У ЗША знялі класны серыял пра в'етнамскага шпіёна. Беларусам гэта гісторыя можа падацца блізкай
Драма з сямі серый сумяшчае ў сабе рысы чорнай камедыі, гістарычна-ваеннага фільма і шпіёнскага трылера.
У красавіку—маі амерыканскі канал HBO выпусціў серыял Sympathizer — на беларускую гэта можна перакласці як «Прыхільнік» ці «Той, хто спачувае». Сярод стваральнікаў — кінастудыя А24, што падарыла свету багата адзначаных на «Оскары» поўнаметражак, узяць хаця б «Усё, паўсюль і адразу» ці «Кіта».
У першай серыі мы трапляем у Сайгон 1975-га, калі да сталіцы набліжаюцца в’етконгаўскія войскі і краіна яшчэ падзеленая: поўнач належыць камуністычнай уладзе, што сябруе з СССР, на поўдні ж пануе капіталізм пры падтрымцы ЗША. Галоўны герой, Капітан, адчувае сябе ў дэмакратычным Сайгоне як рыба ў вадзе. Ён працуе ў паліцыі і звязаны з ЦРУ, бавіць час з сябрамі Манам і Бонам, але ў вольную хвіліну разам з Манам шпіёніць для паўночнав’етнамскай арміі.
Падзенне Сайгона ўсё бліжэй, і ясна, што час эвакуявацца. Фармальна гэта датычыць і Капітана — за працу ў паліцыі яго могуць чакаць праблемы. Але Капітан жадае застацца ў В’етнаме, каб пабачыць, як у горад прыйдуць войскі з Поўначы і на яго Радзіме заззяе камунізм, як ён і марыў. Ман упрошвае сябра ўсё ж такі заняць месца ў самалёце, што ляціць у ЗША, але не проста так: задача Капітана — адсылаць Ману лісты пра тое, чым жыве в’етнамская дыяспара.
Ёсць і паралельная лінія. Яна таксама завязаная на Капітане, які знаходзіцца ў камеры і гутарыць з ваяром, да якога звяртаецца «таварыш» — выглядае, што нейкім чынам Капітан усё ж такі трапіў у рукі камуністаў, якім так верыў і служыў. Ён піша споведзь пра тое, як жыў пасля падзення Сайгона, пра прыгоды ў Амерыцы і спробы быць карысным сваёй краіне, калі ты звязаны з ёй толькі лічбавым шыфрам у лістах ад «цёткі з Парыжу».
Sympathizer знялі па аднайменнай кнізе 2015 года ад В’ет Тхань Нгуена, амерыканскага пісьменніка. Ён нарадзіўся ў Паўднёвым В’етнаме ў сям’і ўцекачоў з камуністычнай поўначы краіны, а потым і сам стаў уцекачом, калі ў 1975-м — праз чатыры гады пасля яго нараджэння — Паўднёвы В’етнам скарыўся Паўночнаму. За кнігу пісьменнік атрымаў Пулітцэраўскую прэмію.
Кінакрытык Тарас Тарналіцкі ў фэйсбуку звярнуў увагу на яшчэ адзін бок Sympathizer — на тое, чым гэтая гісторыя можа быць блізкай беларусам:
«Адчуваеце страту ідэнтычнасці? Разважаеце над тым, варта змагацца за вызваленне радзімы ці паглынуцца ў плынь эміграцыйнага жыцця? Вас абурае тое, што да вас спагадліва ставяцца як да іншаземца ці блытаюць вашу этнічную прыналежнасць? Увесь гэты букет супярэчлівых эмоцый дае перажыць The Sympathizer — самы беларускі з амерыканскіх серыялаў канала HBO, створаны паўднёвакарэйцам Пак Чхан Укам».
Калі змяніць дэкарацыі і пару элементаў сцэнара, піша Тарналіцкі, атрымаецца натуральная гісторыя пра беларускую эміграцыю пасля 2020-га. Часам мы чуем гісторыі беларусаў, якія не вытрымліваюць тугі па Радзіме і едуць у Беларусь хаця б на пару дзён — і трапляюць за краты. Выглядае, што нешта падобнае здарылася і з Капітанам, бо як інакш пасля ўцёкаў з В’етнама ён мог апынуцца ў руках камуністаў?
Для Капітана ўвасабленнем роднай краіны робіцца Ман, ад якога ўжо доўгія месяцы ён атрымлівае толькі шыфроўкі. Ён трымае ў галаве вобраз Мана, якім ён быў у дзень развітання, і вобраз В’етнама, які ён бачыць у марах, і ён несумненна любіць і сябра, і В’етнам. Доказ гэтага — тое, як Капітан дабіваецца, каб у амерыканскім фільме пра яго краіну гучала в’етнамская мова. Гэта пераклікаецца з экранізацыяй самога рамана Sympathizer, бо для Нгуена было важна, каб цэнтрам любой кінаадаптацыі кнігі былі в’етнамцы, якія гутараць па-в’етнамску.
Але што адбываецца з памяццю пра дом, калі ты пакідаеш яго так надоўга? Наколькі мары і ўспаміны такога кшталту блізкія да рэальнасці?
Пацешная дэталь серыяла — тое, якая праца дасталася ў ім акцёру Роберту Даўні-малодшаму. Калі Галівуд — у нечым увасабленне заходніх каштоўнасцяў, то і галівудскай зорцы Даўні-малодшаму давялося ўвасобіць іх у сабе. А калі так, не дзіва, што ён адзін выканаў ролі ажно пяці важных персанажаў з заходняга свету: там і агент ЦРУ, які павучаў Капітана, і прафесар Капітана ў каледжы, і кінарэжысёр, кангрэсмен, ды і бацька галоўнага героя.
Так, для Капітана яшчэ і таму складана вызначыць ідэнтычнасць, бо ён напалову еўрапеец — яго бацькам быў французскі святар. З маленства яго дражнілі паўкроўкай, а потым, калі пачаў шпіёніць і тым больш пераехаў за акіян, Капітан насамрэч ператварыўся ў чалавека, які не ведае, хто ён.
Часам галоўны герой усё ж спрабуе сфармуляваць сваю ідэнтычнасць. Напрыклад, у самым пачатку серыяла гэта атрымалася ў яго так: «Я шпіён, лазутчык, жулік і двудушны чалавек, якому не пашчасціла пабачыць беды з усіх бакоў».
Сярод словаў самабічавання гучыць тое, што ў нечым і раскрывае канфлікт унутры Капітана. Ён насамрэч пабачыў беды з усіх бакоў і аказаўся тым, хто заўзеў і за камуністаў, і за заходнюю культуру — доказаў апошняму ў серыяле шмат, узяць хаця б яго нырок у амерыканскае кіно. Здаецца, такім людзям, хто хоць і з дабрыні душы не можа выбраць свой бок, бывае цяжэй за ўсё ў часы перамен.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары