Алесь Пашкевіч: Еўрапейскія грамадствы калісьці ўжо былі мультыкультурнымі. І беларускае таксама. Але ці такога мультыкультуралізму захочуць меншасці цяпер?
Віталь Цыганкоў выклаў вельмі спрэчныя думкі. Перадусім маю на ўвазе тое, што «любое паспяховае грамадства (краіна) трымаецца на еднасці законаў для ўсіх» і што калі «адных грамадзян будуць судзіць па нашых еўрапейскіх законах, а іншых – па асаблівых рэлігійных ці «этнічных»», то «гэта бардак, гэта юрыдычны хаос, развал правапарадку».
Увесь гістарычны досвед чалавецтва сведчыць: розныя законы для розных людзей — гэта не абавязкова развал грамадства. Дакладней, не любога грамадства. Акурат так грамадства ў старыя (не бяруся сказаць, ці добрыя) часы стагоддзямі ды нават тысячагоддзямі і функцыянавала.
Для адных катэгорый насельніцтва ў тыя часы былі адныя правы (і адпаведна законы), а для іншых — іншыя. І суды былі для кожнага свае: не судзілі, як правіла, адныя і тыя ж людзі арыстакрата і селяніна, прадстаўніка паноўнай рэлігіі і іншаверца.
Грамадства ад гэтага не развальвалася, паколькі ўсе яго члены (і прывілеяваныя, і прыгнечаныя) успрымалі звычайна такую сітуацыю як цалкам натуральную і Богам дадзеную.
Былі, вядома, выступленні супраць такога стану рэчаў, у выніку якіх тым ці іншым раней абмежаваным у правах катэгорыям удавалася дасягнуць для сябе іх пашырэння, але сам прынцып адрознасці правоў для розных катэгорый грамадства заставаўся доўгі час непарушным. Усеагульная роўнасць — гэта вынаходніцтва адносна нядаўняе, яшчэ сотню гадоў таму за яго нават шмат дзе ў Еўропе вялася неслабая барацьба з няпэўным вынікам.
Дарэчы, сучасныя прыхільнікі мультыкультуралізму часта якраз любяць ківаць на тагачасны досвед. Маўляў, ну якая пагроза цывілізацыі, якая небяспека для мясцовых традыцый можа быць з боку «панаехаўшых»? Вунь як раней усё было класна — і габрэяў нямерана, і татары жылі, але неяк усе патраплялі суіснаваць ды не расплывацца, быў ужо тады эфектыўны «мультыкультуралізм». Але пры гэтым забываюцца, што
той «мультыкультуралізм» якраз і грунтаваўся на тым, што іншародцам ды іншаверцам можна было акрэсліць строгія рамкі, у якіх яны мусяць існаваць (калі, натуральна, хочуць на гэтай зямлі жыць) і за якія не маюць права выходзіць.
Дае вялікі князь ці кароль той ці іншай этнічнай ці рэлігійнай групе прывілей — трымайце, хлопцы, маеце свае правы і абавязкі. Будзьце як дома, але толькі не забывайцеся, што ў гасцях. І не ўздумайце «вазнікаць» ды патрабаваць тых правоў, якімі карыстаюцца тутэйшыя эліты («правам» нізоў зайздросціць звычайна не выпадала), бо зразу рогі абламаем. А калі ўсё ж хочаце большага, не жадаеце ў сваім гета існаваць ды з абмежаваннямі, з гэтым звязанымі, сутыкацца — тады забудзьцеся пра Алаха і Ягве, прызнавайце сваім Богам Ісуса Хрыста ды злівайцеся з намі. Ад вашай ранейшай супольнасці будзе, вядома, вам праклён ды сімвалічнае пахаванне загінулай душы, але яно ж таго варта…
Вось пры такіх умовах мірнае суіснаванне розных цывілізацый пад адным дахам, мабыць, адно толькі і магчымае. Але я не ўпэўнены, што да такога грамадскага ўладкавання сёння варта вяртацца. Дый немагчыма гэта ўжо, часы іншыя.
Лепш было б, відаць, проста абмяжоўваць міграцыю. Хоць, магчыма, гэта ўжо і запозна цяпер.
Каментары