Alaksandr Łukašenka ŭ paniadziełak pravioŭ piacihadzinnuju naradu pa pytańniach raźvićcia navuki, zapatrabavaŭ ad vučonych «praryŭnych raspracovak suśvietnaha ŭzroŭniu», paabiacaŭ viarnuć dziaržzamovu i vyrašyć materyjalnyja prablemy navukoŭcaŭ.
Jak paviedamiła pres-słužba kiraŭnika dziaržavy, na naradzie taksama abmiarkoŭvałasia, jakija fundamientalnyja daśledavańni patrebnyja i dla čaho, jakich vynikaŭ moža čakać ad ich kraina. Łukašenka zapatrabavaŭ, kab srodki byli pravilna raźmierkavanyja i ŭkładzienyja ŭ tyja napramki, jakija zabiaśpiečać praryŭ u navucy. Kantralavać praces jon daručyŭ premjer -ministru, kiraŭniku Administracyi prezidenta i staršyni Kamiteta dziaržkantrolu.
Ad manietyzacyi da dziaržekśpiertyzy
Staršynia prezidyuma Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi Uładzimir Husakoŭ adznačyŭ, što biełaruskaja navuka stała prykładnoj i dziejničaje ŭ suviazi z vytvorčaściu. U 2013 hodzie kala 86% vydatkaŭ na navuku ŭ NAN nakiravali na prykładnyja daśledavańni i raspracoŭki, pry hetym mienš za treć ahulnaha abjomu rabot finansavałasia ź biudžetu.
Siarod prablemnych pytańniaŭ kiraŭnik NAN źviarnuŭ uvahu na toje, što ŭ šerahu halin adsutničajuć kanstruktarskija biuro, hienieralnyja kanstruktary i navukov -daśledčyja struktury.
Na dumku Husakova, nieadkładnym źjaŭlajecca pytańnie stvareńnia dziaržaŭnaj sistemy kamiercyjalizacyi vynikaŭ navukova-techničnaj dziejnaści. Jaho rašeńnie znachodzicca ŭ pašyreńni mahčymaściaŭ pa pieradačy navukovych vynikaŭ jak dziaržaŭnym, tak i niedziaržaŭnym kamiercyjnym arhanizacyjam dla praktyčnaha ŭvasableńnia.
Akramia taho, staršynia prezidyuma NAN ličyć nieabchodnym pašyryć paŭnamoctvy biełaruskaha inavacyjnaha fondu, nadaŭšy jamu funkcyi farmiravańnia vienčurnych srodkaŭ, u tym liku pry ŭdziele zamiežnych inviestaraŭ. Pavodle jaho słoŭ, da hetaha času nie stvorana efiektyŭnaja sistema dziaržekśpiertyzy, u tym liku dla praryŭnych inavacyjnych prajektaŭ, što finansujucca ź biudžetu i inavacyjnych fondaŭ, zachoŭvajecca značnaja dyspraporcyja ŭ raźmierkavańni navukovych kadraŭ vyšejšaj kvalifikacyi pamiž siektarami navuki.
Łukašenka patrabuje ad biełaruskich navukoŭcaŭ praryŭnych raspracovak suśvietnaha ŭzroŭniu
Akramia taho, Husakoŭ źviarnuŭ uvahu na tryvožnuju tendencyju stareńnia kadraŭ vyšejšaj kvalifikacyi. Tak, dola daktaroŭ navuk piensijnaha ŭzrostu składaje zvyš 76%. Na jaho dumku, heta źviazana ź nievysokaj prestyžnaściu navukovaj pracy ŭ moładzi.
Na dumku rektara Biełaruskaha dziaržaŭnaha ekanamičnaha univiersiteta Uładzimira Šymava, praca maładoha vučonaha ŭ Biełarusi siońnia nie matyvavanaja, lepšaja moładź usio čaściej vybiraje pracu ŭ biznesie.
U hetaj suviazi Łukašenka źviarnuŭ uvahu na toje, što hałoŭnaje tut nie kolkaść, a jakaść. «Nam treba moładź u asiarodździ vučonych! A mnie jak prezidentu i krainie nie moładź patrebna, jakuju pavinny vykryštalizavać ŭ VNU, a tyja ałmazy, ź jakich my zrobim bryljanty. A voś hety čoch viadzie nas da taho, što treba abaviazkova čałaviek 20-30, — adznačyŭ kiraŭnik dziaržavy. - Čamu my ŭ vnu nie vyłučajem samych vialikich?»
Łukašenka dadaŭ, što dla hetych adzinak u dziaržavy znojducca i srodki na dastojnuju zarpłatu, i mahčymaść zabiaśpiečyć žyllom.
Staršynia savieta respubliki, akademik Anatol Rubinaŭ taksama spyniŭsia na prablemnych pytańniach funkcyjanavańnia Nacyjanalnaj akademii navuk. Havoračy ab mahčymaściach pavyšeńnia materyjalnaha zabieśpiačeńnia navukoŭcaŭ, Rubinaŭ adznačyŭ, što heta moža być vyrašana za košt pazbaŭleńnia ad drobnych tem i niepierśpiektyŭnych napramkaŭ i istotnaha skaračeńnia piersanału. Jon taksama dadaŭ, što NAN pavinna samastojna zarablać hrošy na navukovych daśledavańniach.
Pieršy namieśnik premjer -ministra Uładzimir Siamaška ličyć važnym raźvivać mahutnyja mocnyja nacyjanalnyja łabaratoryi, a taksama halinovuju navuku, stvarać ciesnuju suviaź navuki z vytvorčaściu. Na jaho dumku, nieabchodna stvarać časovyja kalektyvy, kłastary, kudy ŭvojduć i dziaržaŭnyja, i pryvatnyja pradpryjemstvy i jakija buduć vyrašać zadačy, aktualnyja dla Biełarusi na siońniašni momant. Akramia taho, jon prapanavaŭ stvaryć pry Dziaržkamitecie pa navucy i technałohijach strukturu, jakaja budzie vykonvać funkcyi svojeasablivaha adboru ŭ navucy tych raspracovak, jakija zapatrabavany ŭ vytvorčaści, i naadvarot - farmavać patrebny dla praktyki zakaz.
Alaksandr Łukašenka źviarnuŭ uvahu na toje, što siońnia ŭ krainie ŭ stanie skanstrujavać i vyrabić na BiełAZie vialikahruzny aŭtamabil-hihant, ale, majučy ŭłasnuju vytvorčaść šynaŭ, pakul nie stvaryli daŭhaviečnyja šyny da jaho, ich prychodzicca kuplać za miažoj.
«Pry najaŭnaści ŭ struktury kancerna «Biełnaftachim» ŭłasnaha instytuta azotnaj pramysłovaści budaŭnictva azotnaha kompleksu ŭ AAT «Hrodna Azot» davodzicca ažyćciaŭlać pa impartnaj technałohii. Tady treba vyznačycca. Vobrazna kažučy, kali jość navukovy instytut, to čamu zakuplajem technałohiju? A kali nie možam stvaryć sučasnuju technałohiju sami, to ŭvohule nam hety instytut patrebn? « — źviarnuŭsia kiraŭnik dziaržavy da prysutnych.
«Pierśpiektyvy raźvićcia navuki ŭ Biełarusi pavinny vyznačacca zychodziačy z hetaha tryadzinstva — ekanomika, intelekt, dziaržaŭnaść. A nie tolki vyklučna ź imhniennych patrebaŭ ekanomiki albo intaresaŭ asabliva navukovaj tvorčaści», — ličyć kiraŭnik dziaržavy.
Z čym nie spraŭlajecca NAN?
Asobna Łukašenka spyniŭsia na pytańniach kiravańnia navukaj i jaje finansavańni.
U Biełarusi navukaj kirujuć NAN, Dziaržkamitet pa navucy i technałohijach i inšyja struktury, niaredka maje miesca dublavańnie ŭ pytańniach finansavańnia navukovaj dziejnaści, kantrolu za vykarystańniem biudžetnych srodkaŭ, praviadzieńnia dziaržekśpiertyzy. Mižviedamasnaj kaardynacyjaj ŭ navucy pavinna zajmacca Akademija navuk. «Adnak jana słaba spraŭlajecca z hetaj funkcyjaj «, — kanstatavaŭ prezident.
Na dumku prezidenta, tamu varta prapracavać pytańnie stvareńnia adzinaha orhana dziaržkiravańnia navukovaj śfieraj, da prykładu, Ministerstva adukacyi i navuki.
Viarnuć dziaržzamovu: «Vučonyja pavinny pracavać na toj vynik, u jakim zacikaŭlena dziaržava «
Alaksandr Łukašenka ličyć, što pryncypova inšymi pavinny stać ŭzajemaadnosiny dziaržavy i navukovych arhanizacyj: navukoŭcy pavinny mieć kankretnuju zadaču i pracavać na toj vynik, u jakim zacikaŭlena dziaržava.
Prykładam efiektyŭnaści padobnaj praktyki, na jaho dumku, źjaŭlajecca vopyt SSSR, dzie spačatku dziaržava staviła zadačy, a zatym dla ich vyrašeńnia stvaralisia instytuty, zakuplałasia abstalavańnie i pryciahvalisia śpiecyjalisty.
«Nam treba adradzić sistemu dziaržaŭnaj zamovy ŭ navucy. Adsutnaść padobnaj sistemy ŭ Biełarusi — vina nie tolki navukoŭcaŭ, ale pierš za ŭsio kiraŭnikoŭ. Na ŭrad i ministraŭ ŭskładziena piersanalnaja adkaznaść za svoječasovaje vykanańnie navukova-techničnych prahram, metavaje i efiektyŭnaje vykarystańnie hrašovych srodkaŭ. Mienavita jany zaklikany vyrazna stavić pierad navukoŭcami zadačy, vyłučać na ich rašeńnie nieabchodnyja srodki i pytać za vynik. Kali takoha nie budzie — navukoŭcy tak i buduć zajmacca daśledavańniami čaściakom pa nadumanych temach», — adznačyŭ kiraŭnik dziaržavy.
Na dumku prezidenta, pry vykanańni dziaržzamovy treba vyznačać, što bolš vyhadna, praściej i tańniej: raspracoŭvać technałohiju abo abstalavańnie samim, što nazyvajecca, z nula, abo kapijavać zamiežnyja ŭzory.
Kiraŭnik dziaržavy daručyŭ uradu raspracavać i raspaŭsiudzić sistemu farmiravańnia navukovaj dziaržzamovy jak dla prykładnych, tak i dla naturalnych, humanitarnych navuk. Pry hetym orhan, jaki vystupiŭ dziaržaŭnym zamoŭcam, budzie abaviazany ŭkaranić vyniki daśledavańniaŭ.
«Niachaj razumnyja ludzi stanoviacca bahatymi»
Prezident źviarnuŭ uvahu na toje, što sistema biudžetnaha finansavańnia nie zaŭsiody dastatkova hnutkaja i spryjalnaja dla navuki, pakolki ŭ adroźnieńnie ad realnaha siektara ekanomiki, dzie efiekt možna praličyć zahadzia, navuka źjaŭlajecca zonaj asablivaj inviestycyjnaj ryzyki.
«Jak mianie infarmujuć, navukoŭcy abhruntavana bajacca za biudžetnyja hrošy bracca, za praryŭnyja, ale ryzykoŭnyja prajekty. Bo mienavita takija prajekty va ŭsim śviecie źjaŭlajucca hałoŭnym ruchavikom prahresu. Značyć, patrebnyja nie tolki biudžetnyja krynicy finansavańnia», — skazaŭ kiraŭnik dziaržavy.
Vychad ź situacyi, pavodle słovaŭ prezidenta, bačycca ŭ stvareńni sistemy vienčurnaha finansavańnia — sietki vialikich i małych fondaŭ, jakija pačnuć układvać ŭłasnyja srodki ŭ navukovyja prajekty, a zatym zajmacca prodažam vynikaŭ daśledavańniaŭ. U hetych fondach na pryncypach dziaržaŭna-pryvatnaha partniorstva moža paŭdzielničać i biudžet.
«Treba praanalizavać i adaptavać da biełaruskich realij zakanadaŭstva krain-suśvietnych lideraŭ navukova-techničnaha prahresu pa dadzienym pytańni. Pry hetym źviarnuć asablivuju ŭvahu na prava navukoŭcy stvaryć ułasnuju kampaniju, firmu i samomu ŭkaraniać svaje dasiahnieńni. Heta taksama mahčyma», — pastaviŭ zadaču Łukašenka. «Niachaj razumnyja ludzi stanoviacca bahatymi. Dziaržava ad hetaha tolki vyjhraje», — dadaŭ jon.
Nie vypuścić mazhi
Alaksandr Łukašenka zakranuŭ taksama pytańni raźvićcia fundamientalnaj navuki, adznačyŭšy, što hetyja navuki ŭ Biełarusi razhladajucca pierš za ŭsio jak srodak padtrymańnia intelektualnaha ŭzroŭniu hramadstva i baza vyšejšaj adukacyi.
Jon padkreśliŭ, što ź biudžetu praciahniecca finansavańnie tolki tych napramkaŭ, dzie skłalisia viadomyja navukovyja škoły, naprykład optyki, łaziernaj fiziki, ciepłafiziki, bijaarhaničnaj chimii i materyjałaznaŭstva. «Adnak sudzić ab vynikovaści vašaj pracy ŭ hetaj halinie budziem pa mižnarodnych kryteryjach «, — adznačyŭ prezident. Havorka idzie ab adsočvańni indeksaŭ cytavańnia navukoŭcaŭ, ich udziełu ŭ bujnych mižnarodnych forumach, prysutnaści ŭ redkalehii mižnarodnych časopisaŭ. «Hetyja pakazčyki, a nie apoviedy pra siabie lubimych pavinny stać asnovaj abjektyŭnaj acenki vynikaŭ vašaj pracy, — skazaŭ kiraŭnik dziaržavy.
Łukašenka ličyć, što varta padumać ab pryciahnieńni da biełaruskich prajektaŭ zamiežnych daśledčykaŭ z suśvietnymi imionami, a taksama ab intehracyi biełaruskich navukovych škoł u mižnarodnuju supolnaść za košt navukoŭcaŭ-biełarusaŭ, jakija atrymali pryznańnie za miažoj.
«Ale pry hetym nielha zabyvać i ab «efiekcie pyłasosa», kali tak zvanyja «mižnarodnyja navukovyja prajekty» słužać srodkam vykačvańnia z krainy mazhoŭ. Z takimi faktami nam užo daviałosia sutyknucca», — adznačyŭ prezident.
Lišnija ludzi
Adnak Akademii treba budzie vyrašyć pytańni aptymizacyi struktury i štatnaj kolkaści svaich navukovych arhanizacyj. Łukašenka ličyć, što reziervy tut vielizarnyja: u Akademii navuk pracuje bolš za 17 tysiač čałaviek, ź jakich daśledčyki składajuć tolki tracinu. «Ja ŭžo nie kažu pra jakaść hetaj traciny daśledčykaŭ», — dadaŭ prezident.
Łukašenka daručyŭ uradu i Akademii ŭ 2014 hodzie pryniać miery pa skaračeńni štatnaj kolkaści supracoŭnikaŭ Akademii, jakija finansujucca ź biudžetu supracoŭnikaŭ Akademii i jaje padviedamnych arhanizacyj. Vyzvalenyja srodki pavinny stać krynicaj pavyšeńnia zarpłaty.
Prezident akcentavaŭ uvahu taksama na halinovaj navucy jak pravadyru pieradavych idej u vytvorčaść.
«Va ŭsim śviecie prykładnaja navuka stvarajecca ŭ karparacyjach. Heta zrazumieła: bo pradpryjemstva ŭ adroźnieńnie ad halinovaha ministerstva lepš ŭjaŭlaje, u jaki navukovy prajekt jamu bolš vyhadna ŭkłaści hrošy. Ale i ministraŭ nielha skidać z rachunkaŭ», — adznačyŭ kiraŭnik dziaržavy.
Alaksandr Łukašenka źviarnuŭ uvahu na toje, što ciapier stvarajucca raznastajnyja chołdynhi — anałahi zamiežnych karparacyj. «Ale vielmi redka ŭ ich prysutničajuć daśledčyja struktury. Biez vydatkavańnia ŭłasnych srodkaŭ na navukovyja raspracoŭki svajho praduktu kankuryravać na rynkach užo niemahčyma. Chołdynh biez navuki — heta, vobrazna kažučy, kaleka», — adznačyŭ prezident. Jon daručyŭ uradu zaniacca vyrašeńniem hetaha pytańnia.
Na dumku kiraŭnika dziaržavy, treba bolš aktyŭna pryciahvać u navukova-inavacyjnuju śfieru pryvatny kapitał, raźvivać dziaržaŭna-pryvatnaje partniorstva ŭ realizacyi inavacyjnych prajektaŭ, asabliva z udziełam małoha i siaredniaha biźniesu.
«Humanitarnyja navuki — heta pierš za ŭsio navuki ideałahičnyja»
Što tyčycca humanitarnych daśledavańniaŭ, to prezident pryznaŭ, što hramadstvaznaŭčym daśledavańniam i humanitarnaj adukacyi nadajecca nieabhruntavana mała ŭvahi. Na jaho dumku, situacyju nieabchodna mianiać.
«Treba adkryta pryznać, što humanitarnyja navuki — heta pierš za ŭsio navuki ideałahičnyja. Bo ideałohija źjaŭlajecca darožnaj kartaj hramadskaha raźvićcia. Dziaržaŭnuju ideałohiju my farmavali pa bolšaj častcy empiryčnym šlacham. Nadyšoŭ čas abahulnić vopyt isnavańnia suvierennaj Biełarusi, vyłučyć, sistematyzavać i vykarystoŭvać u ideałahičnaj pracy ŭsio toje, što dapamoža kansalidacyi hramadstva i ŭmacavańniu adzinstva nacyi», — ličyć prezident.
«Daśledavańniam ŭ halinie ekanomiki, prava, palitałohii i sacyjałohii varta nadać ekśpiertna-analityčnuju nakiravanaść. Prajekty pravavych aktaŭ, dziaržaŭnych prahram i maštabnych rašeńniaŭ u roznych halinach, jakija zakranajuć intaresy mnohich prostych hramadzian, pavinny być dakładna abhruntavanyja i abapiracca na navukovy padmurak», — padkreśliŭ kiraŭnik dziaržavy.
«U histaryčnych daśledavańniach nieabchodna supraćstajać sprobam vyčvarenstva i palityzacyi historyi Biełarusi, tendencyjnaj acenki asobnych jaje pieryjadaŭ, u tym liku Vialikaj Ajčynnaj vajny. Navukoŭcam taksama treba ŭsialak papularyzavać histaryčnuju spadčynu jak asnovu patryjatyčnaha vychavańnia hramadzian», — adznačyŭ Alaksandr Łukašenka.
Na jaho dumku, sacyjołaham, psichołaham i piedahoham treba nadać asablivuju ŭvahu prablemie ŭmacavańnia statusu siamiejnych kaštoŭnaściaŭ i instytuta siamji ŭ hramadstvie.
Piensijanieram — vypłaty, maładym — žyllo
Zakranajučy temu pryciahnieńnia ŭ navuku moładzi, prezident kanstatavaŭ, što cikavaść moładzi da daśledavańniaŭ nie słabieje: z 2005 pa 2013 kolkaść studentaŭ, jakija ŭdzielničajuć u navukova-daśledčaj rabocie, vyrasła na 15 tysiač čałaviek.
«Adnak usio mienš stanovicca žadajučych zrabić navuku svajoj prafiesijaj. Kali ŭ 2011 hodzie ŭ aśpiranturu pastupiła bolš za paŭtary tysiačy čałaviek, to ŭ 2013-m — tolki krychu bolš za tysiaču. U nas kolkaść aśpirantaŭ na tysiaču žycharoŭ u dva razy mienš, čym u Rasii, i ŭ piać razoŭ mienš, čym u Hiermanii. Zrazumieła, što niežadańnie iści ŭ navuku šmat u čym źviazana ź nievysokimi dachodami navukoŭcaŭ. Vyrašać hetu prablemu treba kompleksna», — ličyć kiraŭnik dziaržavy.
Pavodle jaho słoŭ, treba stvarać umovy dla zarobku ŭ navucy, aryjentavać navukoŭcaŭ na vykanańnie navukova-vytvorčych prajektaŭ za košt srodkaŭ zakazčyka, pavyšać uzrovień kamiercyjalizacyi vynikaŭ daśledavańniaŭ.
«U metach naturalnaha abnaŭleńnia kadraŭ varta razhledzieć mahčymaść zachavańnia vypłat za vučonyja stupieni i zvańni daśledčykam i vykładčykam VNU, jakija pajšli na piensiju, za košt pazabiudžetnych srodkaŭ arhanizacyj. Na pieršym etapie paŭdzielničajem i biudžetam, kali vy prapanujecie narmalnuju madel», — adznačyŭ prezident.
Łukašenka daručyŭ uradu stvaryć sistemu sacyjalnaj padtrymki vypusknikoŭ aśpirantury, da prykładu, šlacham prysvajeńnia im statusu «małady navukoviec» (pa anałohii z maładym śpiecyjalistam), mahčyma, z adpaviednymi prefierencyjami, vyłučeńniem internata albo arendnaha žylla i pryniaćciem inšych mier.
Prezident adznačyŭ, što tyja pradpryjemstvy i arhanizacyi, jakija bačać prablemu ŭ žylli, mohuć pabudavać pa adnamu domu dla svaich rabotnikaŭ. «Niešta vy ŭkładziecie, ale bolšuju častku my možam prafinansavać. Nam ža ŭsio roŭna treba budzie budavać», — skazaŭ jon. Pavodle jaho słovaŭ, heta budzie značna chutčej, čym staličnyja ŭłady prafinansujuć ź biudžetu budaŭnictva dvuch dziasiatkaŭ damoŭ za niekalki hadoŭ. «A tak vy kožny za paŭtara-dva hady atrymajecie dom. A my vam ź biudžetu pastarajemsia dapamahčy. My chutčej vyrašym hetuju prablemu», — adznačyŭ Łukašenka.
Biełaruskaja błohierka pakazała, jaki žach moža adbyvacca z vusnami, kali chočaš ich pavialičyć — a potym pamienšyć7
Kamientary