Novy Kitaj: lidary novaha pakaleńnia nie havorać pa-rasiejsku, havorać pa-anhlijsku

Siesija Usiekitajskaha schodu narodnych pradstaŭnikoŭ (parłamienta), nazvanaja histaryčnaj zadoŭha da jaje adkryćcia, zaviaršyłasia całkam pradkazalna. Deputaty abrali staršynioj KNR hienieralnaha sakratara CK KPK Si Czińpina, a premjeram Dziaržsavieta — Li Keciana.

Aficyjna jany vybirajucca na piać hadoŭ, ale pa tradycyi pracavać buduć (kali nie zdarycca ničoha vyklučnaha) dva terminy. Tamu i zaviecca hetaja pieradača ŭłady «źmienaj pakaleńniaŭ». Tavaryšy Si i Li — piataje pakaleńnie kitajskich kiraŭnikoŭ pačynajučy z Maa Czeduna.

Roźnica pakaleńniaŭ vidavočnaja. Kali pravadyry treciaha na čale ź Czian Czeminiem jašče havaryli pa-rasijsku, a lidary čaćviortaha (Chu Czińtaa i Veń Cziabaa) — tolki pa-kitajsku, to tavaryšy Si i Li pa-rasijsku ŭžo nie havorać kateharyčna, a voś pa-anhielsku — biehła.

Da ŭłady pryjšło pakaleńnie, jakoje naradziłasia paśla ŭtvareńnia KNR, bolšaść ciapierašnich kiraŭnikoŭ u toj ci inšaj miery paciarpieli padčas Kulturnaj revalucyi, paśla jaje atrymali vydatnuju adukacyju, paśla pracavali na haspadarčych i partyjnych pasadach u roznych pravincyjach. Ludzi daśviedčanyja, jany majuć dakładnaje ŭjaŭleńnie pra toje, jakim šlacham vieści Padniabiesnuju dalej.

Ramantyk i refarmatar

Staršyniu Si časta nazyvajuć ramantykam — nie tolki za toje, što ŭ svajoj pieršaj pramovie ŭ jakaści kiraŭnika dziaržavy havaryŭ pra kitajskuju maru i zaklikaŭ da «vialikaha adradžeńnia kitajskaj nacyi» i pačaŭ šyrokamaštabnuju baraćbu z karupcyjaj, ale i tamu, što spadziajecca ŭ hetaj baraćbie pieramahčy i nacyju adradzić.

Jaho mara — zrabić Kitaj kvitniejučaj i mocnaj krainaj. Staršynia ŭ Kitai nie abirajecca ŭsienarodna, a tamu jamu niama nieabchodnaści vieści kampaniju, pierakonvajučy narod u tym, što jon — najlepšy kandydat na hetuju pasadu. Tym nie mienš, abrany na pasadu hienieralnaha sakratara CK KPK, Si Czińpin zrabiŭ šerah vizitaŭ, jakija dajuć niadrennaje ŭjaŭleńnie pra jaho budučuju palityku.

Pieršy vizit byŭ u pieršuju ž asablivuju ekanamičnuju zonu ŭ Šeńčženi — lubimym dzieciščy architektara reformaŭ Den Siaapina i baćki Si Czińpina Si Čžunsiunia, jaki kiravaŭ pravincyjaj Huandun, dzie i raźmieščany Šeńčžeń.

Tak tavaryš Si pasłaŭ sihnał — reformy buduć praciahnutyja.

Potym jon naviedaŭ dva vielmi biednyja rehijony — u pravincyjach Chebej i Hańsu, heta byŭ sihnał «ja viedaju pra prablemu i prykładu ŭsie namahańni, kab vykaranić biednaść». Jaho pačuli. «Jon adzin z nas», — kažuć kitajcy, uspaminajučy, što Staršynia ŭ junactvie araŭ ziamlu ŭ niebahataj pravincyi Šeńsi.

U jakaści hałoŭnakamandujučaha Si Czińpin naviedaŭ niekalki vajskovych častak, jon maryć pieratvaryć Kitaj u mahutnuju vajennuju dziaržavu z sučasnaj i madernizavanaj armijaj. Darečy, novym ministram abarony pryznačany kuratar paśpiachovaj kaśmičnaj prahramy Čan Vańciuań. Nie varta zabyvać, što armija ŭ Kitai — palityčny instytut, jaki padparadkoŭvajecca navat nie kiraŭniku dziaržavy, a hałavie partyi — i Si Czińpin u vojskach papularny (jak u svoj čas byŭ papularny jaho baćka).

Ramantyk Si, jaki zaklikaje čynoŭnikaŭ da samaabmiežavańnia, jaki nahadvaje pra tradycyjnuju kitajskuju dabryniu i ścipłaść, abiacaje zrabić hramadstva bolš spraviadlivym, ale zastajecca ćviordym prahmatykam. Jaho zadača — «čysty» i efiektyŭny ŭrad, hałoŭnaje — zachavać hałoŭnuju rolu KPK. Kali pa ekanamičnych i taktyčnych pytańniach dyskusii zaachvočvajucca, to pra rolu kampartyi — nie dapuskajucca.

Novy premjer Dziaržsavieta Li Kecian pastupiŭ va ŭniviersitet u 1977-m — heta byŭ pieršy nabor paśla zakančeńnia Kulturnaj revalucyi, padčas jakoj VNU byli zakrytyja praź niepatrebnaść.

Toj čas byŭ padobny da savieckaj «adlihi» šaścidziasiatych, z adčuvańniem i pradčuvańniem budučych pieramienaŭ u palitycy i ekanomicy. U studenckaj maładości ciapierašni premjer siabravaŭ ź ludźmi, mnohija ź jakich paśla stali dysidentami, a paśla razhromu demanstrantaŭ na płoščy Ciańańmeń u 1989 hodzie pakinuli krainu. Jaho ličać ćviordym prychilnikam reformaŭ.

Z punktu hledžańnia jaho byłych siabroŭ-dysidentaŭ i siońniašnich pravaabaroncaŭ, hałoŭnaja plama na reputacyi premjera — sproba schavać epidemiju ŚNIDu, jakaja achapiła ŭ pačatku nulavych pravincyju Chenań, jakuju jon tady ŭznačalvaŭ.

Sotni sialan, jakija zdavali kroŭ (dla bolšaści heta była ledź nie adzinaja krynica dachodu), byli zaražanyja VIČ praz šprycy i sistemy pieralivańnia.

Ministram zamiežnych spravaŭ staŭ Van I, jaki da hetaha pracavaŭ pieršym namieśnikam ministra, pasłom u Japonii i śpiecpradstaŭnikom pa Paŭnočnaj Karei. Tak pasłany i zamiežnapalityčny sihnał: pryjarytetnymi zastajucca adnosiny z ZŠA i susiedziami, u tym liku Rasijaj — pieršy aficyjny vizit u jakaści kiraŭnika dziaržavy Si Czińpin zrobić u Maskvu.

Si Czińpin i Li Kecian sabrali vakoł siabie ŭrad, jaki mnohija ŭžo nazvali «refarmatarskim», pasłaŭšy tym samym śvietu mahutny sihnał — reformy ŭ Kitai vychodziać na novy ŭzrovień.

Novaje dziesiacihodździe

Pryjarytetam zastajecca ekanamičnaje raźvićcio. Hałoŭnaja bitva za śvietłuju budučyniu razhorniecca ŭ vioscy. Premjer Li Kecian — adzin z samych zaŭziatych prychilnikaŭ paskoranaj urbanizacyi. Za nastupnaje dziesiacihodździe płanujecca vydatkavać kala 6,4 trłn dalaraŭ ZŠA, kab pierasialić amal 400 młn čałaviek ź vioski ŭ harady. Prychilniki urbanizacyi (a takich va ŭradzie bolšaść) ličać, što jana dapamoža źmianić ekanamičnuju madel — zaryjentavać jaje zamiest ekspartu na ŭnutranaje spažyvańnie. Čym bolš u krainie pradstaŭnikoŭ siaredniaha kłasa, tym ustojliviej raźvivajecca ekanomika, a značyć, tym ustojliviejšaja i sama kraina, i jaje stanovišča ŭ śviecie.

Siońnia sielskija žychary — samaja ŭraźlivaja častka nasielnictva. Čaściej za ŭsio niezakonnaje adbirańnie ich ziamiel robicca krynicaj «incydentaŭ masavaha charaktaru» (akcyj pratestu). Tut treba rastłumačyć, što ŭsia ziamla ŭ krainie naležyć dziaržavie, ale kožny sielanin (a heta vyznačajecca miescam rehistracyi — chukoŭ) maje ŭ svaim pažyćciovym i pieradavanym u spadčynu karystańni nadzieł ziamli. Praktyčna ŭsie pratestnyja akcyi apošnich hadoŭ źviazanyja ź niezakonnaj pieradačaj sialanskaj ziamli pad budaŭnictva. Vice-premjer Van Jan (jaki chutčej za ŭsio budzie kuryravać sielskuju haspadarku) maje paśpiachovy vopyt kiravańnia takim kryzisam. Akcyi pratestu, jakija prajšli ŭ 2011 h. u vioscy Ukan pravincyi Huandun, jakoj jon tady kiravaŭ, uskałychnuli ŭsiu krainu. Van Jan prablemu zmoh urehulavać niesiłavymi mietadami — i adrazu nabyŭ reputacyju refarmatara. Praŭda, hetaja reputacyja kaštavała jamu miesca ŭ Pastajannym kamitecie Palitbiuro CK KPK — orhanie ź siami čałaviek, jaki realna kiruje Kitajem. «Starejšyny» paličyli jaho «zanadta libieralnym» dla orhana najvyšejšaha kiraŭnictva.

Siońnia ryzyki dla kitajskaj ekanomiki (a značyć, i dla ŭsiaho hramadstva) zastajucca vielizarnymi.

Patencyjał rostu źnižajecca, mnohija ekanamisty aceńvajuć mahčymaści rostu VUP u najbližejšyja hady nie bolš čym u 8% (što dla ŭsiaho astatniaha śvietu — niedasiažnaja mara, ale dla samoha Kitaja — spad),

a da 2020 h. i hetaja ličba źnizicca da 7,5%.

Svaim ekanamičnym cudam Kitaj šmat u čym abaviazany šmatlikaj, a tamu tannaj rabočaj sile — bolš za 200 młn byłych sialan vyjechali na zarobki ŭ harady, dzie dzień i noč pracavali za kapiejki. Ale hetyja časy minuli i, mabyć, niezvarotna: u minułym hodzie kolkaść pracazdolnaha nasielnictva skaraciłasia (upieršyniu!) bolš čym na 3 młn čałaviek — i heta tolki pačatak. Mnohija haliny ŭžo zajaŭlajuć pra niedachop pracoŭnych ruk i pavialičvajuć zarpłaty dla ich pryciahnieńnia. A heta niepaźbiežna viadzie da pavyšeńnia sabiekoštu pradukcyi (praŭda, na jaje košcie adbivajecca taksama i niaŭchilnaja revalvacyja juania). Miž inšym, źnižeńnie kolkaści rabočych ruk moža stać i plusam — pieraasnaščeńniem vytvorčaściaŭ, ich madernizacyjaj i robatyzacyjaj. Ale heta patrabuje času i, viadoma, hrošaj.

Da niadaŭniaha času ekspart składaŭ amal čverć VUP, Kitaj — pieršy ŭ śviecie eksparcior.

Zrazumieła, što dalejšaje pašyreńnie prablematyčnaje — kudy ŭžo bolš? Inšy niuans — suśvietny kryzis, u vyniku jakoha ludzi va ŭsim śviecie pačali mienš kuplać: kitajskija tavary ŭ raniejšych kolkaściach užo niepatrebnyja.

U apošniaje dziesiacihodździe ekanamičny rost Kitaja ŭ značnaj stupieni hruntavaŭsia na vielizarnych dziaržaŭnych inviestycyjach u vytvorčaść, infrastrukturnaje i žyllovaje budaŭnictva. Akramia taho što dziaržaŭnyja inviestycyi i kapitałaŭkładańni majuć nizkuju dachodnaść, adnym z pabočnych efiektaŭ hetaha nie zaŭsiody razumnaha ŭkładańnia stali pavyšanyja ceny na nieruchomaść.

Heta vyklikała takuju niehatyŭnuju reakcyju nasielnictva, što dziaržava ŭžo druhi hod abmiažoŭvaje (praŭda, biez asablivaha pośpiechu) rynak novaj nieruchomaści.

Dziesiacihodździ paskoranaha rostu nie tolki pieratvaryli Kitaj u ekanamičnuju supierdziaržavu i «suśvietnuju fabryku», ale i prynieśli surjoznyja prablemy (mnohija ź jakich zapatrabujuć jašče dziesiacihodździaŭ na rašeńnie) — zahublenaje navakolnaje asiarodździe i aburalnuju sacyjalnuju niaroŭnaść.

Novaje kiraŭnictva krainy, uśviedamlajučy vostruju nieabchodnaść źmieny ekanamičnaj madeli, razumieje i toje, što ŭ ekanomicy kitajskich pamieraŭ pieramieny nie adbyvajucca chutka.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0