«Nam patrebna dapamoha, choć pra heta niajomka havaryć». Biełaruskaja škoła ŭ Varšavie abviaščaje nabor na novy hod
Zaraz nie tolki ŭ stalicy Polščy, ale i ŭ inšych haradach: Biełastoku, Hdańsku, Krakavie, Poznani — buduć subotnija zaniatki afłajn.
«Radyjo Svaboda» pahavaryła z Alesiem Łozkam, jaki letaś vystupiŭ ź inicyjatyvaj stvaryć Biełaruskuju škołu ŭ Varšavie, raspytali pra novyja plany.
«U našaj škole mienavita biełaruski kampanent: mova i litaratura, historyja Biełarusi, mastactva»
— U polskich škołach pa stanie na pačatak 2023 hoda navučajecca 26 tysiač biełaruskich dziaciej. Jany vučacca ŭ polskich škołach pavodle polskich prahramaŭ, padručnikaŭ. A što vy prapanujecie im?
— Biełaruskija dzietki, jakija z roznych pryčyn apynulisia z baćkami ŭ emihracyi i pajšli ŭ polskija škoły, nia majuć mahčymaści vyvučać biełaruskuju movu, litaraturu, historyju. A ŭ našaj škole mienavita biełaruski kampanent: biełaruskaja mova i litaratura, historyja Biełarusi, mastactva, admysłovy pradmiet «Čałaviek i śviet».
Paŭtary sotni navučencaŭ z Varšavy zajmalisia pa subotach u pamiaškańni Akademii dobraj adukacyi i na anłajn-placoŭkach (i ŭ inšyja dni) z haradoŭ Polščy.
Pryčym my absalutna nie čakali, što adhukniecca tak šmat achvotnych ź inšych krainaŭ śvietu. U vyniku ŭ nas vučacca pradstaŭniki Ałbanii, Biełarusi, Hruzii, ZŠA, Irlandyi, Italii, Łatvii, Litvy, Niamieččyny, Rasiei, Tureččyny, Čarnahoryi, Čechii i navat Japonii.
Apošnim časam zaŭvažajecca prychilnaść biełarusaŭ da rodnaj movy — i z tych, chto zastaŭsia ŭ Biełarusi, i chto časova pakinuŭ radzimu, i chto ŭ daŭniaj emihracyi. Heta my, nastaŭniki, zaŭvažajem, naprykład, pa niazvykłych proźviščach i imionach našych vučniaŭ (Sem, Kova, Vahner, Melisa, Amelija, Hanem, Aldo, Karła), što jany nieabaviazkova z apošniaj vialikaj chvali emihracyi, a baćki pryvučajuć svaich dziaciej da takoj dalokaj i blizkaj, represavanaj movy prodkaŭ.
— Vučni z usiaho śvietu. A chto pedahohi? Viedaju, letaś byŭ vialiki konkurs na nastaŭnickija pasady.
— U nas pracujuć cudoŭnyja pedahohi, jakija prajšli ŭ svoj čas vialiki konkurs z sotni achvotnikaŭ u nas pracavać. Siarod ich spraktykavanyja nastaŭniki z katehoryjami i navukovymi zvańniami, jość niekalki prafesaraŭ, najlepšyja vykładčyki ź Biełarusi, jakija zaznali represii i byli zvolnienyja.
«Dva apošnija miesiacy našy pedahohi pracujuć na ŭłasnym entuzijaźmie»
— Hod tamu pierad adkryćciom škoły my z vami razmaŭlali i adčuvałasia, što vy choć i aptymist, ale ŭ vas była tryvoha. Pieršy hod pieraadoleny. Ciapier usio dobra, prablem niama?
— Pa ščyraści, u mianie zakradvałasia niejkaje nievialikaje sumnieńnie ŭ tym, što my zmožam pratrymacca hod. Jano nie źviazana ź nieabchodnym kantynhientam dziaciej ci nastaŭnikami, sapraŭdy čułymi i achviarnymi, a ŭ asnoŭnym trymałasia na materyjalnym faktary. Voś ceły hod (i dahetul) nas čamuści abminajuć specyjalnyja adukacyjnyja hrantavyja prahramy.
Dziakuj, što časam nam praciahvali ruku dapamohi nieabyjakavyja i ščyryja biełarusy. Ale ŭsio roŭna dva apošnija miesiacy našy pedahohi, «inžynery čałaviečych duš», pracujuć na ŭłasnym entuzijaźmie. Nam jašče patrebna dapamoha, choć pra heta niajomka i niaścipła havaryć.
«Nam patrebna zahadzia vyznačyć, u jakich haradach Polščy možna budzie adkryć afłajn-filijały»
— Jakija plany pašyreńnia na novy navučalny hod?
— Z novaha navučalnaha hoda my zmožam arhanizavać bolš za 20 novych klasaŭ u roznych haradach Polščy, adkryć filijały Biełaruskaj škoły, naprykład, u Biełastoku, Varšavie, Hdańsku, Krakavie, Poznani ci inšych haradach, dzie isnuje najbolšaja kancentracyja našych suajčyńnikaŭ, jakija nie pa svajoj voli apynulisia ŭdalečyni ad radzimy, i nabiarecca nieabchodnaja kolkaść dziaciej u klasie-kamplekcie. Darečy, va Ŭrocłavie tutejšyja biełaruskija nastaŭniki samastojna buduć stvarać škołku, užo dačakaŭšysia padmohi.
Nam patrebna zahadzia vyznačyć, u jakich haradach Polščy možna budzie adkryć afłajn-filijały (škołki) i klasy na anłajn-placoŭcy. Dziela hetaha raspaŭsiudžvajem svaju ankietu-zajavu.
U pieršy dzień my atrymali zajavy ad baćkoŭ z Rasiei, zatym pajšli adkazy na ankietu z haradoŭ Polščy i Biełarusi (dalej pa čarzie pastupleńnia): ź Japonii, ZŠA, Čarnahoryi, Litvy, Hruzii, Italii, Iranu, Kipra, Albanii. Ź Biełarusi napisali: «Vialikaja padziaka za prajekt i za cudoŭnych nastaŭnikaŭ šostaj klasy!».
Kranaje ščyraściu i dopis pa-biełarusku Taciany z dalokaha Iranu:
«Paśla dvuch hadoŭ pandemii i admovaŭ ad iranskich sadkoŭ syn nia viedaje, jak kantaktavać ź ludźmi. Tut patrebna dapamoha. Zaraz zajmajemsia z pryvatnymi specyjalistami. Ale mo ŭ vas jość biełaruskamoŭnyja? Chto zmoža nam trochi dapamahčy ŭ hetym pytańni? Syn razumieje biełaruskuju movu lepš za ŭsie, jašče ciapier padciahvajem farsi, taksama anhielskuju i trochi rasiejskuju. Byŭ čas, kali syn prosta nijak nie razmaŭlaŭ. Ciapier sytuacyja palepšyłasia».
Skažu tak: «Dziakuj vam za luboŭ da biełaruskaj movy. Z pryjemnaściu čakajem ciabie, Illasik, u našaj pieršaj klasie».
«Kab rabić zapisy anłajn-urokaŭ, my brali dazvoł ad baćkoŭ»
— Miarkuju, što jość i składanaści: roźnica ŭ časavych pajasach. Jak atrymlivajecca arhanizoŭvać zaniatki, kab zadavolić usich?
— U biahučym hodzie ŭ nas uroki dla pieršaklaśnikaŭ prymierkavanyja da troch časavych varyjantaŭ u raskładzie, kab mahli navučacca biełaruskija dzieci ź inšym (dalokim ad polskaha) pajasnym časam. Ci atrymajecca tut pašyryć nam časavy absiah (heta vymahaje dadatkovych materyjalnych vydatkaŭ)?..
Sa Złučanych Štataŭ pišuć:
«Pakolki roźnica ŭ časie z Amerykaj nie dazvalaje dzieciam dałučacca anłajn niepasredna ŭ čas zaniatku pavodle polskaha času, mianie cikavić mahčymaść arhanizacyi zaniatkaŭ tak, jak jany byli arhanizavany dla Ženi ŭ čaćviortaj klasie nastaŭnicaj N… (z zapisam zaniatku)».
«Mnie 30 hadoŭ, ale vielmi škada, što zaniatki tolki dla dzietak»
— Viedaju, što časam razam ź dziećmi zajmajucca i ichnyja baćki, dałučajucca da anłajn-zaniatkaŭ i darosłyja.
— Tak, i heta dobraja prykmieta. Voś niekatoryja vytrymki ź ich listoŭ (napisańnie zachavanaje):
«Chočam vyvučać biełaruskuju movu ŭsioj siamjoj» (Varšava).
«Tak, vielmi żadaju papravić svajo znańnie bielaruskaj movy. Ja zakońćyla (dauno) licej z dadatkovym navućańniem movy u Hajnaucy».
«Dabrydzień, šanoŭnaje spadarstva! Ja darosłaja, mnie 30 hadoŭ, ale vielmi škada, što zaniatki tolki dla dzietak. Mnie nie zaminuła b uzhadać movu i litaraturu, pačytać vieršy na biełaruskaj, a pra mastactva naohuł brakuje viedaŭ. Kali budziecie ładzić zaniatki i dla darosłych, hruknicie ŭ telehram ci na mejł, ja hatovaja za hrošy. Ci mo chto z nastaŭnikaŭ maje mahčymaść parepetyravać asobna, taksama dobrańka budzie. Dziakuj vialiki za ŭvahu i za vašuju inicyjatyvu» (Nikasija, Kipr).
Našaj biełarusačcy-afradycie z soniečnaha vostrava Mižziemnaha mora ja tak adkažu ź biełaha i čyrvonaha bieraha Visły:
«Dziakuj za movu i pamiać pra rodnuju Biełaruś. Kali žadajecie dalej udaskanalvać movu i kulturu prodkaŭ, naviedvajcie našyja ŭroki ŭ toj klasie, jakuju vy paznačyli». Usie biełarusy z roznych kutkoŭ śvietu, uziaŭšysia za ruki, zmohuć zdoleć lubuju hora-biadu».
Stała viadoma, chto žanich byłoj deputatki Maryi Vasilevič24
Kamientary