«Ja tolki niadaŭna navučyłasia canić žyćcio»: Śviatłanie Aleksijevič — 70. Intervju pra sensy, nieśmiarotnaść i ščaście

Nobieleŭskamu łaŭreatu ŭ litaratury Śviatłanie Aleksijevič 31 maja spaŭniajecca 70 hadoŭ. Z hetaj nahody my zadali niekalki pytańniaŭ jubilaru.

«Naša Niva»: Jak vy źbirajeciesia adznačać svoj dzień naradžeńnia?

Śviatłana Aleksijevič: U vioscy. Spakojna. Uvohule nie lublu ŭsie hetyja simvały, nie lublu pra ich dumać. Što havaryć, data ž sumnaja.

«NN»: Čamu sumnaja?

SA: Jašče b 70 hadoŭ, što ž tut viasiołaha.

«NN»: Staraść vy ŭžo adčuvajecie?

SA: Nie, čaho niama, taho niama. Ja ŭčora havaru adnamu čałavieku, što nie mahu zaŭtra sustrecca, bo takaja data, a jon mnie: «Jak? 70 hadoŭ? Dy nie moža hetaha być». Nie viedaju, ci chitryŭ mužčyna, ci padyhryvaŭ mnie, ale ŭsio adno pryjemna.

«NN»: U nas u redakcyi taksama mnohija ździvilisia, što vam 70. Kažuć, vyhladajecie našmat maładziejšaj.

SA: Dziakuj (śmiajecca).

«NN»: A jaki samy zapaminalny dzień naradžeńnia byŭ u vašym žyćci?

SA: Vasiamnaccać hadoŭ. Navat nie pamiataju čamu. Moj tata vielmi lubiŭ rečku, navučyŭ mianie jaje lubić. I voś u toj dzień my pajechali na Sož, złavili niejkaha vialikaha soma, narabili katlet, ja zaprasiła siabrovak. My žyli na bierazie rečki, i heta ŭsio było vielmi pryhoža.

Byli i potym zapaminalnyja daty. I tryccać hadoŭ było cikava, i piaćdziasiat. Ja pamiataju ahramadnaje viadro ružaŭ, jakija atrymała, było pryjemna. A voś rečy, jakija mnie dorać, ja nie zapaminaju. Ja vielmi abyjakavaja da rečaŭ.

«NN»: Zajzdraści da maładych nie adčuvajecie?

SA: Nie, zusim nie. Voś pobač sa mnoj unučka ciapier. Pryjšła ŭ hości maja siabroŭka-cyrulnik — ci cyrulnica, ja nie viedaju, jak ciapier pravilna kazać. I my z takoj radaściu razmaŭlali, što Janka vyrasła, stała takoj vialikaj dziaŭčynkaj. Nie-nie, što vy, nijakaj zajzdraści, tolki intares. Ja ž ciapier u takich hadach, kali razumieju, što heta takaja bijałahičnaja chvala. Ciapier na piku, potym pojdzie ŭniz. Ja viedaju, jak usio heta adbyvajecca. I jakoje maleńkaje žyćcio.

«NN»: Usio ž maleńkaje?

SA: Nu, kaniečnie, maleńkaje. Voś ciapier kažuć, što ludzi mohuć žyć sto hadoŭ. A što heta takoje tyja sto hadoŭ? Ujavić, što ja budu žyć jašče dziesiać, dvaccać hadoŭ. Oj… (śmiajecca). Samoha žyćcia nie chapiła. Spačatku ž u ciabie ni dośviedu, ni čaho inšaha niama. I ja navučyłasia canić žyćcio, samo byćcio, praciakańnie žyćcia, — słuchać ranicu, hladzieć na les, na drevy, — tolki ciapier. Bo raniej heta była takaja honka, kudyści bieh, da niejkaj mety. Ja nie kažu, što ciapier nie idu da mety, ale heta ŭžo robicca spakojna.

«NN»: Što vy ličycie samaj važnaj spravaj u svaim žyćci?

SA: Ja radaja, što zmahła zrabić tuju rabotu, jakuju daŭno zadumała. U mianie chapiła i siłaŭ, i ciarpieńnia. Moža być, možna było i lepš zrabić hetuju «Encykłapiedyju», jak ja jaje nazyvaju. Ale ja radaja. Heta byŭ nialohki šlach. Šmat razoŭ ja była ŭ adčai i chacieła ŭsio heta kinuć. Pakolki čałaviek dastatkova strašnaja istota, to mnie daviałosia šmat usiaho strašnaha vysłuchać. Šmat było strašnaha.

«NN»: Vy ličycie siabie ščaślivym čałaviekam?

SA: Ja zajmałasia tym, čym chacieła. U hetym vyšejšym płanie ja ščaślivy čałaviek. Ale jaki idyjot moža skazać, što jon ščaślivy kančatkova? Hety čałaviek ci sabie chłusić, ci staić u niejkaj pozie.

«NN»: Ciapier vy pracujecie nad knihami pra kachańnie i pra staraść. Hetyja temy niejak sudakranajucca?

SA: Kaniečnie. Abiedźvie temy ab hałoŭnym u žyćci čałavieka: u imia čaho ŭsio heta? Heta ž usio nie tolki dla taho, kab ty kupiŭ «Bentli» ci žyŭ u šykoŭnaj kvatery. Heta ab najvyšejšym sensie. Takija pošuki ščaścia. Luboŭ — heta takoje ŭpryhožvańnie žyćcia, kab nie było strašna pamirać. A śmierć ahalaje ŭsio. Ty ž nie budzieš uzhadvać premii z-pad vieka truny, a niejkija bolš intymnyja rečy.

U niamieckaha fiłosafa Hierbierta Markuze jość fraza, što «cyvilizacyja ruchajecca enierhijaj, jakaja adabranaja ŭ Erasa». Luboŭ daje siły, heta vielmi važnaje pačućcio. Adna maja hierainia, akušerka, kaža: «Ja mahu paznać, ad kachańnia naradziłasia dzicia ci nie. Mahu bačyć, lubiŭ čałaviek ci nie». Ludzi časta ŭsprymajuć za kachańnie niejkija padmiennyja pačućci: zvyčku, seks, bijałahičnuju takuju pałonnaść.

«NN»: Vy vierycie ŭ nieśmiarotnaść?

SA: Nie, nie vieru. Kali ja była ŭ Japonii i Kitai, to ja zadumvałasia ab budyźmie, ab pierasialeńni dušaŭ. Mnie voś zaraz zhadaŭsia Aleś Adamovič, my niejak siadzieli ź im i jahonaj žonkaj u Maskvie. U ich byŭ sabaka, i toj uvieś čas niešta prasiŭ sa stała. I žonka jaho ŭvieś čas prahaniała, a Aleś kaža: «Kali ty budzieš sabakam, to jon tabie ŭsio prypomnić».

Usie my pra heta dumajem. Pomniu apošnija słovy Adamoviča, jakija ja pačuła. Heta było la Akademii navuk, jon spuskaŭsia ŭ mietro, ja išła na pracu ŭ «Sielskuju hazietu», my razmaŭlali ab zusim inšych rečach, i tut jon raptoŭna pytajecca: «Śviatłana, a što tam? Jak vy dumajecie?»

Viedajecie, jość taki aniekdot, kali dzieci siadziać u puzie ŭ mamy i razmaŭlajuć: «Jak dumaješ, jość žyćcio pa toj bok?» — «Nie viedaju, nichto adtul nie viartaŭsia» (śmiajejecca).

Ludzi viedajuć takuju maleńkuju častku ab śviecie. Ale ciažka pavieryć, što heta ŭsio darma, našy pakuty, naša enierhija, što jana ŭsia źnikaje. Ja šmat čytała Viernadskaha na hetuju temu, i dumaju, što niedzie ŭsio ž źbirajecca ŭsia hetaja enierhija. I luboŭ, i inšyja rečy.

«NN»: Kaho vy zhadvajecie pierad jubilejem?

SA: Baćkoŭ. Vielmi škaduju, što jany nie dažyli. Kali ja atrymała Nobieleŭskuju premiju, to najpierš padumała: «Jak by jany byli ščaślivyja za mianie». Tata paru hadoŭ nie dažyŭ.

Babulu, dziadulu. Mnie niadaŭna adzin pošukavik dapamoh znajści śviedčańni pra dzieda. Maja biednaja babula, jana ŭsio žyćcio ličała, što jon prapaŭ bieź viestak, a heta zusim nie tak. Viedajecie, jak na vajnie. Kali ŭ adnoj bojcy vielmi šmat achviar, to ich štučna zanižali, pisali, što prapali bieź viestak. A ciapier dzieda znajšli, jon pachavany ŭ Słavakii. I heta najlepšy padarunak da majho dnia naradžeńnia. Heta moj ukrainski dziadula.

«NN»: Što vas raduje siońnia?

SA: Samo žyćcio. Ja dastatkova niezaležny čałaviek va ŭsich sensach. Mahu rabić toje, što chaču. Ja raŭnadušnaja da rečaŭ. U mianie šmat kaštoŭnaściaŭ. Jedzieš niekudy i zabyvaješsia ich znoŭ nadzieć. Niadaŭna pamianiała kvateru. U mianie ciapier vialikaja, prastornaja, dobraja kvatera. I što? Heta ŭsio farmalnaje, nie heta robić nas ščaślivymi.

«NN»: Ale padčas adnoj z sustreč u Minsku vy kazali, što adkryli dla siabie i radaść ad prostych bytavych rečaŭ.

SA: Ja vielmi doŭha žyła pracaj. I ŭ takim rytmie žyćcia ad mnohaha treba admovicca. I admovicca nie tamu, što ty hvałtuješ siabie, a tamu, što inšaje ŭ takija momanty nie isnuje. Kali siastra pamierła, to ja ŭpieršyniu spyniłasia na biahu i ŭpieršyniu ŭbačyła śviet i nieba. Bo nie było ŭžo bolej z kim razmaŭlać. Ja ciapier imknusia bolej razhladać śviet. Mianie siabroŭka padčas adnoj niadaŭniaj pajezdki ŭsio ciahnuła ŭ muziej, ja ž stolki ŭžo muziejeŭ pabačyła za žyćcio, stolki hrudaŭ zołata, inšych rečaŭ. Kažu: «Ja chaču prosta siadzieć na vulicy, pić kavu, razhladać ludziej».

U mianie cudoŭnyja susiedzi. Voś kažuć, što pradprymalniki takija ludzi, što tolki hrošy-hrošy, a heta nie tak. Jany lubiać na hornych łyžach katacca i kruhaśvietnaje padarožža. Voś jana — žyćciovaja fiłasofija. Atrymlivać asałodu ad žyćcia.

«NN»: Vy za svajo žyćcio prasłuchali historyi tysiač ludziej. Jany vam pa-raniejšamu cikavyja?

SA: Kaniečnie. Čałaviek biaskoncy. Z adnaho boku, čałaviek nie źmianiajecca. Ludzi ŭ Staražytnaj Hrecyi byli tymi ž ludźmi. Voś kniha Juvala Charary «Historyja čałaviectva», jakoj začytvajecca ŭvieś śviet. Jon kaža, što čałaviek daŭno staŭ tym čałaviekam, jakim jość ciapier. Ale ŭ toj ža čas mianiajucca pačućci, zbroja, rečy, mašyny. Navat ciapier, pracujučy nad knihaj pra kachańnie i staraść, ja adčuvaju, što razumieńnie hetych źjavaŭ u ludziej zusim inšaje, čym było ŭ saviecki čas, kali śviet byŭ płoski.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0