Administracyja prezidenta źviartałasia da Akademii navuk nakont roli BNR i pryniała pazicyju historykaŭ
Administracyja prezidenta ŭ hod 100-hadovaha jubileju abviaščeńnia BNR źviarnułasia ŭ Akademiju navuk z prośbaj padrychtavać abhruntavańnie roli BNR u historyi Biełarusi: prasiła navukova patłumačyć, što heta takoje i jak da hetaha varta stavicca.
Pra hetuju zamovu «Našaj Nivie» paviedamili vartyja davieru krynicy.
Tuju vykładku rychtavaŭ Instytut historyi Akademii navuk.
Pazicyja, sfarmulavanaja navukoŭcami, daviedziena da ideałahičnaha kiraŭnictva krainy, da kiraŭnikoŭ viedamstvaŭ, a dalej budzie spuščana pa «viertykali» ŭniz.
Vidać, što amal identyčnyja vykazvańni ministraŭ i top-čynoŭnikaŭ pra BNR i jość vynikam znajomstva z toj spravazdačaj historykaŭ.
Ale što kankretna jany napisali?
Na žal, dyrektar Instytuta historyi Viačasłaŭ Daniłovič admoviŭsia ahučyć detali.
«Biez kamientaroŭ, — skazaŭ jon. — Jość normy, jakija my musim vykonvać, heta [byŭ] niepubličny zapyt. Ale našaj pazicyi pa BNR my nie chavajem».
Daniłovič paraiŭ hlanuć raździeł, pryśviečany BNR, u dvuchtomniku «Historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści»: «My kirujemsia pazicyjami, jakija tam vykładzienyja, — patłumačyŭ jon. — Taksama my jašče raz ahučym svajo bačańnie na kanfierencyii 15—16 sakavika ŭ Akademii navuk».
Varta pryvieści cytaty aŭtaraŭ toj knihi, na jakuju spasyłajecca Daniłovič, kab zrazumieć, što mahło być u analityčnaj zapiscy dla čynoŭnikaŭ pra rolu BNR.
«My, jak historyki, pavinny skazać, što abviaščeńnie BNR — heta histaryčna abumoŭlenaja padzieja.
Fakt abviaščeńnia Biełaruskaj Narodnaj Respubliki i dziejnaść jaje Rady — heta była pieršaja sproba nie tolki pradekłaravać, ale i ažyćciavić praktyčnyja zachady ŭtvareńnia biełaruskaj dziaržaŭnaści, što maje vialikaje histaryčnaje značeńnie. Abviaščeńnie BNR akazała značny ŭpłyŭ na farmiravańnie nacyjanalnaj samaśviadomaści biełaruskaha naroda, stała važnym krokam dalejšaha dziaržavatvorčaha pracesu.
Ad razmoŭ ab farmiravańni biełaruskaj idei my pryjšli da realizacyi hetych idej. Idei za dzień nie farmirujucca, a ŭźnikajuć dziakujučy tamu, što było ŭžo napracavana ŭ hramadstvie. Kaniec XIX — pačatak XX stahodździa — čas, kali sapraŭdy ideja biełaruskaj dziaržaŭnaści była sfarmulavana i navat zroblena sproba jaje realizavać», — kazaŭ pra daśledavańnie «Historyja biełaruskaj dziaržaŭnaści» kolišni dyrektar Instytuta historyi Alaksandr Kavalenia.
«My ličym vielmi važnym davodzić da šyrokaj hramadskaści pohlad na našu historyju z punktu hledžańnia biełarusaŭ.
Kali my heta nie budziem rabić,
to možam atrymać polski, ukrainski, rasijski varyjant našaj historyi, a ŭ nas pavinien być ułasny pohlad na histaryčnyja padziei, jakija adbyvalisia na našaj terytoryi.
Sapraŭdy, formy ŭłady BNR byli zarodkavyja. Pry spryjalnych umovach jany mahli pieraŭtvarycca ŭ realnuju strukturu. Ale heta ni ŭ jakaj miery nie prymianšaje važnaści i značnaści dla našaj historyi samoha fakta abviaščeńnia (upieršyniu za tysiačahodździ) prava biełarusaŭ na nacyjanalnaje samavyznačeńnie», — dadavaŭ sam Viačasłaŭ Daniłovič.
«Pytańnie dziaržaŭnaści vielmi ščylna źviazana z pytańniem isnavańnia asobnaha naroda. Niama asobnaha naroda — niama pytańnia pra asobnuju dziaržavu, uvohule niama pradmietu dla razmovy. Tamu lidary biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu na pačatku XX stahodździa zajmalisia śćviardžeńniem hetaha fakta ŭ hramadskaj dumcy Biełarusi i ŭvohule ŭsioj Rasijskaj impieryi: jość biełaruskaja nacyja, jakaja maje svaje palityčnyja pravy i hałoŭnaje — prava na ŭłasnuju dziaržavu. Hałoŭnymi asobami biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu byli braty Łuckievičy, Ivan i Anton, i Vacłaŭ Ivanoŭski», — heta słovy inšaha aŭtara, kandytata histaryčnych navuk Andreja Unučaka.
«Da hetaha biełarusy nie mieli vopytu dziaržaŭnaha budaŭnictva. Ciapier jany ŭzialisia za jaho.
U hetym siła BNR: u połymi Pieršaj suśvietnaj vajny biełarusy, zakasaŭšy rukavy, imknulisia stvaryć svaju ŭłasnuju dziaržavu. Haryć ziamla, śviet haryć, a tut ludzi, na terytoryi, padzielenaj frantami, uvasablajuć ideju ŭ žyćcio. Ci ž heta nie hieraizm?
BNR — heta biełaruskaja dziaržava, jakuju pasprabavali stvaryć dziejačy ŭ najskładaniejšaj hieapalityčnaj situacyi va ŭmovach Pieršaj suśvietnaj vajny, a kankretna — u realijach Bresckaha miru 1918 hoda. Vakoł hetaha pytańnia razhortvalisia haračyja sprečki. Adny kazali: tak, była biełaruskaja dziaržava, inšyja: nie, jana nie adbyłasia. Siońnia my zusim pa-inšamu razhladajem hetyja pytańni.
My viadziom havorku pra toje, što BNR była nacyjanalnaj formaj biełaruskaj dziaržaŭnaści.
Heta stała mahčymym dziakujučy tamu, što ŭ kalektyŭnaj manahrafii «Historyja biełaruskaj dziaržaŭnaści ŭ kancy ChVIII — pačatku XXI st.» upieršyniu ŭ biełaruskaj histaryjahrafii raspracavana i realizavana novaja kancepcyja historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści», — słovy kandydata histaryčnych navuk Mikałaja Śmiachoviča.
Čytajcie taksama:
«Kali hetaje śviatkavańnie nieabchodna hramadstvu, to budziem razam»: Kačanava vykazałasia pra 100-hodździe BNR
Šunievič: BNR — heta historyja, i da jaje treba stavicca z pavahaj
Ministr infarmacyi Aleś Karlukievič raskazaŭ, jak stavicca da 100-hodździa BNR
Valeryj Varaniecki: BNR — heta byŭ biełaruski prajekt — nie niamiecki i nie saviecki.
Ciapier čytajuć
Adkul u Biełaruś jedzie bolš za ŭsio hastarbajtaraŭ? Top-20 krain — i Pakistana tut pakul niama1
Kamientary