Archiŭ

VIERASIEŃ 1939: Pradbačańnie Pimiena Pančanki

№ 21 (142), 1999 h.


 

VIERASIEŃ 1939:
Pradbačańnie Pimiena Pančanki

 

60 hadoŭ tamu, 17 vieraśnia 1939 h., raspačaŭsia, jak dasiul pišuć u padručnikach, «vyzvalenčy pachod Čyrvonaj Armii ŭ Zachodniuju Biełaruś i Zachodniuju Ŭkrainu». Saviecki Sajuz nanios śmiarotny ŭdar u śpinu Polskaje Dziaržavy, jakaja ŭ toj momant pa-hierojsku strymlivała nacisk niamieckaje vajennaje armady. Polskaja akupacyja zachodnich terytoryjaŭ našaje krainy źmianiłasia na jašče bolš žorstkaje panavańnie Savietaŭ.

Kožny bolš-mienš razvažlivy čałaviek moh pradbačyć mienavita takoje raźvićcio padziejaŭ užo paśla zaklučeńnia sumnaviadomaje saviecka-niamieckaje damovy ad 23 žniŭnia 1939 h., navat kali jon i nie zdahadvaŭsia pra isnavańnie nia mienš sumnaviadomych «sakretnych pratakołaŭ». Paśla ž 1 vieraśnia supolnyja saviecka-niamieckija plany ŭvohule ŭžo stalisia sapraŭdnym «sakretam Pališynela». Blizkaja vajna robicca ci nie asnoŭnaju temaju ŭsich pryvatnych razmovaŭ u BSSR. Tym nia mienš, aficyjna ŭsia infarmacyja, źviazanaja z majučymi adbycca padziejami, zastajecca «zusim sakretnaj», i NKVD pilna adsočvaje ŭsie «ŭciečki».

Pra heta jašče raz pierakanaŭča śviedčyć dakument, jaki byŭ vyjaŭleny mnoju ŭ fondach Nacyjanalnaha archivu Biełarusi j zaraz prapanujecca ŭvazie šanoŭnych čytačoŭ «NN». Asablivuju cikavaść, na moj pohlad, nadaje jamu asoba «hałoŭnaha hieroja» — paźniejšaha narodnaha paeta Biełarusi Pimiena Pančanki. Nielha nie adznačyć, što dakładnaść jahonych pradkazańniaŭ robić honar infarmavanaści zahadčyka «LiM»aŭskaha adździełu (tym bolš, kali jon sapraŭdy atrymaŭ hetyja źviestki nia ŭ NKVDie). Varta źviarnuć uvahu j na «druhi plan» dakumentu. Naprykład, nia moža nia ŭrazić kolkaść «krynicaŭ» («istočnikov») NKVD u asiarodździ biełaruskich savieckich piśmieńnikaŭ — u nievialikaj pa abjomie dakładnoj zapiscy zhadvajucca ažno dźvie takija persony.

Dakument padajecca ŭ maim pierakładzie z rasiejskaj z zachavańniem stylistyčnych asablivaściaŭ aryhinału.

Ihar Lalkoŭ

 

ZUSIM SAKRETNA
SAKRATARU CK KP(b) BIEŁARUSI
tavaryšu PANAMARENKU
hor. MIENSK

Zahadčyk paetyčnaha adździełu redakcyi haz[ety] «Litaratura i Mastactva» PANČANKA Pimien našaj krynicy raspavioŭ, što 7-ha vieraśnia h[etaha] h[odu] redaktara hazety HURSKAHA vyklikali ŭ CK KP(b)B, i jon terminova składaŭ śpis biełaruskich piśmieńnikaŭ, jakija mohuć pierakładać z rasiejskaj movy na biełaruskuju [i] naadvarot.

PANČANKA krynicy zajaviŭ, što jaho vyklikali ŭ NKVD. U pracesie dalejšaje razmovy PANČANKA krynicy raspavioŭ, što jamu viadoma pra toje, što chutka Zachodniaja Biełaruś budzie akupavanaja j dałučanaja da nas. Dziela hetaha jdzie padrychtoŭka. Pra toje byccam by ŭ nas ź niemcami jość damoŭlenaść, što jany dojduć tolki da Zachodniaj Biełarusi j Ukrainy. Va ŭmovach ahulnaje paniki ŭ Zachodniaj Biełarusi j Ukrainie pry našym aktyŭnym udziele pačniecca revalucyja, kampartyja Zachodniaje Biełarusi j Ukrainy budzie prasić SSSR ab dapamozie j ab dałučeńni da Savieckaha Sajuzu. Paśla hetaha Čyrvonaja Armija akupuje Zachodniuju Biełaruś i Ŭkrainu. Hetaja akupacyja zdaryłasia b navat i ŭ tym vypadku, kali b ź niemcami nie było damoŭlenaści, tamu što my na hetyja rajony bolšyja pretendenty, čym niemcy, bo ž my ich zhubili pavodle Bieraściejskaha miru, a niemcy voźmuć svaje rajony. Zachodniaja Biełaruś budzie dałučanaja da nas. Dziela hetaj padziei rychtujecca j papiera, i ŭlotki, i kadry, i ŭradavyja dakumenty — usio.

Šmat kaho z nas, — piśmieńnikaŭ, nastaŭnikaŭ, partyjnych dy inšych pracaŭnikoŭ, — pierakinuć u Vilniu, Biełastok, Baranavičy. Tam na biełaruskaj i rasiejskaj movach pačnuć vydavać dekrety, usie [inšyja] dakumenty, [pačnuć] pracavać škoły, stvorać asobnyja vobłaści. U suviazi z hetym i składajecca śpis HURSKAHA. Usio ŭ nas amal što hatovaje: armija, skanfiskavanyja ŭsie aŭtamašyny, matacykły, papiera j navat rovary.

PANČANKA ŭsio vyšejskazanaje paviedamiŭ taksama vykładčyku Papiarnianskaje škoły Mienskaha rajonu HRAMOVIČU Ivanu, jaki raspavioŭ pra heta našaj krynicy ŭ prysutnaści vykładčyka Kaładziščanskaje siaredniaje škoły NIACHAJA Ryhora.

Dla daviedki paviedamlaju, što PANČANKA Pimien u NKVD BSSR nie vyklikaŭsia.

 

NARODNY KAMISAR UNUTRANYCH SPRAVAŬ BIEŁARUSKAJE SSR [Podpis] (Ł.CANAVA)

 

«14» vieraśnia 1939 hodu
№ 5409/4
h. MIENSK.

 

Mašynapis, aryhinał. Nacyjanalny archiŭ Respubliki Biełaruś, fond 4, vopis 21, sprava 1690, arkušy 282-283.


Kamientary

 
Naciskańnie knopki «Dadać kamientar» aznačaje zhodu z rekamiendacyjami pa abmierkavańni.

Ciapier čytajuć

U Kalinkavičach zakryli radzilnaje adździaleńnie — kab naradzić, treba jechać u inšy rajon

U Kalinkavičach zakryli radzilnaje adździaleńnie — kab naradzić, treba jechać u inšy rajon

Usie naviny →
Usie naviny

«Admyła kvateru, a jana kaža: vyjazdžaj». Biełaruska źniała adnapakajoŭku ŭ Minsku, ale haspadynia ŭbačyła «kamunałku» i pieradumała2

Čym kormiać u restaranie nietradycyjnaj biełaruskaj kuchni?2

U Italii admianili vystup rasijskaha dyryžora Valeryja Hierhijeva2

Izrail pačaŭ naziemnuju i pavietranuju apieracyju ŭ centry siektara Haza8

Znoŭ admienieny šerah rejsaŭ u Maskvu, Sankt-Pieciarburh i Kałuhu1

Kaleha, jakuju piaščotna abdymaŭ hiendyrektar IT-kampanii Astronomer na kancercie Coldplay, zamužam za inšym hiendyrektaram11

Hazietnaja publikacyja vyratavała minčanku ad kryminalnaha pieraśledu i straty hrošaj2

Kiraŭnik pamiežnaj zastavy ŭ Litvie: Miarkuju, u Biełarusi nielehałaŭ vučać pieraadolvać fizičny barjer2

Hrodzienca, jaki čatyry hady chavaŭsia ŭ horadzie ad siłavikoŭ, prysudzili da 6 hadoŭ kałonii ŭzmocnienaha režymu3

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

U Kalinkavičach zakryli radzilnaje adździaleńnie — kab naradzić, treba jechać u inšy rajon

U Kalinkavičach zakryli radzilnaje adździaleńnie — kab naradzić, treba jechać u inšy rajon

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić