVI stahodździa ich stała ŭžo siem — takoj kolkaści nie było ni ŭ adnaho inšaha budynka padobnaha typu (na biełaruskich ziemlach, viadoma). Jany złučalisia pamiž saboj toŭstymi ścienami, za jakimi chavalisia takija važnyja abjekty, jak, naprykład, muravany pałac, chram… Mienavita ŭ carkvie Uśpieńnia Praśviatoj Baharodzicy prachodzili pasiadžeńni Trybunała — vyšejšaha apielacyjnaha suda VKŁ.
Za svaju historyju Navahrudski zamak pabačyŭ mnostva vorahaŭ, jakija sprabavali ŭziać jaho siłaj. Na žal, u XVI stahodździ budynak byŭ amal poŭnaściu źniščany. Asabliva mocna budynak paciarpieŭ padčas Paŭnočnaj vajny.
A što zaraz?
Da našych dzion častkova zachavalisia tolki dźvie viežy: Kaścielnaja i Ščytoŭka. Možna skazać, što da nas dajšli tolki krupinki byłoj mahutnaści. Praciahły čas jany tak i stajali zakinutymi, pakul u 2012 hodzie narešcie nie pačałasia restaŭracyja, dziakujučy jakoj udałosia praduchilić źniknieńnie acalełych frahmientaŭ.
Rekanstrukcyja składajecca z šaści puskavych kompleksaŭ — zaraz jakraz zaviaršajecca piaty etap. Kali vy daŭno nie byvali ŭ Navahradku, to napeŭna ździviciesia: zamiest viež, jakija samotna tyrčać na hary, vidniejucca abrysy zamka. Tut źjavilisia fartyfikacyjnyja kamiennyja ścieny z vysokaj mietaličnaj bramaj i niekalki ahladnych bałkončykaŭ.
Sami viežy «achoŭvaje» charakterny zialony płot — vy bačyli takija na luboj budplacoŭcy. Za im chavajucca budaŭničaja technika, bytoŭki, miaški z materyjałami.
— Na terytoryi adnaŭlajucca da roznaj vyšyni — ad 1 da 3 mietraŭ — abarončyja ścieny. Zaraz možna na svaje vočy ŭbačyć nie prosta hrudu kamianioŭ, a paŭnavartasny mur. Pa pierymietry fartyfikacyjnyja ścieny złučajuć viežy, jakija zachavalisia, — raskazvaje načalnik adździeła kultury Navahrudskaha rajvykankama Maryna Šabanovič. — Pracy płanujem skončyć užo ŭ listapadzie.
Sami budynki nadziejna zakansiervavany — heta treba dla taho, kab jany nie razburalisia.
— My ŭzmacnili ścieny Kaścielnaj viežy, vyraŭniali, abtynkavali, zachavaŭšy pry hetym aŭtentyčnyja frahmienty: u mury jość cahlinki, jakija adnosilisia da pieryjadu, kali vieža jašče była cełaj i vykonvała svaje funkcyi.
Šosty etap restaŭracyi zakranie viežu Ščytoŭku — zaraz padychodzić da kanca ŭzhadnieńnie prajekta. Raboty praciahnucca ŭ 2025 hodzie. U častcy, jakaja zachavałasia, vykarystoŭvajuć restaŭracyjnuju cehłu ručnoj pracy, a va ŭznaŭleńni zhublenych frahmientaŭ zbudavańnia — novaja cehła. Takim čynam chočuć padkreślić roźnicu pamiž novymi i starymi ŭčastkami mura.
Kali abjekt adnoviać, unutry płanujuć adkryć muziejnuju ekspazicyju, jakaja raskazvaje historyju Navahrudskaha zamka. Chutčej za ŭsio jaje častkaj stanuć archieałahičnyja znachodki, vyjaŭlenyja tut padčas raskopak.
Niahledziačy na toje, što rekanstrukcyja ŭsio jašče praciahvajecca, z 1 vieraśnia terytoryju Navahrudskaha zamka adkryli dla turystaŭ. Praŭda, kab tudy patrapić, daviadziecca zapłacić 1 rubiel. Zrabić heta možna kala draŭlanaha kijoska pobač z uvachodam u kompleks va ŭsie dni, akramia paniadziełka.
— Hetaja simvaličnaja płata patrebnaja dla taho, kab paličyć dakładnuju kolkaść ludziej, jakija pryjazdžajuć u Navahrudski zamak. My pavinny razumieć, jakuju płyń haściej čakać, kali tut adkryjecca muziejnaja ekspazicyja, — tłumačyć Maryna Šabanovič.
Ciapier čytajuć
Miunchienskaja pramova Vensa pra novuju palityku ZŠA i čakańni ad Jeŭropy — poŭny tekst28
Kamientary
Eto tolko priedpołožienije, tak kak dokazatielstv etomu faktu niet.