«Bol nikoli nie źnikaje». Kaciaryna Vadanosava — pra žyćcio paśla raku i źmieny, jakija ciažka pryniać
«Duža bajusia nie paśpieć čahości, što ja zapłanavała». Bolš za hod minuła z apošniaj chimijaterapii śpiavački Kaciaryny Vadanosavaj, jakaja pieražyła rak hrudziej. U ščyraj hutarcy jana dzielicca tym, što schavana ad vačej bolšaści.
«Maje šnary — taksama moj dośvied, čamu ja mušu jaho saromiecca?»
«Naša Niva»: Vy niadaŭna adznačyli hod biez chimijaterapii. Jak jon dla vas prajšoŭ?
Kaciaryna Vadanosava: Dumała, što kali vyjdu z chimijaterapii, budu lažać i adpačyvać, ni pra što nie dumać. Ale tak nie atrymałasia, na siońnia ŭ mianie čatyry pracy.
Zakančeńnie chimijaterapii nie značyć, što skončylisia chvaroba i lačeńnie, paśla chimii ŭ mianie było jašče tryccać sieansaŭ radyjoterapii, to-bok apramieńvańnia. A ciapier ja štodzień pju harmony, i pić mnie ich jašče niekalki hadoŭ, štotydzień atrymlivaju ŭkoły i štomiesiac — kropielnicy dla kostak, bo tyja harmony, što ja pju, trochi razburajuć kostki. Tamu, kab nie było asteaparozu, treba pić dadatkovyja tabletki i rabić kropielnički. Ale ŭ paraŭnańni z chimijami heta ŭsio fihnia.
«NN»: Jakim byŭ pierachod da žyćcia biez chimii i raku? Ci možna kazać, što vy ŭ remisii?
KV: Remisija nastupaje tady, kali lačeńnie całkam admianiajecca. Tady čałaviek prosta stanovicca na ŭlik, musić być pad nahladam daktaroŭ i prychodzić na prafiłaktyčnyja ahlady. Tamu, kali tak hladzieć, remisija jašče nie nastupiła.
Padčas chvaroby nie vielmi mianiała ład žyćcia — nie lažała na balničnych, ni razu nie sychodziła ŭ doŭhaterminovy adpačynak, pracavała navat padčas chimijaterapii. Toje, što ja lačusia biaspłatna, abumoŭlena tym, što ja pracuju ŭ Polščy, na majoj pracy nie praduhledžanyja balničnyja.
Tamu režym u mianie nie nadta źmianiŭsia, chiba što dadałosia jašče troški pracy i ź mianie staŭ bolšy popyt. Kali byli chimii, mianie časam pierad kamieraj vanitavała i ludzi mianie troški škadavali, stavilisia jak da chvoraha čałavieka. Ciapier hetaje staŭleńnie prajšło, i, napeŭna, heta dobra. Ja ŭžo paŭnavartasny člen hramadstva i pa miery mahčymaściej starajusia vykonvać usie svaje abaviazki.
Nie mahu skazać, što niešta źmianiłasia i ŭ siamji. U mianie dzieci, muž, jon taksama pracuje. Dziakuj Bohu, niejkim čynam prymudrajemsia dzialić chatnija abaviazki, z pavahaj stavimsia adno da adnaho. U nas niama dakładnaha padziełu — naprykład, ja prybiraju kvateru, a jon hatuje jeści. Chiba što ja zaŭsiody hatuju, a jon adkazvaje za toje, kab kłaści posud u pasudamyjku (uśmichajecca). Ale heta było zaŭsiody.
«NN»: Što ciapier u vašym žyćci nahadvaje vam pra pieražyty rak?
KV: Pa-pieršaje, šnary — vizualna jany davoli strašnieńkija. Taksama nahadvaje toje, što ŭ mianie impłant bolšy za naturalnuju cycku, to-bok ja zaŭsiody padkładaju z taho boku, dzie maja naturalnaja cycka, niekalki padušačak, kab vizualna ŭraŭnavažyć hrudzi.
Jość bol, ale heta takaja štuka, ź jakoj zvykaješsia. Pieršyja niekalki miesiacaŭ paśla amputacyi limfavuzłoŭ i cycki ja žyła z nadziejaj, što kaliści heta ž musić prajści, musić viarnucca adčuvalnaść na skury. Ale kali pakapacca ŭ sabie, akazvajecca, što bol nikoli nie źnikaje. Jon, viadoma, nie taki mocny, jak adrazu paśla amputacyi, ale ŭnutry ŭsio roŭna baluča.
Adčuvalnaść skury nie viarnułasia. Uvieś levy bok hrudnoj kletki balić unutry, ale kali ja datykajusia da svajoj skury, ničoha nie adčuvaju, byccam heta nie majo cieła. Ale da hetaha taksama možna pryvyknuć, jano pierastaje zaminać.
Paśla apieracyi, kali ź ciabie vyciahvajuć limfavuzły, jość adčuvańnie, što praz usio cieła — ad končykaŭ palcaŭ da talii — prachodzić vielmi mocna naciahnutaja nitka, jakaja nie daje padymać ruku, byccam ad hetaha łopnuć žyły. Ale ciapier heta prajšło, ruka padymajecca na dastatkovuju vyšyniu i funkcyjanuje. Časam pa zvyčcy ja jašče ciahnusia na vierchniuju palicu pravaj rukoj, chacia ja laŭša.
Paśla chimijaterapii ja sieła na cudoŭnyja harmanalnyja tabletki i za apošni hod papraviłasia na vosiem kiłahramaŭ. Heta niemahčyma skinuć, što b ja ni rabiła, kolki b ni sprabavała zajmacca fizkulturaj, płavańniem, abmiažoŭvać siabie ŭ ježy i sadzicca na supierzdarovyja dyjety. Bajusia, što mnie z hetymi kiłahramami pryjdziecca chadzić da skonu dzion (śmiajecca).
Tabletki ŭviali mianie ŭ stan mienapaŭzy, ja nikoli nie zmahu bolš mieć dziaciej. Ciapier u mianie toj stan, jaki zvyčajna pieražyvajuć žančyny va ŭzroście 50+. To-bok u mianie niama miesiačnych, u mianie prylivy — heta kali ŭsio cieła byccam abdajecca žaram. Kryŭdna, što heta sa mnoj zdaryłasia ŭ 37, ale jak jość. Harmony hłušać usio libida, i ja zaraz usprymaju supraćlehły poł tolki jak svaich bratoŭ. Nie mahu navat skazać, chto simpatyčny, a chto — nie, jany ŭsie trochi adnolkavyja.
Bolš za ŭsio mianie pužała strata vałasoŭ. Za hod jany ŭ mianie ŭžo adraśli santymietraŭ na dvanaccać. Ale ja ŭsio žyćcio chadziła z doŭhimi vałasami, heta byŭ moj honar, tamu ja da hetaha času nie mahu zvyknucca z tym, što ŭ mianie na hałavie niešta karotkaje. Moža, heta śmiešna prahučyć u paraŭnańni z amputacyjaj cycki i strataj libida, ale pa vałasach ja čamuści dahetul bolš za ŭsio sumuju.
«NN»: Jość roznyja mietady pracy sa šnarami ad raku, naprykład, tatujavańnie. Nie dumali pra heta?
KV: Mnie heta nie treba, vielmi spakojna staŭlusia da svajoj źniešnaści, kali heta nie tyčycca pryčoski. Toje, što ŭ mianie ciapier hrudzi roznaha pamieru, što adna spałasavanaja šnarami, mnie absalutna pa barabanie. Nie razumieju, navošta zakryvać hetyja šnary, heta taksama dośvied. Niekatoryja pa ŭłasnaj voli zajmajucca skaryfikacyjaj i potym pakazvajuć šnary ŭsim — hladzicie, jaki ja prajšoŭ abrad inicyjacyi!
Maje šnary — taksama moj dośvied, čamu ja mušu jaho saromiecca? Tym bolš što ja nie kožny dzień pakazvaju hetyja svaje šnary, adziny, chto ich bačyć — heta moj muž. Tamu taki varyjant navat nie razhladaju.
Nikoli nie zadumvałasia nad tym, kab zrabić sabie tatuiroŭku. U mianie jość tatu, jakija mnie zrabili ŭ kabiniecie radyjeterapii: try pałosački, kab ja ŭ trubu, dzie apramieńvajuć ludziej, kožny raz kłałasia roŭna. Mnie hetych troch pałosačak — pa bakach i ŭ centry pamiž cyckami — chapaje. Dumaju, što bližejšym časam ja novaj tatuiroŭki nie zrablu.
«Čałaviek, jaki sutyknuŭsia z rakam, zaŭsiody budzie pamiatać, što ŭ luby momant jahonamu žyćciu moža pryjści kaniec»
«NN»: Jak vy ŭsprymajecie pieramieny ŭ sabie?
KV: Nie zanurajusia va ŭsie hetyja rečy, bo ŭ mianie na heta niama času i mahčymaściaŭ. Nie siadžu i nie dumaju «ach, jak mnie kiepska». Byli momanty, kali było vielmi ciažka emacyjna, asabliva kali pačalisia chimii i ja stała łysaja, fizična taksama było ciažka. Navat dachodziła da taho, što niejkija inšyja ludzi, jakija chvarejuć na rak, mohuć sabie dazvolić palažać, a mianie paśla chimii muž na rukach adnosić u prybiralniu, i na nastupny dzień ja idu na pracu. Było kryŭdna i baluča, tak ciažka, što pryjšłosia źviarnucca da śpiecyjalista. U mianie była dyjahnastavanaja depresija, mnie prapisali tabletački.
Maja babula kazała «treba žyć, jak nabiažyć», ja tak ciapier i žyvu. Nie buduju dalokich płanaŭ i nie zanurajusia ŭ pastajanny strach śmierci, chacia jon prysutničaje. Rak — takaja chvaroba, jakaja nie chutka ciabie adpuskaje, i toj čałaviek, jaki z hetym sutyknuŭsia, zaŭsiody budzie pamiatać, što ŭ luby momant jahonamu žyćciu moža pryjści kaniec.
Ale siadzieć i płakać z hetaj nahody ci bajacca taho, što niepaźbiežna pryjdzie da luboha čałavieka, ja liču nie vielmi metazhodnym.
Duža bajusia nie paśpieć čahości, što ja zapłanavała, što ŭmieju i mahu dać, raspavieści, zapisać, adyhrać usie mahčymyja kancerty i vydać usie mahčymyja knižki, jakija ŭ mianie lažać hadami. Moj tata pamior, kali mnie było čatyry hady, jon byŭ vielmi talenavity muzykant i navukoviec. Pamiataju svoj stan, kali znachodziła jaho pieśni, partytury, vieršy, čarnaviki, mnie było tak kryŭdna, što heta ŭsio nikoli nie pabačyła śviet. Hetyja materyjały byli ŭ takim stanie, što adaptavać ich načysta moh tolki jon. Voś prapisaŭ jon partyju bas-hitary — i ŭsio, a što było ŭ jaho hałavie, kali jon jaje rabiŭ, jak hučała b finalnaja viersija? Nichto nikoli nie daviedajecca.
I mnie strašna, što ludzi nie daviedajucca pra toje, što jość u majoj hałavie.
«NN»: Ci źmianiłasia za hod vaša staŭleńnie da dośviedu raku?
KV: Byvaje pa-roznamu. Da taho, jak u mianie pačalisia chimii, ja staviłasia da raku vielmi aptymistyčna, mianie ŭ hetym navat apieracyi nie spynili. A voś kali pačalisia chimii, usio pałamałasia.
Ciapier moj stan moža być absalutna rozny. Mahu radavacca, što ja heta ŭsio-tki pieražyła, što ŭ mianie ciapier u hrudziach usio čysta. A praz paru hadzin prychodzić asensavańnie: a kali jon nie tolki ŭ hrudziach, kali jon jašče niedzie siadzić u mianie? Na nastupny dzień dumaješ: łuchta, kłasna, što ja žyvu ŭ Polščy, tut takoje krutoje lačeńnie i ŭ mianie jość mahčymaść kuplać sabie tabletki, bo ŭ Biełarusi z hetym ciapier prablemy.
Razvahi pra rak mocna abumoŭlenyja tym asiarodździem i raskładam, u jakim čałaviek funkcyjanuje. U mianie hetyja raskłady źmianiajucca pa dziesiać razoŭ na dzień, tamu i stan moj mocna źmianiajecca.
«NN»: Paśla chvaroby vy źmianili niešta ŭ ładzie žyćcia?
KV: Nie, ja i da hetaha viała zdarovy ład žyćcia. Chiba što zaraz ja nie mahu sabie dazvolić chadzić u trenažorku z-za ruki i švoŭ, jašče nie prajšło dastatkova času. A da 2020 hoda ja vielmi lubiła ciahać žaleza ŭ trenažorcy, ciapier ja jaho, napeŭna, nikoli nie paciahaju. Treba abirać sabie niejkija inšyja zaniatki fizičnaj kulturaj, ale pakul ja nie znajšła, što b mnie padabałasia nastolki ž.
Da ludziej ja taksama nie stała stavicca pa-inšamu, chto byŭ maim siabram, toj im i zastajecca. Niekatoryja ludzi advalilisia, kali daviedalisia pra moj dyjahnaz. U niekatoraj stupieni mahu ich zrazumieć, bo čałaviek, jaki chvareje, vielmi zanurany ŭ svaju chvarobu. Napeŭna, nie vielmi cikava kamunikavać z čałaviekam, jaki pastajanna ryhaje i łysy (śmiajecca).
«Vielmi ciažka pakazać, nakolki ty słaby i jak zaležyš ad svajho cieła»
«NN»: Dośvied ankałohii mahčyma pieražyć i zabyć? Ci heta niešta takoje, što zastajecca z taboj nazaŭsiody?
KV: Mnie padajecca, što ŭsio zaležyć ad čałavieka. Znajomaja ź ludźmi, jakija pieražyli ankałohiju i zabylisia na hety dośvied. Nie viedaju, ci ich mozh jaho vycisnuŭ, ci jany heta niejkim čynam zrabili śviadoma, ci dla ich heta byŭ prosta adzin z etapaŭ žyćcia.
U mianie adnaznačna nie tak, hety dośvied zaŭsiody budzie sa mnoj. Ja niadaŭna pierabirała ŭ hałavie, što mianie sfarmavała jak čałavieka, i akazałasia, što heta kuča niejkich niepryjemnych rečaŭ, jakija sapraŭdy mocna ŭpłyvajuć na ŭsio dalejšaje žyćcio. Tut ankałohija budzie stajać u adnym šerahu z hvałtam 2020 hoda, z pačatkam [paŭnamaštabnaj] vajny, jaki my sustreli ŭ Kijevie, z tym, jak ja zastałasia adna z dvuma dziećmi. Heta rečy adnaho šerahu, i pazbavicca ich mnie było b vielmi ciažka.
Napeŭna, kali pačynajecca ankałohija, častka ciabie ŭ lepšym vypadku prosta zamiraje, a to i admiraje. Sychodzić adčuvańnie lohkaści žyćcia. Paśla ankałohii ja kožny dzień budu pamiatać, što majo žyćcio maje kaniec, ja heta viedaju i adčuvaju. Razumieju, što mnie niedastupna viedańnie taho, kali hety kaniec nastupić. Napeŭna, heta samaja vialikaja mietamarfoza, jakuju ja pieražyła — adčuvańnie memento mori.
«NN»: Hetaje adčuvańnie kaštoŭnaje?
KV: Nie viedaju, jano prosta jość. U kožnaha pa-svojmu. Chtości moža jaho pierakavać u niešta kreatyŭnaje i žyćcieśćviardžalnaje — maŭlaŭ, stvaraj, rabi, pakul navokał śmierć! A chtości, naadvarot, padpadaje pad upłyŭ hetaha demientara ŭłasnaj śmiarotnaści, u mianie heta taksama pa-roznamu. Jano moža słužyć vialikim katalizataram dla dziejnaści, a moža ŭhaniać u tuhu i nudu. Usio zaležyć ad dušeŭnaha stanu na dadzieny momant i ad źniešnich abstavinaŭ.
«NN»: Što vam jak čałavieku, jaki pieražyŭ ankałahičnuju chvarobu, chaciełasia b bačyć u hramadstvie?
KV: Moža, praz toje, što naša hramadstva nie schilnaje da vykazvańnia emocyj i škadavańnia, u nas tak stałasia, što my nie vielmi ŭmiejem supieražyvać. I navat kali adčuvajuć unutry spahadu, časta bajacca jaje vykazać — mahčyma, z-za taho, što bajacca pakazacca słabymi.
Kaniešnie, havorka nie idzie pra kursy «Jak padtrymać čałavieka z ankałohijaj». Ale było b fajna chacia b zrabić pamiatku dla ludziej, jakija sutykajucca z ankachvorymi. Bo jość rečy, jakija vielmi raniać, a jość toje, što naadvarot nadaje siły zmahacca i adčuvać, što nie ŭsio jašče stračanaje i što tvajo žyćcio kamuści patrebnaje. Heta vielmi važna.
Kali pačalisia maje chimijaterapii, ja adčuvała siabie zusim nikomu nie patrebnaj. Heta było bolš u majoj hałavie, čym nasamreč, i mnie było vielmi važna adčuć padtrymku ad ludziej, jakija znachodziacca pobač, pryčym padtrymku vierbalizavanuju. Ludzi mohuć chadzić pobač z taboj i dumać: maŭlaŭ, ja adsunu joj kreślica, jana siadzie i tak ja joj vykažu padtrymku. A čałavieku patrebnyja i słovy, pravilnyja słovy. Nie pytajciesia, jakija, bo ŭ kožnaha čałavieka heta svaje słovy. Fajna, kali ludzi staviacca pa-čałaviečamu i škadujuć.
Časam ludzi kažuć — maŭlaŭ, nie lublu, kab mianie škadavali. Ale ankachvorym varta pakazvać, što ich žyćcio, zdaroŭje i dušeŭny spakoj vielmi kaštoŭnyja. Kłasna, kali ludzi mohuć heta zrabić sa svaim blizkim ci dalokim čałaviekam, kaho napatkała hetaja chvaroba.
«NN»: Ci važnaja hetaja padtrymka i tady, kali šlach šmat u čym užo projdzieny, jak u vašym vypadku?
KV: Biezumoŭna. Ja niadaŭna napisała pościk — i žyćcieśćviardžalny, i trochi sarkastyčna-iraničny, pakolki moj emacyjny stan vahajecca. Napisała pra toje, što ŭsio dobra, ja mahu užo paru hadzin praspać na levym boku i bol užo nie taki mocny, i što maje vałasy ŭžo adraśli santymietraŭ na dvanaccać. Ja heta pisała i adčuvała dušeŭny bol, bo vielmi ciažka pakazać, nakolki ty słaby i jak zaležyš ad svajho cieła, nakolki ty jašče niezdarovy, što heta vielmi doŭhi, ciažki i składany šlach. Nienarmalna ŭ 30 ź niečym hadoŭ napatkać mienapaŭzu, razumieć, što nikoli bolš nie zmožaš mieć dziaciej, adčuvać bol.
Ja pra heta napisała, ale niejak tak zavualavana, što 90% kamientaroŭ byli: vaŭ, kłas, supier, my tak rady, što ty zdarovaja! Razumieju, što ludzi chočuć mianie padtrymać takim čynam, vielmi ŭdziačnaja im za heta, ale heta nie zusim toje, što ja chacieła vykazać. I padtrymka čałavieka, jaki navat znachodzicca ŭ remisii — heta vielmi tonkaja reč. Jana i važnaja, i jak šklanaja statuetka: treba vielmi bieražliva stavicca da čałavieka, jahonych emocyj, da taho, što jon choča, ale nie moža skazać u siłu niejkich abstavinaŭ.
Nie pojdzieš ža ty skardzicca kožny dzień: u mianie ŭsio dobra, ale nasamreč mnie jašče fihova, heta nierazumna. Časam chočacca, kab ludzi byli troški bolš čułyja.
«NN»: Kali pieražyvaješ niešta strašnaje, heta vučyć empatyi?
KV: Viadoma. Nie mahu skazać, što raniej ja była niejkaja biessardečnaja hadziuka. Ale mnie padajecca, što paśla hetaj chvaroby ty bolš adčuvaješ ludziej, bolš vostra i jomista ŭsprymaješ ich emacyjny stan, bol. Naprykład, kali ja dumaju pra palitviaźniaŭ i toje, što jany pieražyvajuć zaraz, mnie nie chapaje pavietra, ja nie mahu pradychacca. Kali ja dumaju pra toje, što adbyvajecca zaraz na vajnie, jak bambiać damy, ja nie mahu heta ŭsprymać spakojna. Tak było i raniej, ale ciapier ty byccam by kožny raz ułaziš u skuru inšaha čałavieka.
U niečym chočacca abstrahavacca ad hetaha ŭsiaho, nahadvaješ sabie, što mnie nielha chvalavacca, navat doktar heta kazaŭ. Ale abstrahavacca nie atrymlivajecca, tamu što ŭsie hetyja pačućci i emocyi vielmi abvostranyja, i ty byccam bačyš troški bolš, čym raniej. Kudy ad hetaha padziecca? Kali ja razumieju, što mahu čymści dapamahčy, ja z radaściu dapamahaju, a tak tut niama ŭniviersalnaha receptu, što z hetym rabić. Starajusia čaściej abdymać dziaciej, chacia maja starejšaja — užo padletak, jana nie vielmi lubić abdymacca.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiełaruskaja śpiavačka pahaliła hałavu pierad sieansam chimii. Hladzicie, jakaja jana pryhožaja
«Chvaroba — duš, jaki zmyvaje ź ciabie ŭsio lišniaje». Kacia Pytleva i jaje ščyry apovied pra rak
Kaniec mamahrafii? Vypraboŭvajuć test na rak hrudziej pa pocie
Kamientary