Maładafrontaŭka 2000-ch Maŭluda Atakułava: Pamiataju, jak śpiavali «My vyjdziem ščylnymi radami» na ŭsio Akreścina
Vuličnyja pratesty, zatrymańni, razhon namiotavaha miastečka paśla vybaraŭ-2006 i šmatlikija pahrozy vyklučeńnia z universytetu — byłaja aktyvistka «Maładoha frontu» Maŭluda (Ludvisia) Atakułava raspaviadaje pra zmaharnaje minułaje i ajcišnaje siońnia ŭ prajekcie Svabody «Zabytyja. Razmovy z hierojami ŭčorašnich dzion».
Sotni studentaŭ padpisvalisia ŭ jaje abaronu
«Rychtujsia, ciabie buduć vyklučać», — papiaredziła kiraŭnictva Biełaruskaha dziaržaŭnaha ekanamičnaha ŭniversytetu svaju studentku, maładafrontaŭku Maŭludu (Ludvisiu) Atakułavu paśla šerahu zatrymańniaŭ i administracyjnych źniavoleńniaŭ.
Listy z sotniami podpisaŭ u padtrymku Ludvisi studenty BDEU nakiravali ŭ dekanat: «U maju abaronu padpisvalisia navat tyja studenty, jakich ja asabista nia viedała». Kožnaha padpisanta persanalna vyklikali na razmovu ŭ dekanat.
Uradženka Žytkavičaŭ Maŭluda Atakułava da «Maładoha frontu» dałučyłasia, kali pastupiła na pieršy kurs mienskaj VNU ŭ 2006 hodzie.
«U mianie mama — daŭniaja i ciapierašniaja siabroŭka Kanservatyŭna-Chryścijanskaj partyi BNF, i jana vychoŭvała mianie na biełaruskich nacyjanalnych kaštoŭnaściach dy ŭ duchu svabody», — kaža Ludvisia.
Pieršy aktyŭny ŭdzieł — u žyćci i zmahańni «Namiotavaha miastečka», jakoje paŭstała na Kastryčnickaj płoščy Miensku na znak pratestu suprać falsyfikacyi prezydenckich vybaraŭ 2006 hodu. Maŭludu zatrymali padčas hvałtoŭnaha razhonu, ale vyzvalili z pryčyny ŭzrostu. Dziela hetaha maci musiła pryjechać u Miensk z Žytkavičaŭ, bo niepaŭnaletniuju nie vypuskali z pastarunku biez darosłych.
Adbyła dziasiatki sutak administracyjnaha źniavoleńnia ŭ vyniku ŭdziełu ŭ šerahu mitynhaŭ, vuličnych akcyjaŭ salidarnaści i pratestu.
«Padčas adnoj z adsiedak na Akreścina my byli ŭ susiednich kamerach z našymi chłopcami. To pierastukvalisia ź imi praź ścianu, a viečarami pry ventylacyjach śpiavali pieśni».
Skončyŭšy Biełaruski dziaržaŭny ekanamičny ŭniversytet, Maŭluda dva hady adpracoŭvała pavodle raźmierkavańnia ŭ Nacyjanalnym parku «Prypiacki». Zatym viarnułasia ŭ Miensk. Pracuje ŭ IT-kampanii. Hramadzka-palityčnaj dziejnaściu nie zajmajecca.
«Byŭ ramantyčny čas i ŭźniosłaja historyja zmahańnia»
— Maŭluda ci Ludvisia — jak pravilna da vas źviartacca i adkul takoje niezvyčajnaje imia?
— Farmalna majo imia Maŭluda — z naciskam na apošni skład, a Ludvisia — heta na biełaruski manier, bo mianie chryścili jak Ludmiłu. Moj tata — uzbek pa nacyjanalnaści, jon mianie hetak i nazvaŭ. Aznačaje — «dziaŭčynka, dziciatka».
Raniej jano mnie nie padabałasia, dyj ludziam zvyčajna chočacca praściej. Tamu nazyvali Ludaj, Lusiaj, navat pachryścili Ludmiłaj. Ale ciapier naadvarot — lublu, kali kažuć «Maŭluda».
A pa-biełarusku z hetym «u nieskładovym» dyk zusim ekzotyka. Adzin moj siabar, hruzin, u pierapiscy zaŭždy admysłova dzieści hetaje «u nieskładovaje» vykapijuje i ŭstavić, kali da mianie źviartajecca, hetak jamu «Maŭluda» padabajecca.
— Try, siem, dziesiać, piatnaccać sutak źniavoleńnia, jakija vy adbyvali — heta dla junaj panienki jak?
— Heta byŭ taki ramantyčny čas i ŭźniosłaja historyja zmahańnia. Padčas niejkich akcyjaŭ zatrymlivali adrazu pa niekalki čałaviek, i, da prykładu, adnojčy piatnaccać sutak usia kamera była našych dziaŭčat. My tam i pieśni śpiavali, i knižki čytali, i vieršy deklamavali.
Raspaviadali historyi, jak kaho zatrymlivali. U mianie byŭ vypadak, kali pryjechaŭ u hości moj brat z Homla, taksama student, i nas abaich zatrymali na kancercie — byli takija preventyŭnyja zatrymańni pierad niejkaj akcyjaj. Ale pakolki na majho brata zahadu nie było, to našyja studenckija paśviedčańni pahladzieli i jaho adpuścili, skazaŭšy: voś vy volny, bo nie brydkasłovicie, a vašu siastru zatrymlivajem za brydkasłoŭje.
Chłopcy-dziaŭčaty, naturalna, paasobku siadzieli, to my praz ventylacyju, pamiataju, sa Źmitrom Chviedarukom pieśni patryjatyčnyja adzin adnamu śpiavali — «My vyjdziem ščylnymi radami» na ŭsio Akreścina. Ale tak było sa svaimi ludźmi, a kali siadziš z čužymi, to piatnaccać sutak — heta davoli ciažka. I heta ciapier zhadvajecca z uśmieškaj, a tam, naturalna, ničoha radasnaha niama.
«Za mianie padpisvalisia ludzi, jakich ja nikoli nia viedała»
— Hetyja «adsiedki» byli dla vas stračanym časam ci znojdzienym dośviedam?
— Naturalna, što znojdzienym dośviedam. Bo ŭ kameru ty traplaješ z samymi roznymi ludźmi. Pamiataju, była žančyna z kryminalnaj spravaj, inšaja — chvoraja na rak, tyja, što trapili pa pjancy. Kožnaja mieła svaju historyju, pieražyvała sytuacyju pa-svojmu.
U svaim zvyčajnym žyćci ja b nikoli nie sutyknułasia z hetymi ludźmi — heta takaja škoła žyćcia.
— Ale jak vam udałosia skončyć universytet? Vielmi mnohich aktyvistaŭ vyklučyli za palityčnuju aktyŭnaść — jany atrymlivali adukacyju za miažoj ci nidzie.
— Pašancavała, napeŭna. Praŭda, mianie pahražali vyklučyć uvieś čas. Ale kali pytańnie stała tak, što musili dać zhodu ŭsie dekany, studencki prafsajuz, to studenty za mianie zastupilisia.
Sabrali bolš za piaćsot podpisaŭ u maju abaronu i pieradali ŭ dekanat. Pryčym inicyjavali zbor tyja studenty i padpisvalisia tyja ludzi, jakich ja nikoli nia viedała. Ja i siońnia ŭsim vielmi ŭdziačnaja. Naturalna, heta mianie vielmi mocna ŭzrušyła tady — ja pavieryła ŭ našuju salidarnaść.
«I siońnia žyvu tymi ž ideałami i pierakanańniami»
— Tym nia mienš siabroŭstva ŭ «Maładym froncie» i ahułam hramadzka-palityčnuju aktyŭnaść vy prypynili.
— Tak, moj apošni ŭdzieł u bujnoj palityčnaj padziei — mitynh pratestu na płoščy Niezaležnaści ŭ Miensku ŭ dzień prezydenckich vybaraŭ 19 śniežnia 2010 hodu. Mianie tady taksama zatrymali, noč ja prabyła za kratami, a rankam adbyŭsia sud — akurat u moj dzień naradžeńnia. Sakratarka ŭ sudzie źviarnuła na heta ŭvahu, i sudździa tady: štraf.
Tady ž ja skončyła ŭniversytet i na dva hady źjechała pracavać pa raźmierkavańni ŭ Nacyjanalny park «Prypiacki». Tak maja palityčnaja aktyŭnaść spyniłasia.
— Ale čamu — pieraškodziła adlehłaść fizyčnaja ci idealahičnaja?
— Nie, mnie ničoha nie pieraškodziła. Pa-pieršaje, u mianie i tady nie było spadziavańniaŭ, što my zrobim revalucyju i zachopim uładu. Nie, nia z hetych pamknieńniaŭ ja stała aktyvistkaj. A tamu, što mnie padabalisia sami našyja lidery i idei, jakija jany tranślavali. Ja staviłasia da našych lideraŭ ź vialikaj pavahaj i zachapleńniem: razumnyja, advažnyja i zmahajucca nie za karjeru i nie za hrošy, a majuć takuju ž śvietłuju, jak i sami, ideju, za jakuju hatovyja achviaravać žyćciami.
I mnie pryščapili hetuju nacyjanalnuju ideju, natchnili na dziejnaść. A kali jany jašče apynulisia za kratami niezakonna i niespraviadliva, to prosta nielha było maŭčać.
Praz dva hady adpracoŭki — u 2012 hodzie — viarnułasia ŭ Miensk, ale ŭžo viedała, što ŭ aktyvizm nie viarnusia — zajmusia zvyčajnaj pracaj. Da taho ž prajšoŭ toj junacki aktyŭnicki zapał. U mianie była specyjalizacyja «Restaranny i hatelny biznes» — i ja pajšła pracavać u restaracyju, bo treba zarablać hrošy, niejak žyć.
Ja i siońnia žyvu tymi ž idejami, tymi ž ideałami i pierakanańniami, ale ni ŭ palitycy, ni ŭ hramadzkaj dziejnaści ja siabie nikoli nia bačyła.
«Ja nie bajusia, što ciapier pajdu na akcyju i mianie zatrymajuć»
— Ci paŭpłyvali tyja padziei na vašaje ciapierašniaje žyćcio, ci rabili vy jakoje padsumavańnie z taho peryjadu?
— Ni na maju pracu, ni na majo miesca žycharstva ci maju siamju heta nie paŭpłyvała nijak. Ale ŭ mianie zastałosia šmat siabroŭ, vielmi šmat znajomych z tych časoŭ, z mnohimi praciahvaju kantaktavać. Inšym razam chadžu na śviaty — sioleta na 100-hodździe BNR, letaś i sioleta była ŭ Kurapatach razam z abaroncami. I pry hetym ja nie bajusia, što voś pajdu na niejkuju akcyju, mianie zatrymajuć i zvolniać z pracy — takoha strachu ŭ mianie niama z časoŭ aktyvizmu.
Akramia taho, ja bolš stała razumieć, jak našaja Biełaruś uładkavanaja. A tamu ŭ mianie niama spadziavańniaŭ, što źmianić štości možna chutka i lohka. Ale dziakujučy tym siabram-maładafrontaŭcam, jakich spatkała na svaim šlachu, u mianie jość śvietłaje, radasnaje, aptymistyčnaje adčuvańnie, što ŭsio pamianiajecca niezaležna ad nas.
Mahčyma, my rabili štości nia tak, mała. Ale jość šmat ludziej, jakija robiać prosta tytaničnuju pracu: pravodziać festy, zdymajuć filmy, šyjuć nacyjanalnuju vopratku. Usio heta daje nadzieju i aptymizm, što vialikaj siłaj usio pamianiajecca da lepšaha.
«IT-kampanii — heta pieramieny, jakich my i ŭjavić navat nie mahli»
— Čym vy zajmajeciesia siońnia?
— Dosyć doŭha pracavała ŭ restaracyi, i heta byŭ varty dośvied. Ale ciapier rablu ekanamistam u IT-kampanii. Vyrašyła istotna źmianić pole prafesijnaj dziejnaści i pajšła ŭ IT-kampaniju pahladzieć, što heta za taki źvier. Nie mahu skazać, što heta majo paklikańnie, ale paŭhoda, što tut pracuju, mnie cikava i karysna.
— Užo vyśvietlili, što heta za źvier? Ci naadvarot — tam pracujuć niejkija niebažychary?
— Kali pryjšła, to navat nie mahła zrazumieć, jak hetulki razumnych ludziej mahli adnačasna sabracca ŭ adnym miescy. Usie jany maładyja, adukavanyja, ambitnyja, šmat vandrujuć — u adroźnieńnie ad inšych katehoryj našych ludziej.
Ahułam ža IT-kampanii — heta pieramieny, jakich my i ŭjavić navat nie mahli. I mnie padajecca, što IT-sfera dla Biełarusi — heta cikavy kirunak dla dalejšaha raźvićcia.
— Ci jość šaniec na žyćcio ŭ hetym asiarodździ dla biełaruskaj movy, historyi ci kultury?
— Tak, jość. Pakolki ludzi tut maładyja i aktyŭnyja, to prysutničajuć tut i vyšyvanki, i majki, i zakołki ŭ nacyjanalnym styli, i pa-biełarusku razmaŭlajuć. Nie mahu skazać, što nacyjanalnaha ŭ hetym asiarodździ bolš ci mienš — chutčej za ŭsio, jak i va ŭsim hramadztvie.
Choć byvaje i tak, što da nacyjanalnaj idei — jak da miesiaca. Mahčyma, što i ŭ hetym jość peŭnaja praŭda, ale ŭsio ž niejkija probliski jość, usio nia tak bieznadziejna.
«Ja nie zmahła b pakinuć siabroŭ, maci, mahiły prodkaŭ»
— Ci zadavolenyja vy ciapierašnim žyćciom? Ci nie sprabavali pašukać lepšaj doli za miažoj, jak heta zrabili, napeŭna, mnohija vašy paplečniki ci znajomyja?
— U mianie zvyčajnaje chałaściackaje žyćcio: žyvu ŭ najmanaj kvatery, pakul niama siamji i dziaciej — kancerty, sustrečy, da mamy dachaty jezdžu, dzie vielmi lublu adpačyvać. Jość u mianie takoje ščymleńnie, što, moža, majo žyćcio i zanadta «łajtovaje» — peŭna, treba zajmacca čymści bolš karysnym i važnym. Ale rabić heta treba z čystym sercam. Spadziajusia, što nastupnyja hady padorać mnie takoje zachapleńnie.
I ja nikoli nia dumała źjechać, bo vielmi lublu biełarusaŭ. Mnie padajecca, što ja nie zmahła b žyć siarod ludziej inšych nacyjanalnaściaŭ, bo jany vielmi ad nas adroźnivajucca, a biełarusy — toje, što treba.
Ja nie zmahła b pakinuć siabroŭ, maci, mahiły prodkaŭ. Ale nikoli nie asudžaju tych, chto źjechaŭ, chto vyrašyŭ viarnucca ci nie viartacca — u kožnaha svoj šlach.
5 pytańniaŭ Svabody
— Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja — heta…?
— Heta hodnaja, niezaležnaja, chryścijanskaja kraina, dzie šanujecca rozum i čałaviek. Jakaja pavinna zaniać pačesny pasad miž inšych narodaŭ.
— Nazavicie troch nacyjanalnych hierojaŭ Biełarusi.
— Nacyjanalny hieroj Biełarusi № 1 — Kastuś Kalinoŭski. Zatym — ajcy-zasnavalniki BNR i Zianon Paźniak.
— Jakaja kniha najbolš paŭpłyvała na vas jak na asobu?
— Ja nia vielmi časty naviednik biblijateki i asobnuju knihu, badaj, nia vyłuču. A kali aŭtara, to Ŭładzimier Karatkievič.
— Kolki hrošaj vam patrebna dla poŭnaha ščaścia?
— Pakul ja žyvu adna, bieź siamji, to hrošaj patrebna hetulki, kab chapała najmać kvateru i kab nia dumać, što zaŭtra jeści. Ale kali buduć dzieci, to heta budzie bolš składanaje pytańnie.
— Kali i jak u Biełarusi źmienicca ŭłada?
— Ja dumaju, što źmiena ŭłady pryjdzie, adkul nie čakaješ, niepradkazalna — jak prychodziać pieramieny z boku IT-sfery. I ja dumaju, što nia stolki źmiena kiraŭnika krainy pavinna adbycca, kolki pastupovyja reformy i pazbaŭleńnie ad strachu, jaki jość u hałovach ludziej. A heta zojmie nie adno dziesiacihodździe.
Ciapier čytajuć
«Heta ryzykoŭna dla Biełarusi». Zialenski zajaviŭ, što Rasija raźmiaščaje abstalavańnie dla naviadzieńnia šachiedaŭ na dachach biełaruskich šmatpaviarchovikaŭ2020
«Heta ryzykoŭna dla Biełarusi». Zialenski zajaviŭ, što Rasija raźmiaščaje abstalavańnie dla naviadzieńnia šachiedaŭ na dachach biełaruskich šmatpaviarchovikaŭ20
«Hienierał Biada vylecieŭ praz bakavoje škło «Čajki». Małaviadomaja avaryja 1976 hoda, u jakoj zahinuli druhi čałaviek u BSSR i bajavy lotčyk-hienierał44
Kamientary