Hadavać dzicia-viehana ŭ Biełarusi: historyja maładoj maci z Baranavičaŭ
Jana Damaševič amal 10 hadoŭ nie jeść miasa. Krychu paźniej jana całkam admoviłasia ad małočnych praduktaŭ, łasunkaŭ i ŭvohule ŭsiaho, što maje žyviolnaje pachodžańnie. Ciapier dziaŭčyna praktykuje syrajedstva. Taki typ charčavańnia dla jaje — šlach da zdaroŭja dušy i cieła, fiłasofija, jakaja nie prymaje «pahłynańnia trupaŭ i zabrudžvańnia šłakami i antybijotykami, jakimi našpihavanaja miasa-małočnaja i kandytarskaja industryi». Pa takim ža pryncypie Jana haduje dačku Mašu: dziaŭčyncy nie tak daŭno spoŭniŭsia hodzik, na praciahu jakoha jana kaštavała tolki matčyna małako, a ŭ astatnim prytrymlivałasia vyklučna raślinnaj «dyjety». Pry hetym nijakich dadatkaŭ i vitaminaŭ u ich siamji nie ŭžyvajuć.
«Da vychavańnia dziaciej treba stavicca praściej»
Maša nosicca pa pakojčyku, dzie chutka pačnucca kursy łandšaftnaha dyzajnu, z zadavalnieńniem razhladaje novy dla jaje interjer i pakul što admaŭlajecca jeści śpiecyjalna pryhatavanuju dla jaje sumieś z rysu, šampińjonaŭ i cybuli: navokał zanadta šmat cikavaha. Jana jeździć u Minsk z Baranavičaŭ try razy na tydzień: da dynamičnaha ładu žyćcia maci pryvučała dačku jašče va ŭłońni.
«Pierad tym, jak zaciažarać, ja praktykavała roznyja fizičnyja nahruzki, biehała. Jak tolki daviedałasia, što čakaju dzicia, pierajšła na štodzionny minimum: abaviazkovyja 5 kiłamietraŭ pieššu. Na poźnim terminie pastajanna naviedvała basiejn. Dumaju, mienavita dziakujučy majoj aktyŭnaści rody prajšli spakojna, biez uskładnieńniaŭ», — raspaviadaje Jana.
Padčas ciažarnaści dziaŭčyna praciahnuła zajmacca svaim lubimym chobi: jazdoj na matacykle. Jak tolki Maša troški padrasła, adrazu ž adpraviłasia ź joj u padarožža ŭ Łatviju. Jana vielmi prosta hladzić na žyćcio i nie imkniecca zdźmuchać ź dziciaci pylinki. Dziaŭčyna zhadvaje babul i dziadulaŭ, jakija mahli naradzić prosta ŭ poli i nieŭzabavie znoŭ praciahnuć pracavać: «Maša ź pieršych miesiacaŭ padoŭhu spała na śviežym pavietry. Jak tolki navučyłasia poŭzać, ja dała joj poŭnuju svabodu: jana łaziła, dzie chacieła. Dla mianie nie katastrofa, kali Maša padymaje z padłohi ježu i praciahvaje heta jeści. Treba hartavać dziaciej usimi mahčymymi sposabami».
«Kali mnie kažuć, što rablu niešta niapravilna, ja hladžu na dačku i pierakonvajusia ŭ advarotnym»
Adzinaje, u čym maci dziaŭčynki prajaŭlaje strohaść — heta charčavańnie. Jana nie pahadžajecca z normami, jakija, na jaje pohlad, prydumali tolki dla taho, kab peŭnyja vytvorcy praciahvali paśpiachova pradavać svaje tavary.
«Sutačnuju normu białku, nieabchodnaha čałavieku, možna atrymać sa špinatu, z sałaty, harodniny, babovych, fruktaŭ ci areškaŭ. Mašy, naprykład, ja štodnia hatuju ŭsiakija piure: z fasoli, nutu abo sačavicy. Z sałodkaha jana ŭžyvaje tolki frukty i suchafrukty. Adčuvaje siabie pry hetym vydatna: raźvivajecca chutčej za adnahodak, aktyŭnaja, u jaje zdarovyja zuby i za ŭsio svajo žyćcio jana ni razu surjozna nie chvareła».
Pra toje, što Mašu hadujuć viehanam, baranavickija lekary navat nie zdahadvajucca: analizy ŭ normie, i Jana nie ličyć patrebnym raspaviadać pra toje, što naŭrad ci im spadabajecca. Tak zdaryłasia ź jaje baćkami: tata Jany, naprykład, u luby zručny momant sprabavaŭ padsunuć ŭnučcy miasa.
«Majo rašeńnie dajecca mnie nialohka: tut ja samotny voin u poli. Siarod blizkich niama nikoha, chto byŭ choć by viehietaryjancam. Davodzicca kožny raz adstojvać svoj punkt hledžańnia: kali mnie kažuć, što ja rablu niešta niapravilna, ja hladžu na svaju ŭśmiešlivuju i kamunikabielnuju Mašu i pierakonvajusia ŭ advarotnym», — dzielicca nabalełym maładaja mama.
Pradukty, jakimi charčujucca dziaŭčynki, nie tak prosta znajści ŭ zvyčajnych kramach. Žycharam Baranavičaŭ u hetym płanie pašancavała: u ich pabudavali hipiermarkiet «Karona», dzie možna znajści i kunžutny alej, i zialonuju hrečku dla praroščvańnia. Kali b pad bokam takoha nie było, jak kaža Jana, vychad usio roŭna znajšli: zakazvali b ježu praź internet abo admysłova pryjazdžali b u Minsk.
Što tyčycca budučyni, dziaŭčyna hladzić u jaje z aptymizmam: vychavalnicy ŭ dziciačym sadku pojduć joj nasustrač i dapamohuć arhanizavać asobnaje charčavańnie, a sama Maša śviadoma praciahnie viehanski šlach: «Navat siońnia ŭ Biełarusi chvala infarmacyi, źviazanaja ź viehietaryjanstvam i zdarovym charčavańniem, zachoplivaje ŭsio bolšuju kolkaść ludziej. Dumaju, praz hadoŭ 10 ich budzie jašče bolš. U takich umovach dzicia naŭrad ci pryjdzie i skaža: «Da nu nafih! Chaču miasa!». Kali tak zdarycca, heta, na žal, budzie śviedčyć pra vielmi nizki uzrovień uśviadomlenaści ŭłasnych dziejańniaŭ u majoj dački».
Mierkavańni śpiecyjalistaŭ
Iryna Kabasakał, doktar-dyjetołah: «Usich takich maci treba adpravić da psichijatra»
«Na moj pohlad, usich maci, jakija hadujuć dziaciej viehietaryjancami abo viehanami, treba adpravić na kansultacyju da psichijatra. Sa svaim zdaroŭjem darosły čałaviek volny pastupać, jak jon pažadaje, ale navošta hubić nie sfarmavany arhanizm? Usie asnoŭnyja pažyŭnyja rečyvy pastupajuć da nas razam ź miasam i małočnymi praduktami: białok, kalcyj, žaleza, aminakisłoty. Mienavita ježa žyviolnaha pachodžańnia lepš za ŭsio zasvojvajecca, u adroźnieńnie ad raślinnaj. Padčas vučoby ŭ Rasijskaj miedycynskaj akademii paśladypłomnaj adukacyi my raźbirali praktyčnyja vypadki sprobaŭ vyraścić viehanaŭ: u takich dziaciej niaredka raźvivajecca rachit, vidavočny niedachop kalcyju, u ich asłableny imunitet. Ja nie sustrakała nivodnaha doktara, jaki b padtrymlivaŭ padobny typ charčavańnia. Što tyčycca syrajedstva, to jano mahčyma paśla 25 hadoŭ u jakaści elemienta ačyščeńnia i tolki na praciahu nievialikaha pramiežku času. A dzieciam lubyja dyjety biez pradpisańniaŭ daktaroŭ supraćpakazanyja: jany pavinny charčavacca paŭnavartasna».
Taćciana Piskun, piedyjatr miedycynskaha centra «ŁADE», kandydat miedycynskich navuk: «Na Zachadzie viehietaryjanstva i viehanstva praktykujucca ŭžo daŭno»
«Kožnuju historyju hadavańnia treba razhladać indyvidualna, bo ŭsie dzieci roznyja. Na Zachadzie i viehietaryjanstva, i viehanstva praktykujucca daŭno, ludzi prytrymlivajucca takoha ładu žyćcia nie adno dziesiacihodździe.
Jakija mohuć być padvodnyja kamiani dla viehanaŭ u našym hramadstvie? Pa-pieršaje, heta dosyć darahaja zabava. Dla taho, kab vykanać normu kałaryjnaści, nieabchodnuju dla enierhii i rostu ŭ pieršyja hady žyćcia, dziciaci pryjdziecca pastajanna žavać raślinnuju ježu. U racyjonie treba prytrymlivacca raznastajnaści, ale, na žal, ajčynny rynak hetym pachvalicca nie moža. Druhuju niebiaśpieku dla takich siemjaŭ pradstaŭlajuć dziciačy sad i škoła: darosłyja ludzi ŭ stanie adstajać svoj punkt hledžańnia, a dzieciam moža być psichałahična ciažka znachodzicca pobač z tymi, chto budzie ŭžyvać prysmaki dy miasa.
U cełym, kali zusim niadaŭna ličyłasia, što viehanstva absalutna procipakazana, zaraz mierkavańnie lekaraŭ trochi źmianiłasia: kali ŭ baćkoŭ jość finansavyja mahčymaści, kab kuplać dadatkovyja vitaminy (u pryvatnaści, A, B12, D, žaleza, cynk) i pastajanna naziracca ŭ doktara, taki ład žyćcia dapuščalny. Kali ž nie vykonvać hetyja ŭmovy, niepaźbiežny deficyt kałoryj, enierhii, vitaminaŭ i ŭsiaho astatniaha. Treba być vielmi dyscyplinavanym u hetym płanie».
A vy što pra ŭsio heta dumajecie?
Kamientary