Referendumu — tak!

Mienavita referendum zdolny nadać druhoje dychańnie apazycyi. Tady jana zdoleje adyści ad «lampačak» da hałoŭnaha palityčnaha pytańnia, pa jakim jaje pazycyja supadaje z dumkaj bolšaści biełarusaŭ. A ŭ vyniku hetaha referendum moža dapamahčy apazycyi «vyciahnuć» i pieradvybarnuju kampaniju — pieratvaryć jaje ŭ ahulnanacyjanalnuju pad lozunham «nie treciamu terminu». Zrešty, akurat tamu ja mocna sumniavajusia, što referendum usio ž taki budzie naznačany na 17 kastryčnika, miarkuje palitolah Vital Silicki.

Parlamenckija vybary ŭžo na pačatku ich praviadzieńnia nabyli farmat, jaki niaciažka było pradbačyć. Za try miesiacy da abviaščeńnia vybarčaj kampanii nam paviedamili, kolki kaho budzie ŭ składzie pałaty pradstaŭnikoŭ treciaha sklikańnia, a za kaho nichto nikoli nie prahałasuje. Pry hetym dziela peŭnaści pačali «začystku». Za dva miesiacy pakazali «sapraŭdnaje abličča» tych, kaho pradyktavany ŭładami raskład nie zadavalniaje. Za miesiac praviali naradu, dzie rastłumačyli, kamu, što i jak rabić. Kali vybary narešcie byli abvieščany, papularna rastłumačyli, čamu narod budzie hałasavać mienavita tak, jak treba. Dla bolšaj peŭnaści niazhodnych pačali adsiakać u masavym paradku jašče na etapie rehistracyi inicyjatyŭnych hrup — heta pakul što hałoŭnaje noŭ-chaŭ sioletniaj kampanii. Kab zrazumieć, što budzie dalej, dastatkova pravieści liniju «pa narastajučaj».

Ci hatovaja była da ŭsiaho hetaha apazycyja? Iluzij, biezumoŭna, było niašmat. Uličvajučy, u jakich umovach apanentam ułady prychodzicca dziejničać, paprakać ich taksama amal niama za što. Bo sprava navat nie ŭ stratehii, a ŭ taktycy dy technalohijach. Palityka pa-biełarusku (ci, bolš dakładna, pa-łukašenkaŭsku: byli ŭ nas i lepšyja časy) vymahaje bolšaha, čym zdolnaść pierakanać vybarščykaŭ u tym, što vaš kandydat — samy-samy.

Chacia, biezumoŭna, z punktu hledžańnia stratehii i taktyki peŭnyja pretenzii možna było b vykazać. Aŭtar hetych radkoŭ nia raz i nia dva na praciahu papiaredniaha hodu kazaŭ (u tym liku i na staronkach «NN»), što da parlamenckich vybaraŭ varta nia tolki rychtavacca, jak da bajoŭ biaz praviłaŭ, ale jašče i ŭśviadomić, dziela čaho apazycyi patrebny hetyja vybary.

Capraŭdy, mo dla taho, kab siadzieć u Avalnaj zali i štampavać prezydenckija dekrety albo stvarać iluziju pluralizmu? Što źjaŭlajecca hałoŭnym kryteram pieramohi: dasiahnieńnie tektaničnych źmien u hramadzkaj śviadomaści adnosna apazycyi, zdabyćcio niekalkich mandataŭ albo persanalnaja raskrutka asobnych kaalicyjnych dziejačoŭ? Ci jość parlamenckija vybary hałoŭnaj palityčnaj kampanijaj hodu abo ŭsie vysiłki treba budzie kinuć na inšaje, jak dyplamatyčna vykazaŭsia Łukašenka, «adkaznaje mierapryjemstva»? Hučnych adkazaŭ na hetyja pytańni nie było dadziena, i praz heta pieradvybarnaja kampanija apazycyi ŭžo pieratvaryłasia ŭ biehaninu pa kvaterach z vychadam na prablemy lampačak u padjezdach. Udakładniu: biehać pa kvaterach, biezumoŭna, treba, źbirać podpisy nieabchodna, hutaryć z vybarščykami ab ich prablemach — abaviazkova. Ale ci dastatkova hetaha?

Viartajučysia da ahučanych pytańniaŭ, pasprabuju jašče raz dać na ich adkazy. Na maju dumku, palityčny kampanent kampanii — sproby danieści da elektaratu idei, jakija mohuć mieć peŭnuju mabilizacyjnuju siłu, — nia mienš, a to i bolš važny, čym vyklučna elektaralnaja baraćba. A referendum — kudy bolš istotnaje mierapryjemstva (toje samaje «adkaznaje»), čym sami pa sabie vybary. Palityčnuju kampaniju, adnak, treba pačynać zahadzia, zadoŭha da samich vybaraŭ, kali jašče niama ni kandydataŭ, ni vybarčych kamisij. Heta vidavočna, viedajučy specyfiku biełaruskaha zakanadaŭstva, zhodna ź jakim «krok uprava, krok uleva» aznačaje aŭtamatyčnuju dyskvalifikacyju na luboj stupieni pracesu. Adnak paŭhodu pierad vybarami nie byli adpracavanyja na ŭsie sto. Padziej — niašmat (hieraičnaje «chadžeńnie ŭ narod» z prypynkami ŭ pastarunkach zasłuhoŭvaje pavahi, adnak baraćbu ŭ infarmacyjnym poli navat jano nie zamienić), admysłovych akcyj, jakimi apazycyja mahła b pryciahnuć uvahu da svaich dziejańniaŭ, — vielmi mała. Pryčym bolš za ŭsich starałasia nie jakaja z kaalicyj, a hrupa «Respublika». Addamo joj naležnaje, niahledziačy na absalutna niepatrebnyja, na naš pohlad, dziejańni i vykazvańni, jakija sapsavali adnosiny spadaroŭ «respublikancaŭ» z astatniaj apazycyjaj. U toj ža čas, mienavita jany zrabili štości, kab «ubić» u hałovy vybarščykaŭ asnovatvornyja, hałoŭnyja apazycyjnyja idei — takija, jak «nie treciamu terminu» albo «za spraviadlivyja vybary».

Adnak u cełym «palityčny» aspekt kampanii ŭžo reanimavać ciažka. Niahledziačy na toje, što farmuloŭki kandydataŭ, jakija zdolejuć prajści rehistracyju, buduć u niečym padobnyja adna da adnoj, vybary abjektyŭna pieratvarajucca ŭ «lampačkavuju» kampaniju, dakładniej, u niekalki dziasiatkaŭ asobnych kampanij, jakija nie pieraplatajucca pamiž saboj. U «lampačkavaj» baraćbie, adnak, u apazycyi šancaŭ mała. Jak by tam ni było, sytuacyja ŭ ekanomicy, biezumoŭna, nie nastolki katastrafičnaja, kab biaskonca apelavać da jaje, a spaborničać u ramoncie sapsavanych kranaŭ z pradstaŭnikami ŭłady ciažka. Miž tym, ułada, što cikava, viadzie mienavita «hrupavuju» prapahandu, ablivajučy brudam apazycyju ahułam i pavodle vyznačanaha standartu. Zrazumieła, što bahata na kaho prapahanda dziejničaje z dakładnaściu naadvarot, ale kali b takich była bolšaść, u nas nikoli nie było b Łukašenki.

Usio tak i budzie ciačy, kali raptam ułady ŭsio ž nia pojduć na abviaščeńnie «adkaznaj kampanii». Ab referendumie samim pa sabie my razmaŭlajem jak ab spravie vyrašanaj, pytańnie — ci budzie jon sumieščany mienavita z parlamenckimi vybarami. Heta moža hučać jak paradoks, ale mienavita referendum zdolny nadać druhoje dychańnie apazycyi. Tady jana zdoleje adyści ad «sacyjałki» da sapraŭdy hałoŭnaha palityčnaha pytańnia, pa jakim jaje pazycyja, darečy, supadaje z dumkaj bolšaści biełarusaŭ. A ŭ vyniku hetaha referendum, pry pravilnym padychodzie z boku apazycyi, moža dapamahčy joj «vyciahnuć» i pieradvybarnuju kampaniju — kali jana sapraŭdy pieratvorycca ŭ ahulnanacyjanalnuju i projdzie pad lozunham «nie treciamu terminu».

Kažu heta tamu, što naŭrad ci ŭłady paśpiejuć vyjhrać referendum da 17 kastryčnika mienavita ŭ hałavach vybarščykaŭ. U hetym vypadku niedavier da referendumu pierarastaje ŭ niedavier i da parlamenckich vybaraŭ. Na hetym padmurku ŭžo možna budzie hruntavać i budučuju prezydenckuju kampaniju. Zrešty, akurat tamu ja mocna sumniavajusia, što referendum usio ž taki budzie naznačany na 17 kastryčnika. Uładam kudy zručniej spačatku «elehantna» vyjhrać lampačkavyja vybary, a potym, rasprapahandavaŭšy razhrom apanentaŭ, davieści spravu i da plebiscytu — niedzie ŭ nastupnym hodzie.

Adnak čaho ŭładam kłapacicca? Navat kali dva hałasavańni i buduć sumieščany, imaviernaść efektyŭnaha supracivu daloka nie stopracentnaja. I voś mienavita tut varta skazać pra hałoŭnuju pryčynu majho pesymizmu ŭ hety palityčny momant. Jana daloka nie ŭ stratehii i nie ŭ technalohijach.

Pry toj zapałochanaści, što panuje ŭ hramadztvie, anijakaja stratehija i taktyka nie spracuje. Pry tym (nulavym) uzroŭni hramadzianskaj salidarnaści, što možna było nazirać za apošnija časy, «začystka» apanentaŭ adbyvajecca biez prablem. Ludziej, zdolnych prapahandavać i ahitavać, stała na paradak mienš, čym było jašče niekalki hadoŭ tamu. A kolki ź ich zdolny vyjści na vulicu, kali heta sapraŭdy budzie treba? Mabilizacyjny patencyjał demakratyčnych sił vyklučna nizki, i samich demakrataŭ užo daŭno abvinavačvać u hetym nielha. Moda na krytyku apazycyi stała za apošni čas admysłovaj formaj sublimacyi ŭłasnaha strachu i abyjakavaści. U takich abstavinach možna pravodzić choć try referendumy i ŭsie mahčymyja vybary zapar — vynik budzie zabiaśpiečany.

Tyja, chto jašče zdoleŭ znajści ŭ sabie siły pracavać siońnia, zasłuhoŭvajuć najpierš pavahi, a nie čarhovaj porcyi łajanki za čarhovuju pravalenuju kampaniju. Tamu kali chočacie na hetych vybarach čahości inšaha, čym pradyktavana źvierchu, dasiahnicie hetaha sami. Usio ŭ vašych rukach, a nie kiraŭnikoŭ štaboŭ, partyjnych lideraŭ ci technolahaŭ. Znajdzicie ŭ vašaj akruzie vašaha kandydata. Prapanujcie jamu dapamohu sa svajho boku. Paspryjajcie ŭ nazirańni. Prosta vykažycie svaju maralnuju padtrymku. Kali hetaha nia zrobicie — možacie znoŭku razvažać, jakaja ŭ nas niazdatnaja apazycyja. Ale — bieź mianie.

D-r Vital Silicki

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0